Sąd uznał, że UODO bezpodstawnie umorzył sprawę skargi na tzw. wybory kopertowe. Urząd wniósł skargę kasacyjną na to rozstrzygnięcie.
Sprawa dotyczy wyborów korespondencyjnych na prezydenta RP, które rząd próbował przeprowadzić wiosną 2020 r. przy udziale Poczty Polskiej. Operator początkowo próbował uzyskać spisy wyborców od władz lokalnych. Rozesłał wówczas niepodpisane e-maile, w których zażądał od wójtów, burmistrzów i prezydentów przekazania tych danych. Spora część odmówiła i wówczas dane przekazało Ministerstwo Cyfryzacji.
Do prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych zaczęły wówczas wpływać skargi obywateli na bezpodstawne przekazanie ich danych. Łącznie było ich ok. 200. UODO umarzał je, uznając, że nie naruszono żadnego z przepisów RODO. Jedną z takich decyzji zaskarżono do sądu, podważając zarówno przekazanie danych przez Ministerstwo Cyfryzacji, jak i przyjęcie ich przez Pocztę Polską.
UODO uważa, że były podstawy prawne do przetwarzania danych, gdyż było to niezbędne do wypełnienia obowiązku prawnego. Ten zaś miał wynikać z art. 99 ustawy o szczególnych instrumentach wsparcia w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 (t.j. Dz.U. z 2022 r. pocz. 376 ze zm.), na podstawie którego premier wydał Poczcie Polskiej nakaz przeprowadzenia wyborów korespondencyjnych. Bez danych adresowych wyborców spełnienie tego obowiązku byłoby niewykonalne.
Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie nie podzielił tej argumentacji. Jego zdaniem dane skarżącego zostały przez MC przekazane bezprawnie. Podstawy nie mógł stanowić art. 6 ust. 1 lit. c RODO. Przepis ten pozwala na przetwarzanie danych, gdy jest to niezbędne do wypełnienia obowiązku prawnego ciążącego na administratorze. Obowiązek ten musi jednak wynikać z przepisów rangi ustawy. Polecenie premiera, by Poczta Polska podjęła niezbędne czynności przygotowawcze do przeprowadzenia wyborów korespondencyjnych, nie może więc być uznane za obowiązek prawny.
„W piśmiennictwie wyrażano pogląd, według którego ten obowiązek prawny ciążący na administratorze musi wynikać z przepisów prawa rangi ustawowej, nawet jeżeli przepis nie stanowi wyraźnie o przetwarzaniu danych osobowych, lecz przetwarzanie danych jest konieczne dla realizacji tego obowiązku prawnego (...). Sąd w składzie orzekającym akceptuje to stanowisko, ponieważ znajduje ono konstytucyjne uzasadnienie, w zasadzie legalizmu nakazującej organom władzy publicznej działanie na podstawie i w granicach prawa (art. 7), zasadzie – prawie do ochrony danych osobowych (art. 51 ust. 1 i 2) i w zasadzie ustawowego ograniczenia w zakresie korzystania z ustawowych wolności i praw (art. 31 ust. 3)” – napisał sąd w uzasadnieniu wyroku.
Zdaniem składu orzekającego w dniu wystąpienia przez Pocztę Polską z wnioskiem o udostępnienie danych osobowych żaden przepis powszechnie obowiązującego prawa nie nakładał obowiązku, który uprawniałby do przetwarzania danych osobowych.
Orzeczenie to jest zbieżne z poglądem wyrażonym przez WSA w Warszawie już w 2020 r. Sąd uwzględnił wówczas skargę rzecznika praw obywatelskich i uznał, że nie było podstawy prawnej do przeprowadzenia wyborów korespondencyjnych (wyrok z 15 września 2020 r., sygn. akt VII SA/Wa 992/20). Przepisy upoważniały premiera do wydawania poleceń w związku z przeciwdziałaniem COVID-19, nie upoważniały zaś do nakazania organizacji wyborów prezydenckich w trybie korespondencyjnym.
Prezes UODO nie zgadza się z najnowszym rozstrzygnięciem i wniósł na nie skargę kasacyjną. Ostatecznie sprawę przesądzi więc Naczelny Sąd Administracyjny.
W związku z niedoszłymi wyborami zapadło też kilka innych orzeczeń, a kolejne sprawy czekają na rozstrzygnięcie. W marcu 2022 r. Sąd Rejonowy w Wągrowcu wydał orzeczenie w sprawie wójta gminy Wapno, któremu Sieć Obywatelska Watchdog Polska zarzuciła złamanie prawa poprzez przekazanie danych Poczcie Polskiej. Sąd co prawda umorzył warunkowo postępowanie, ale jednocześnie potwierdził, że wójt złamał prawo, orzekł też 2 tys. zł na rzecz Funduszu Pomocy Pokrzywdzonym. Jesienią ma z kolei rozpocząć się proces wytoczony Poczcie Polskiej przez Wojciecha Klickiego, prawnika Fundacji Panoptykon.
orzecznictwo
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie z 25 lutego 2022 r., sygn. akt II SA/Wa 2286/21 www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia