W Kodeksie postępowania karnego nie ma przepisu, który upoważniałby sąd do "przymuszenia" obrońcy z urzędu do sporządzenia i wniesienia kasacji, jak i też przepisu, który nakazywałby ustanowić stronie innego obrońcę z urzędu (pełnomocnika) w sytuacji, gdy dotychczasowy obrońca - bądź pełnomocnik - rzetelnie wykonał swój obowiązek, a strona nie zgadza się z tą opinią – stwierdził Sąd Najwyższy w niedawno opublikowanym postanowieniu.
Sprawa dotyczyła mężczyzny, który złożył kasację od niekorzystnego dla siebie wyroku. Sporządził i podpisał ją osobiście. To spowodowało wezwanie przez sąd do uzupełnienia braków formalnych. Przepisy Kodeksu postępowania karnego (dalej: k.p.k.) wprowadzają bowiem obowiązek sporządzania i podpisywania kasacji przez fachowego obrońcę lub pełnomocnika, co stanowi tzw. przymus adwokacko - radcowski. Wobec nieuzupełnienia braków formalnych przez skazanego sąd zarządzeniem odmówił przyjęcia jego kasacji.
Z tym rozstrzygnięciem nie zgodził się mężczyzna, który wniósł na nie zażalenie. W uzasadnieniu wskazał, że wyrok, jaki zapadł w niniejszej sprawie jest niezgodny z prawem. Powołując się na art. 54 ust. 1 Konstytucji RP podniósł, iż "prawo zapewnia, że każdy może składać petycje, wnioski i skargi".

Art. 526 par. 2 k.p.k

Jeżeli kasacja nie pochodzi od prokuratora, Prokuratora Generalnego, Rzecznika Praw Obywatelskich albo Rzecznika Praw Dziecka, powinna być sporządzona i podpisana przez adwokata, radcę prawnego albo radcę Prokuratorii Generalnej Rzeczypospolitej Polskiej.

Ta argumentacja nie przekonała jednak Sądu Najwyższego, który utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie. W uzasadnieniu podkreślił, że przepisy k.p.k. jasno wskazują na tzw. przymus adwokacko – radcowski przy sporządzaniu i podpisywania kasacji. Jak wyjaśnił sąd celem wspomnianego obowiązku jest konieczność spełnienia wysokich wymagań formalnych przez autora kasacji i zapewnienia wysokiego poziomu merytorycznego tego pisma procesowego.
Przy okazji Sąd Najwyższy przypomniał, że „nawet wyznaczony z urzędu obrońca (pełnomocnik) nie jest zobowiązany do sporządzenia i podpisania kasacji. W wypadku, gdy nie stwierdzi podstaw do wniesienia kasacji, powinien o tym poinformować sąd na piśmie. W k.p.k. nie ma bowiem przepisu, który upoważniałby sąd do "przymuszenia" obrońcy z urzędu do sporządzenia i wniesienia kasacji, jak i też przepisu, który nakazywałby ustanowić stronie innego obrońcę z urzędu (pełnomocnika) w sytuacji, gdy dotychczasowy obrońca - bądź pełnomocnik - rzetelnie wykonał swój obowiązek, a strona nie zgadza się z tą opinią”.
SN wskazał również, że skazany otrzymał odpis wyroku sądu odwoławczego z uzasadnieniem wraz z pouczeniem o trybie, warunkach i terminie wniesienia kasacji, lecz mimo to złożył osobiście sporządzone pismo, które zostało uznane przez Sąd II instancji za kasację.
Postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 4 stycznia 2023 r., II KZ 52/22