Zachowek stanowi rodzaj finansowej rekompensaty dla określonych osób blisko związanych ze spadkodawcą. Jest to zagadnienie istotne zarówno dla tych, którzy planują sporządzenie testamentu, jak i dla potencjalnych spadkobierców. Ile wynosi zachowek? I komu przysługuje w podwyższonej wysokości?
Zachowek w polskim prawie stanowi ważne narzędzie ochrony praw majątkowych bliskich osób zmarłego. Zrozumienie zasad przysługiwania zachowku oraz procesu jego dochodzenia może być kluczowe dla osób zainteresowanych sprawą spadkową.
Uprawnionemu do zachowku zwykle przysługuje połowa wartości udziału, jaki otrzymałby przy dziedziczeniu ustawowym. Jednakże istnieją wyjątki, które przewiduje Kodeks cywilny, a niektóre osoby mogą mieć prawo do wyższego zachowku.
Kto ma prawo do zachowku?
Zachowek ma stanowić rekompensatę dla osób bliskich, które zostały pominięte w testamencie lub nie otrzymały części należnego im spadku. Przysługuje on osobom, które nie zostały skutecznie wydziedziczone lub nie zrzekły się dziedziczenia.
Zachowek nie przysługuje każdemu ustawowemu spadkobiercy, lecz tylko osobom najbliższym, czyli:
- małżonkowi,
- zstępnym,
- rodzicom zmarłego.
Ile wynosi zachowek?
Wysokość zachowku oblicza się, mnożąc wartość udziału, który by przysługiwał uprawnionemu przy dziedziczeniu ustawowym, przez odpowiedni ułamek. Na ogół jest to 1/2, jednakże istnieją sytuacje, gdy przysługuje wyższy zachowek wynoszący 2/3 udziału.
Komu przysługuje wyższy zachowek?
Zgodnie z Kodeksem cywilnym, wyższy zachowek przysługuje osobom, które spełniają określone warunki. Wysokość zachowku wynosi 2/3 udziału spadkowego, jeśli uprawniony:
- jest małoletni
- jest trwale niezdolny do pracy.
Wyższy zachowek. Osoby małoletnie
Małoletnie dzieci spadkodawcy, jak również jego dalsi zstępni, mogą mieć prawo do wyższego zachowku, jeśli byli małoletni w chwili otwarcia spadku. Zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego, małoletni to osoby, które nie ukończyły 18 roku życia. Tym osobom przysługuje wyższy zachowek, czyli 2/3 należnego im udziału spadkowego.
Wyjątkiem są sytuacje, gdy kobieta osiągnie 16 lat i uzyska zezwolenie sądu rodzinnego na zawarcie małżeństwa. Po zawarciu małżeństwa małżonkowie stają się upełnoletnieni, nawet w przypadku unieważnienia małżeństwa. Wówczas mogą ubiegać się o zachowek w wysokości 2/3 należnego im udziału spadkowego.
Wyższy zachowek. Osoby trwale niezdolne do pracy
Osoby trwale niezdolne do pracy mogą ubiegać się o wyższy zachowek, ale trzeba udowodnić, że ich niezdolność jest trwała i całkowita. Pojęcie trwałej niezdolności do pracy nie jest dokładnie określone w przepisach kodeksu cywilnego. Sąd dokonuje oceny, czy osoba uprawniona do zachowku jest trwale niezdolna do pracy, uwzględniając wszystkie okoliczności faktyczne sprawy.
Ustalenie trwałej niezdolności do pracy i uzyskanie wyższego zachowku wymaga przeprowadzenia procesu cywilnego. Środki dowodowe, w tym orzeczenia lekarzy orzeczniczych, są wykorzystywane do udowodnienia trwałej niezdolności do pracy.
Ważne jest, że ani ukończenie określonego wieku, ani posiadanie statusu emeryta, nie jest równoznaczne z automatycznym przyznaniem wyższego zachowku. Osoba, która ubiega się o wyższy zachowek, musi udowodnić swoją trwałą niezdolność do pracy.
Ważne
Ocena trwałej niezdolności do pracy ma znaczenie w chwili otwarcia spadku. W wyjątkowych sytuacjach sąd może przyznać wyższy zachowek, jeśli trwała niezdolność do pracy wystąpiła krótko po otwarciu spadku.
Ostateczna decyzja co do przyznania wyższego zachowku zależy od sądu, który analizuje okoliczności faktyczne, uwzględniając stan z chwili otwarcia spadku.