Zgodnie z art. 38 par. 2 kodeksu wykroczeń (dalej: k.w.), który zacznie obowiązywać od 17 września br., w przypadku popełnienia po raz drugi – w okresie dwóch lat od prawomocnego ukarania – tego samego wykroczenia spośród wymienionych w tym przepisie czynów zabronionych, wymierza się karę w wysokości nie niższej niż dwukrotność dolnej granicy ustawowego zagrożenia.
Recydywą objęte będą najpoważniejsze wykroczenia, jak spowodowanie lekkiego wypadku, jazda po użyciu alkoholu, znaczne przekroczenie prędkości (o więcej niż 30 km/h) czy związane z narażeniem pieszych na niebezpieczeństwo (patrz: grafika). I o ile w większości przypadków minimalna grzywna przewidziana w kodeksie wykroczeń będzie dokładnie taka sama jak ta określona w taryfikatorze mandatów, to w przypadku wykroczenia z art. 92a par. 2, a więc typu kwalifikowanego przekroczenia prędkości (o więcej niż o 30 km/h), kary wymierzane przez policjantów na drodze będą mogły być o wiele wyższe niż minimalne grzywny, które musi zastosować sąd.
Recydywa wykroczeniowa - zmiany w prawie zachęta do drogi sądowej
I tak za przekroczenie prędkości o 31–40 km/h grozi mandat w wysokości 800 zł. W przypadku gdy kierujący przed upływem dwóch lat miał już na koncie przekroczenie prędkości o więcej niż 30 km/h, od 17 września mandat wyniesie 1600 zł. Zgodnie z taryfikatorem przekroczenie prędkości o każde następne 10 km/h zwiększa mandat do 1 tys., 1,5 tys., 2 tys. oraz 2,5 tys. zł. w przypadku przekroczeń dopuszczalnej prędkości o więcej niż 71 km/h. A to oznacza, że w przypadku recydywy mandat wyniesie odpowiednio 1,6 tys., 2 tys., 3 tys., 4 tys. i 5 tys. zł.
Natomiast, jeśli kierujący nie przyjmie mandatu i zostanie skierowany do sądu wniosek o ukaranie, to wówczas minimalna kara grzywny, jaką będzie mógł nałożyć sąd, wynosi nadal 800 zł, a przypadku recydywy 1600 zł, niezależnie od stopnia przekroczenia prędkości.
– Nie oznacza to oczywiście, że sąd, wymierzając karę za wykroczenia z art. 92a par. 2 k.w., nie bierze pod uwagę stopnia przekroczenia prędkości. Bierze, tak samo jak wszystkie okoliczności zdarzenia. Natomiast nie jest w żaden sposób związany wysokością grzywny określoną w taryfikatorze mandatów – mówi Jakub Kościerzyński, sędzia Sądu Rejonowego w Bydgoszczy. I dodaje, że właśnie dlatego, kiedy słyszy zapowiedzi niektórych oskarżycieli publicznych, że będą składali apelację od każdego orzeczenia, w którym sąd wymierzy niższą grzywnę, niż jest to przewidziane w taryfikatorze, to ma wrażenie, że komuś coś się kompletnie pomieszało.
– Może w ogóle zrezygnujemy z sądów i niech o karach decyduje minister, wydając rozporządzenia. Albo niech sprawiedliwość wymierza komputer – ironizuje sędzia Kościerzyński.
Inna sprawa, że już teraz dysproporcja pomiędzy wysokością mandatu przewidzianą w rozporządzeniu o taryfikatorze mandatów a minimalną grzywną, jaką może zastosować sąd, jest na tyle duża, że zachęca do nieprzyjmowania mandatów za znaczne przekroczenia prędkości. Widać to po coraz większej liczbie spraw o wykroczenia kierowanych do sądów rejonowych. Po wejściu w życie przepisów o recydywie przypadków, w których obwinieni będą kwestionować nie tyle swoją winę, ile wysokość kary, zapewne przybędzie.
– Przy tak wysokich grzywnach, jakie określono w taryfikatorze, to nieuniknione. Ludzie nie będą tym bardziej przyjmować mandatów, licząc na to, że sąd potraktuje ich łagodniej, i pewnie w wielu przypadkach będą ku temu podstawy – mówi prof. dr hab. Ryszard Stefański z Uczelni Łazarskiego.
Nieprzyjęcie mandatu, by wydłużyć postępowanie? Obstrukcja nieskuteczna
Należy jednak podkreślić, że nieprzyjęcie mandatu tylko po to, by wydłużyć postępowanie, licząc na upływ dwuletniego okresu, w którym obowiązuje recydywa, z całą pewnością nie będzie skuteczne. A to dlatego, że choć początek terminu, od którego liczy się owe dwa lata, rzeczywiście nie odnosi się do momentu popełnienia czynu, lecz do momentu prawomocnego ukarania (albo przez sąd, albo przez zapłacenie mandatu), to w przypadku ponownego popełnienia takiego samego wykroczenia chodzi już o moment popełnienia czynu.
– To bardzo sprytnie napisany przepis. Niezależnie od tego, czy obwiniony od razu przyjmie mandat, czy też sprawa trafi do sądu, a ostateczny wyrok zapadnie np. trzy lata od momentu popełnienia czynu, dla tych przepisów o recydywie nie będzie to miało znaczenia – wyjaśnia dr hab. Jan Kulesza z Uniwersytetu Łódzkiego, specjalizujący się w prawie karnym i wykroczeniowym. Jak precyzuje, przepis mówi, że podwójną grzywnę wymierza się kierującemu, „który w ciągu dwóch lat od ostatniego prawomocnego ukarania popełnia to samo wykroczenie”. Tak więc moment orzekania nie ma znaczenia.
20-złotowa recydywa - podniesiono minimalne sankcje
Wspólnym mianownikiem czynów objętych recydywą jest to, że dotyczy ona albo nowych wykroczeń dodanych nowelizacją ustawy prawo o ruchu drogowym, która weszła w życie 1 stycznia (Dz.U. z 2021 r. poz. 2328), albo tych, w których za pomocą nowelizacji znacznie podniesiono minimalne sankcje, np. z 50 zł do 2,5 tys. zł w przypadku art. 87 par. 1 k.w. Ale recydywa ma też dotyczyć art. 92 par. 2 k.w., czyli niezatrzymania się do kontroli drogowej. W tym przypadku nowelizacja nie podniosła jednak dolnych granic ustawowego zagrożenia, co oznacza, że minimalna grzywna zarówno w postępowaniu mandatowym, jak i sądowym nadal będzie wynosić zaledwie 20 zł. W przypadku recydywy organ lub sąd będą więc musiały nałożyć grzywnę w wysokości co najmniej 40 zł. ©℗
| Recydywa wykroczeniowa | ||||
| Wykroczenie | Postępowanie mandatowe | Postępowanie sądowe | ||
| Grzywna | Recydywa | Grzywna | Recydywa | |
| Spowodowanie tzw. lekkiego wypadku drogowego, którego skutkiem jest naruszenie czynności narządu ciała lub rozstrój zdrowia (art. 86 par. 1a k.w.) | 1500 zł | 3000 zł | od 1500 zł | od 3000 zł |
| Spowodowanie zagrożenia bezpieczeństwa w ruchu drogowym w stanie po użyciu alkoholu lub podobnie działającego środka (art. 86 par. 2 k.w.) | 2500 zł | 5000 zł | od 2500 zł | od 5000 zł |
| Nieustąpienie pierwszeństwa pieszemu znajdującemu się na przejściu dla pieszych lub wchodzącemu na nie (art. 86b par. 1 pkt 1 k.w.) | 1500 zł | 3000 zł | od 1500 zł | od 3000 zł |
| Nieustąpienie pierwszeństwa pieszemu przy przejeżdżaniu przez chodnik lub drogę dla pieszych albo podczas jazdy po placu, na którym ruch pieszych i pojazdów odbywa się po tej samej powierzchni (art. 86b par. 1 pkt 1 k.w.) | 1500 zł | 3000 zł | od 1500 zł | od 3000 zł |
| Nieustąpienie pierwszeństwa pieszemu przez kierującego pojazdem podczas włączania się do ruchu (art. 86b par. 1 pkt 1 k.w.) | 1500 zł | 3000 zł | od 1500 zł | od 3000 zł |
| Nieustąpienie pierwszeństwa pieszemu przy cofaniu pojazdem (art. 86b par. 1 pkt 1 k.w.) | 1500 zł | 3000 zł | od 1500 zł | od 3000 zł |
| Nieustąpienie pierwszeństwa pieszemu przez kierującego pojazdem w strefie zamieszkania (art. 86b par. 1 pkt 1 k.w.) | 1500 zł | 3000 zł | od 1500 zł | od 3000 zł |
| Niezatrzymanie pojazdu w celu umożliwienia przejścia przez jezdnię osobie niepełnosprawnej używającej specjalnego znaku lub osobie o widocznej ograniczonej sprawności ruchowej (art. 86b par. 1 pkt 2 k.w.) | 1500 zł | 3000 zł | od 1500 zł | od 3000 zł |
| Wyprzedzanie pojazdu na przejściu dla pieszych, na którym ruch nie jest kierowany, lub bezpośrednio przed tym przejściem (art. 86b par. 1 pkt 3 k.w.) | 1500 zł | 3000 zł | od 1500 zł | od 3000 zł |
| Omijanie pojazdu, który jechał w tym samym kierunku, lecz zatrzymał się w celu ustąpienia pierwszeństwa pieszemu (art. 86b par. 1 pkt 4 k.w.) | 1500 zł | 3000 zł | od 1500 zł | od 3000 zł |
| Naruszenie zakazu jazdy wzdłuż po chodniku lub przejściu dla pieszych (art. 86b par. 1 pkt 5 k.w.) | 1500 zł | 3000 zł | od 1500 zł | od 3000 zł |
| Prowadzenie pojazdu w stanie po użyciu alkoholu (art. 87 par. 1 k.w.) | Brak możliwości nałożenia mandatu | Brak możliwości nałożenia mandatu | od 2500 zł | od 5000 zł |
| Przekroczenie dopuszczalnej prędkości o 31–40 km/h | 800 zł | 1600 zł | od 800 zł | od 1600 zł |
| Przekroczenie dopuszczalnej prędkości o 41–50 km/h | 1000 zł | 2000 zł | od 800 zł | od 1600 zł |
| Przekroczenie dopuszczalnej prędkości o 51–60 km/h | 1500 zł | 3000 zł | od 800 zł | od 1600 zł |
| Przekroczenie dopuszczalnej prędkości o 61–70 km/h | 2000 zł | 4000 zł | od 800 zł | od 1600 zł |
| Przekroczenie dopuszczalnej prędkości o 71 km/h i więcej | 2500 zł | 5000 zł | od 800 zł | od 1600 zł |
| Niezatrzymanie się do kontroli drogowej (art. 92 par. 2 k.w.) | od 20 zł do 5000 zł | od 40 zł do 5000 zł | od 20 zł | od 40 zł |
| Naruszenie przez kierującego pojazdem zakazu wyprzedzania | 1000 zł | 2000 zł | od 1000 zł | od 2000 zł |
| Prowadzenie pojazdu bez uprawnień (art. 94 par. 1 k.w.) | Brak możliwości nałożenia mandatu | Brak możliwości nałożenia mandatu | od 1500 zł | od 3000 zł |
| Naruszenie przez kierującego pojazdem zakazu objeżdżania opuszczonych zapór lub półzapór oraz wjeżdżania na przejazd, jeśli opuszczanie ich zostało rozpoczęte lub podnoszenie ich nie zostało zakończone | 2000 zł | 4000 zł | od 2000 zł | od 4000 zł |
| Naruszenie przez kierującego pojazdem na przejeździe kolejowym zakazu wjazdu za sygnalizator przy sygnale czerwonym, czerwonym migającym lub dwóch na przemian migających sygnałach czerwonych, lub za inne urządzenie nadające te sygnały | 2000 zł | 4000 zł | od 2000 zł | od 4000 zł |
| Naruszenie przez kierującego pojazdem zakazu wjeżdżania na przejazd kolejowy, jeśli po jego drugiej stronie nie ma miejsca do kontynuowania jazdy | 2000 zł | 4000 zł | od 2000 zł | od 4000 zł |
Etap legislacyjny
Ustawa wchodzi w życie 17 września 2022 r.
