Wysoki poziom hałasu i zanieczyszczeń z sąsiadującej z domem drogi narusza prawo do poszanowania życia prywatnego, rodzinnego i mieszkania – uznał Europejski Trybunał Praw Człowieka.
Wyrok dotyczył czterech połączonych skarg osób mieszkających w Smolicach, niedaleko węzła komunikacyjnego w Strykowie. W 2009 r. wniosły one pozew o odszkodowanie za straty na zdrowiu psychicznym i fizycznym związane z bliskim sąsiedztwem drogi o dużym natężeniu ruchu, głównie ciężarowego. Każdy z powodów domagał się 69 tys. zł z tego tytułu. W 2011 r. stołeczny sąd rejonowy oddalił powództwo. Oparł się na opiniach biegłych, które wskazywały, że nie da się z całą pewnością stwierdzić, co spowodowało wzrost zanieczyszczenia powietrza w okolicy, ani dowieść dokładnego wpływu hałasu na zdrowie psychiczne skarżących.
Sąd nie dał wiary raportowi głównego inspektoratu ochrony środowiska w tej sprawie. Zlecił natomiast biegłemu przygotowanie opinii na potrzeby postępowania. Wynikało z niej, że po wybudowaniu węzła komunikacyjnego ruch w okolicy zwiększył się w 2006 r. o 35 proc., a ruch ciężarowy o 13 proc. Ekspert wskazał, że mogło to być także efektem wzniesienia w pobliżu wielu nowych magazynów. W jego ocenie skutków tych w całości nie dało się przewidzieć w chwili podjęcia decyzji o budowie autostrady. Jednak gdy tylko stały się one wiadome, podjęto działania w celu rozładowania ruchu i kierowania go do stolicy innymi drogami. Zresztą w 2008 r. natężenie ruchu na ulicy, przy której mieszkali powodowie, zaczęło spadać.
Finalnie sąd stwierdził, że choć poziom hałasu przekraczał dopuszczalne limity, skarżący nie wykazali, że poniesione szkody uczyniły ich niezdolnymi do pracy – dlatego nie było podstaw do przyznania odszkodowania. Sąd odwoławczy podtrzymał ten wyrok.
Wówczas mieszkańcy Strykowa złożyli skargę do ETPC, wskazując na naruszenie art. 8 Europejskiej konwencji praw człowieka. Stanowi on, że każdy ma prawo do poszanowania swojego życia prywatnego i rodzinnego oraz swojego mieszkania. Wskazali w niej, że nie kwestionują samej rozbudowy węzła komunikacyjnego, ale że jej negatywne skutki powinny być jakoś równoważone (np. poprzez stworzenie alternatywnych dróg dobrej jakości, którymi jechałaby część samochodów), gdyż hałas obiera im możliwość spokojnego mieszkania i snu w domu, a wibracje powodują uszkodzenia ścian.
Rząd odpierał te zarzuty, wskazując, iż już pół roku po otwarciu autostrady zreorganizowano ruch w okolicy, kierując część pojazdów do Warszawy inną drogą (dzięki czemu mniej ich jechało przez samo miasto). Z tego względu niedogodności dla skarżących były jedynie przejściowe i trwały od 2006 r. do 2008 r. (kiedy połączono dwa odcinki autostrady drogą omijającą miasto). Przedstawiciele Polski zwrócili też uwagę, że sam Stryków był jedną z najszybciej rozwijających się gmin w kraju w związku z powstaniem dużej liczby magazynów.
ETPC uznał, że zwiększone zanieczyszczenie spalinami oraz wzmożony hałas naruszają prawo do życia prywatnego i mieszkania. Jednak nie sama budowa autostrady to prawo naruszyła, lecz skierowanie ruchu z niej przez środek miasta. Trybunał nie dał wiary argumentom rządu, że wzrostu natężenia ruchu nie dało się przewidzieć, bowiem jeszcze w 1996 r. (czyli 10 lat przed zakończeniem budowy) informował o takiej możliwości burmistrz Strykowa. Zdaniem składu orzekającego znaczną część ruchu ciężarowego, zwłaszcza w godzinach nocnych, stanowił ten z autostrady, a nie kierowany do magazynów, które o tej porze były już zamknięte. Reorganizacja ruchu, na którą powoływał się rząd, nie zmniejszyła jednak zanieczyszczeń i hałasu do akceptowalnego poziomu.
Zdaniem trybunału w Strasburgu krajowe postępowanie cywilne o odszkodowanie nie mogło być uznane za niesprawiedliwe, jednak mimo wszystko rząd źle wyważył konkurencyjne interesy (mieszkańców i kierowców) i nie podjął na czas wystarczających działań. W związku z tym ETPC orzekł naruszenie art. 8 konwencji i przyznał każdemu ze skarżących 10 tys. euro zadośćuczynienia.
orzecznictwo
Wyrok ETPC z 14 października 2021 r. w sprawie Kapa i inni przeciwko Polsce, skargi nr 75031/13, 75282/13, 75286/13 i 75292/13 www.serwisy.gazetaprawna.pl/orzeczenia
