Trybunał Stanu. Jak działa i jak są wynagradzani sędziowie?

Trybunał Stanu po wyborach już z nowym składem. Czy w tej kadencji Sejmu i Senatu będzie bardziej zapracowany niż przez ostatnie lata? Jak działa TS i jak są wynagradzani jego sędziowie?

Trybunał Stanu jest konstytucyjnym organem władzy sądowniczej w Polsce, którego głównym celem jest egzekwowanie odpowiedzialności najwyższych organów i urzędników państwowych za naruszenie postanowień Konstytucji lub ustawy w kontekście zajmowanego stanowiska lub zakresu pełnionych obowiązków urzędowych. TS zajmuje się również rozpatrywaniem przypadków przestępstw pospolitych i skarbowych popełnionych przez Prezydenta RP.

Początkowo utworzony w okresie międzywojennym, Trybunał Stanu został przywrócony w obecnym kształcie w 1982 roku. Od tego czasu zajmował się czterema sprawami, co zaowocowało skazaniem dwóch osób.

TS może stać się tematem głośnych dyskusji. Politycy koalicji nie ukrywają chęci skierowania przed nim polityków związanych z partią Prawa i Sprawiedliwości. Jeszcze przed wyborami KO zapowiedziała skierowanie przed Trybunał Stanu prezydenta Andrzeja Dudę, Mateusza Morawieckiego, Jacka Sasina, Zbigniewa Ziobro oraz prezesa NBP Adama Glapińskiego.

Czy łatwo ich pociągnąć do odpowiedzialności w TS? Np. w przypadku prezydenta to konieczność zebrania dwóch trzecich ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego. W przypadku rządu to większość 3/5 w Sejmie.

Z kilkunastu spraw wszczętych w ciągu kilkudziesięciu lat tylko nieliczne trafiły pod ocenę Trybunału Stanu. Na przykład, w Sejmie umorzone postępowanie dotyczące Zbigniewa Ziobry. Platformie Obywatelskiej nie udało się zebrać wszystkich swoich posłów na sali, co spowodowało upadek oskarżenia i uniemożliwiło TS wydanie wyroku. Podobnie wyglądała sytuacja z wnioskiem przeciwko premierowi Włodzimierzowi Cimoszewiczowi. W 1997 roku miał stanąć przed Trybunałem Stanu z powodu zbyt późnego przekazania projektu ustawy budżetowej do Sejmu.

Ostatnią ze spraw którą zajmował się Trybunał Stanu była sprawa byłego ministra skarbu Emila Wąsacza, umorzona w 2006 ze względu na błędy proceduralne (decyzja uchylona w II instancji w marcu 2007). Sprawę Wąsacza prawomocnie umorzono dopiero 3 lipca 2019 r.

Kto może stanąć przez Trybunałem Stanu?

Przed Trybunałem Stanu mogą zostać postawieni:

-prezydent za naruszenie Konstytucji lub ustawy oraz za przestępstwa i przestępstwa skarbowe (Prezydent może być karany tylko przez Trybunał Stanu);

-Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów za naruszenie Konstytucji lub ustawy, oraz za przestępstwa lub przestępstwa skarbowe związane z pełnioną przez nich funkcją;

-Prezes Narodowego Banku Polskiego,

Prezes Najwyższej Izby Kontroli,

-członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,

-osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem,

-Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych – za naruszenie Konstytucji lub ustawy;

-posłowie i senatorowie w razie złamania zakazu działalności gospodarczej i czerpania korzyści z majątku Skarbu Państwa.

Kto decyduje o postawieniu przed Trybunałem Stanu?

O postawieniu przed Trybunałem Stanu decydują: Zgromadzenie Narodowe, Sejm, Senat (szczegółowo określa to ustawa oraz Konstytucja).

Jak wygląda procedura krok po kroku?

Postępowanie przed Trybunałem Stanu przebiega dwuetapowo. proces odbywa się z udziałem obrońcy W oparciu o przepisy kodeksu postępowania karnego. W pierwszej instancji skład Trybunału liczy pięć osób, natomiast druga instancja składa się z siedmiu członków. Skład orzekający jest ustalany poprzez losowanie przy każdym rozpatrywanym przypadku. Stałym członkiem składu orzekającego jest przewodniczący Trybunału Stanu, czyli I Prezes Sądu Najwyższego.

O czym orzeka trybunał stanu?

Trybunał Stanu może orzekać kary o:

utracie czynnego i biernego prawa wyborczego,

utracie orderów, odznaczeń i tytułów honorowych,

zakazie zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną odpowiedzialnością w organach państwowych i organizacjach społecznych,

pozbawieniu mandatu poselskiego (od 2 do 10 lat),

utracie zajmowanego stanowiska, z którego pełnieniem związana jest odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu, karach przewidziane w ustawach (za przestępstwa i przestępstwa skarbowe).

Wyrok TS jest ostateczny i nie może zastosować ułaskawienia.

Jak wynagradzani są sędziowie Trybunału Stanu?

Według Konstytucji, sędziowie powinni mieć zapewnione "warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi obowiązków". Godne zarobki mają gwarantować przede wszystkim odporność sędziów na rozmaite naciski czy lobbing.
Trybunał Stanu to wciąż najmniej zapracowany urząd w państwie. Sędziowie otrzymują wynagrodzenie tylko z racji pełnionych w danym czasie czynności.

Według ustawy o Trybunale Stanu z 26 marca 1982 r. członkowie Trybunału Stanu w związku z pełnieniem swoich funkcji otrzymują diety w wysokości 10 proc przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim roku kalendarzowym, ogłaszanego na podstawie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych za każdy dzień udziału w pracach Trybunału Stanu oraz zwrot poniesionych kosztów podróży i zakwaterowania.

Zwrot poniesionych kosztów podróży i zakwaterowania odbywa się na zasadach określonych w przepisach dotyczących ustalania należności przysługujących pracownikom z tytułu podróży służbowej na obszarze kraju, wydanych na podstawie Kodeksu pracy.

Jak wyglądają zarobki sędziów sądów i innych trybunałów?

Wysokość uposażeń sędziów zależy od przeciętnego wynagrodzenia w II kwartale poprzedniego roku. Sędziowie TK zarabiają obecnie 27 tys. 222 zł 10 gr. W 2024 r. ta kwota ma wzrosnąć do 35 tys. 028 zł,80 zł bez dodatku stażowego.

W przypadku sędziów SN, w 2020 r. ich pensja zasadnicza wynosiła 19 986 zł.

Jaki jest skład Trybunału Stanu?

Przewodniczący Trybunału Stanu:

I prezes Sądu Najwyższego dr hab. Małgorzata Manowska

Zastępcy Przewodniczącego Trybunału Stanu:

- Łukasz Juliusz Andrzejewski

-Jacek Dubois

Członkowie Trybunału Stanu:

-Marek Czeszkiewicz,

-Jan Majchrowski,

-Adrian Salus,

-Piotr Sak,

-Marcin Wawrzyniak,

-Maciej Zaborowski,

-Sabina Grabowska,

-Adam Koczyk,

-Marek Mikołajczyk,

-Przemysław Rosati,

-Piotr Zientarski,

-Marek Małecki,

-Józef Zych,

-Marcin Radwan-Röhrenschef,

-Kamila Ferenc i

-Maciej Miłosz.