W ubiegłym tygodniu Sąd Najwyższy uznał w uchwale (sygn. akt III CZP 112/22), że w sytuacji, gdy podpis sędziego widnieje wyłącznie pod całym dokumentem obejmującym i sentencję, i zasadnicze powody rozstrzygnięcia, wówczas takie postanowienie wydane na posiedzeniu niejawnym jest orzeczeniem nieistniejącym.
Uchwała była odpowiedzią na wątpliwości powstałe po wprowadzeniu do kodeksu postępowania cywilnego (przy okazji dużej reformy procedury cywilnej z 2019 r.) art. 357 par. 5. Przepis ten stanowi, że wydając postanowienie, nawet niepodlegające zaskarżeniu, sąd może przy nim zwięźle wskazać zasadnicze powody rozstrzygnięcia, jeżeli mając na względzie okoliczności sprawy uzna, że pozwoli to usprawnić postępowanie.
W praktyce problematyczne stało się zdekodowanie pojęcia „przy nim”. Normalnie bowiem orzeczenie składa się z sentencji i uzasadnienia, a zasadnicze powody rozstrzygnięcia nie są ani jednym, ani drugim, choć część sędziów utożsamia je właśnie z uzasadnieniem. Gdzie wobec tego powinien się znaleźć podpis sędziego? Pod sentencją orzeczenia, pod całością, a może jeden pod sentencją, a następnie drugi na końcu dokumentu, po zasadniczych motywach rozstrzygnięcia?
Sejm zajmie się korektą reformy k.p.c. z 2019 r.
Uchwała SN ten problem częściowo rozwiązała, ale niebawem Sejm rozpocznie prace nad projektem ustawy korygującej reformę k.p.c. z 2019 r. (projekt skierowano do I czytania), który zmienia również m.in. art. 357 par. 5. Pierwotnie przygotowany przez Ministerstwo Sprawiedliwości projekt przewidywał dodanie do par. 5 zdania drugiego. Określało ono, że jeżeli postanowienie podlega zaskarżeniu, to zasadnicze powody rozstrzygnięcia zawiera sentencja. Tyle że proponowana zmiana przepisu – na co zwracał uwagę na łamach DGP sędzia Wiesław Grajdura z SO w Tarnowie – w ogóle nie rozwiązywała kłopotu z postanowieniami, które nie podlegały zaskarżeniu. W rezultacie mogłoby dojść do jeszcze większego chaosu. Ostatecznie w projekcie przesłanym do Sejmu zdanie drugie par. 5 art. 357 brzmi: „Wskazanie zasadniczych motywów rozstrzygnięcia następuje w sposób odróżniający je od uzasadnienia postanowienia”. W ocenie projektodawcy wystarczające będzie odrębne zatytułowanie tej części orzeczenia („zasadnicze motywy rozstrzygnięcia” zamiast „uzasadnienie”).
Ważne Nowe rozwiązania będą dotyczyć tylko postanowień. W stosunku do wyroków nadal będzie obowiązywać unormowanie z art. 331 par. 2 k.p.c.
Problem w kwestii doręczania uzasadnień
Projekt nowelizacji ma też rozwiązać problem, który reforma sprokurowała w kwestii doręczania uzasadnień. W sierpniu ub.r. Sąd Najwyższy uznał (w uchwale III CZP 59/20), że na gruncie przepisów wprowadzonych w 2019 r., zmieniających sposób zaskarżania postanowień wydanych przez sąd I instancji na posiedzeniu niejawnym zażalenie na postanowienie bez wcześniejszego złożenia wniosku o doręczenie uzasadnienia jest niedopuszczalne, nawet jeśli sąd, nie czekając na wniosek, sporządzi takie uzasadnienie i doręczy je stronie z urzędu.
Efekt jest kuriozalny, bo zmusza stronę, która ma już uzasadnienie, do złożenia wniosku o jego sporządzenie i wniesienia 100 zł opłaty tylko po to, by formalnie mogła wnieść środek zaskarżenia.
Nowe przepisy rozwiązują ten problem, a nawet idą dalej. Po pierwsze zgodnie z projektowanym art. 357 par. 23 sąd będzie mógł z własnej inicjatywy, nie czekając na wniosek strony, sam sporządzić uzasadnienie i je doręczyć, jeżeli uzna, że to usprawni postępowanie. W takim wypadku uzasadnienie będzie doręczane wszystkim stronom lub osobom, których to postanowienie dotyczy. To rozwiązanie korzystne dla uczestników postępowania, którzy zaoszczędzą na opłacie i będą mogli szybciej wnieść ewentualne zażalenie. Jest to też zmiana pożądana przez samych sędziów. W wielu przypadkach mniej pracy wymaga sporządzenie uzasadnienia postanowienia na gorąco (zwłaszcza jeśli i tak można się spodziewać wniosku o uzasadnienie) niż kilka tygodni po jego wydaniu.
Ale to nie wszystko, bo projekt wprowadza również zasadę, w art. 357 par. 22, że za każdym razem, gdy sąd jest zobligowany do sporządzenia uzasadnienia postanowienia z urzędu, to jest zobowiązany do jego doręczenia. Z uwagi na to (co wynika z uchwały III CZP 59/20), że warunkiem zaskarżalności postanowienia jest złożenie wniosku o sporządzenie uzasadnienia, to projekt przewiduje również dodanie par. 24. Jednoznacznie wskazuje on, iż doręczenie przez sąd z urzędu odpisu wydanego na posiedzeniu niejawnym postanowienia z uzasadnieniem zwalnia stronę z obowiązku zgłoszenia wniosku o ich doręczenie.
Jednak uwaga – nowe rozwiązania będą dotyczyć tylko postanowień. W stosunku do wyroków nadal będzie obowiązywać unormowanie z art. 331 par. 2 k.p.c. (tego projekt nie zmienia), który stanowi, że sporządzenie pisemnego uzasadnienia wyroku z urzędu nie zwalnia strony od obowiązku zgłoszenia wniosku o doręczenie wyroku z uzasadnieniem.
Etap legislacyjny
Projekt skierowano do I czytania w Sejmie
