Rzecznik praw obywatelskich przyłączył się do skargi konstytucyjnej dotyczącej braku możliwości zaskarżenia postanowienia (wydanego po raz pierwszy przez sąd II instancji) w przedmiocie wynagrodzenia kuratora osoby nieznanej z miejsca pobytu. Jego zdaniem takie ukształtowanie przepisów jest niezgodne z konstytucyjnymi prawem do sądu oraz zasadą dwuinstancyjności, a także prowadzi do naruszenia prawa własności i zasady proporcjonalności.

Zaskarżony przepis art. 3942 par. 11 kodeksu postępowania cywilnego wymienia postanowienia wydane przez sąd II instancji, na które przysługuje zażalenie do innego składu. Dotyczą one odmowy ustanowienia pełnomocnika, oddalenia wniosku o wyłączenie sędziego, zwrotu kosztów procesu, nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej z urzędu itp. Przy czym jest to katalog zamknięty i nie obejmuje postanowienia w przedmiocie wynagrodzenia kuratora ustanowionego dla strony, której miejsce pobytu jest nieznane. Od takiego orzeczenia nie ma więc drogi odwoławczej.

Przekonał się o tym Grzegorz Dąbrowski, radca prawny z Nowego Sącza, który jako kurator strony zaskarżył wysokość przyznanego mu wynagrodzenia. Po tym, jak jego zażalenie zostało uznane za niedopuszczalne, skierował skargę do Trybunału Konstytucyjnego, wskazując m.in. na złamanie zasady równości. W ocenie skarżącego sytuacja kuratora ustanowionego dla osoby nieznanej z miejsca pobytu jest taka sama jak pełnomocnika z urzędu. W obydwu przypadkach koszty wynagrodzenia pokrywa Skarb Państwa.

Do postępowania przyłączył się RPO, który wskazuje, że do pewnego stopnia orzekanie w przedmiocie wynagrodzenia kuratora jest kwestią uznaniową, „co tym bardziej wskazuje na konieczność wprowadzenia stosownego mechanizmu kontrolującego prawidłowość postanowień”.

Co ciekawe, zmiana k.p.c., która weszła w życie 1 lipca br. (Dz.U. z 2023 r. poz. 614), wprowadziła wprost możliwość wniesienia zażalenia na rozstrzygnięcie co do wynagrodzenia kuratora, ale tylko w stosunku do tych wydanych w I instancji. Artykuł 3942 par. 11 k.p.c. nie przewiduje możliwości zaskarżenia wydanych po raz pierwszy w II instancji także tych postanowień, które dotyczą wynagrodzenia biegłego, mediatora i należności świadka. Kolejna nowelizacja k.p.c., która właśnie trafiła do Senatu, usuwa tę lukę, jednak nie w stosunku do wynagrodzenia kuratora. ©℗