Minister ds. UE pyta 
o niezależność prokuratorów europejskich

Trwają konsultacje projektu ustawy dostosowującej polskie prawo do przepisów o Prokuraturze Europejskiej (PE). Ministra ds. Unii Europejskiej (MUE) zaniepokoiły m.in. wprowadzane do ustawy – Prawo o prokuraturze (t.j. Dz.U z 2024 r. poz. 390) potencjalne ograniczenia niezależności prokuratorów europejskich oraz zasady zarządzania kontroli operacyjnej. Resort sprawiedliwości zgodził się częściowo zmienić projektowane regulacje.

MUE m.in. zwraca uwagę, że przewidziana w projekcie możliwość udzielania prokuratorom PE instrukcji organizacyjnych w ramach struktur krajowych jest niezgodna z rozporządzeniem 2017/1939, które wprost zakazuje udzielania jakichkolwiek instrukcji oprócz tych w nim przewidzianych.

W odpowiedzi MS wskazał, że projektowany przepis dotyczy jedynie decyzji ściśle organizacyjnych, jak np. te o wyznaczeniu pomieszczeń czy przyznaniu sprzętu. Z uwagi bowiem na przyjęty model usytuowania delegatur w budynkach zajmowanych obecnie przez inne jednostki polskiej prokuratury konieczne było przyznanie prawa zarządzania w tym zakresie.

Kwestionowana regulacja dotyczy zatem rozstrzygnięć o charakterze technicznym, w żaden sposób nie ingerując w sferę orzeczniczą i nie naruszając niezależności. Dodatkowo, w celu wyeliminowania tego typu wątpliwości resort sprawiedliwości doprecyzował przepisy projektu, wskazując, że chodzi o zarządzenia stricte organizacyjne.

MUE zwrócił też uwagę na przewidziany w projekcie obowiązek składania przez prokuratorów PE oświadczeń majątkowych do polskiego prokuratora generalnego. Wątpliwości budzi schemat raportowania oświadczeń do organu krajowego jako potencjalnie godzący w zasadę niezależności PE.

MS stwierdza w odpowiedzi, że proponowane regulacje nie wpływają na działania służbowe prokuratorów PE, a biorąc pod uwagę to, że równolegle będą oni polskimi prokuratorami, brak jest uzasadnienia dla wyłączenia ich spod tego obowiązku. Jednocześnie sam fakt przedkładania oświadczeń majątkowych organom krajowym nie przyznaje tym ostatnim uprawnień władczych. Według MS projektowane rozwiązania nie stwarzają więc realnego zagrożenia dla niezależności prokuratora Prokuratury Europejskiej, tym bardziej że do kontroli podatkowej realizowanej przez urzędy skarbowe może dojść niezależnie od przewidzianego trybu składania i weryfikacji oświadczeń majątkowych.

Wątpliwości MUE wzbudziły również regulacje przewidujące, że jeżeli wymaga tego dobro postępowania przygotowawczego, prokurator PE prowadzący lub nadzorujący postępowanie europejskie może zwrócić się z wnioskiem do prokuratora generalnego o zainicjowanie czynności operacyjno-rozpoznawczych podejmowanych przez właściwe organy, a ten co do określonego rodzaju czynności uwzględnia taki wniosek, a w odniesieniu do pozostałych może (ale nie musi) go uwzględnić.

Jak podniósł MUE, zgodnie z rozporządzeniem unijnym zainicjowanie czynności operacyjno-rozpoznawczych może podlegać dalszym warunkom i ograniczeniom przewidzianym w prawie krajowym. Ponadto właściwe organy mogą zarządzać takie czynności tylko wtedy, gdy istnieją uzasadnione podstawy, by sądzić, że konkretne czynności doprowadzą do uzyskania informacji lub dowodów przydatnych do celów postępowania przygotowawczego, jeśli nie są dostępne inne mniej inwazyjne czynności, które mogłyby doprowadzić do osiągnięcia tego samego celu. Tym samym przyjęta w projekcie przesłanka dotycząca dobra postępowania jest szersza niż ustanowiona w rozporządzeniu 2017/1939.

W odpowiedzi MS, podzielając powyższe uwagi, dokonało modyfikacji projektu poprzez odwołanie się do warunków określonych w rozporządzeniu unijnym oraz wskazanie uprawnienia prokuratora generalnego do kontroli wystąpień prokuratora Prokuratury Europejskiej również w zakresie spełnienia przesłanek przewidzianych w polskiej ustawie.©℗