Ministerstwo Kultury przygotowało projekt nowelizacji ustawy o ochronie zabytków i opiece nad zabytkami (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 710 ze zm.), który m.in. zmienia zakres penalizacji czynności podejmowanych bez odpowiednich zgód.
Chodzi o art. 109c, który obecnie przewiduje karę do dwóch lat pozbawienia wolności za prowadzenie poszukiwań ukrytych lub porzuconych zabytków bez pozwolenia albo wbrew warunkom pozwolenia, „w tym przy użyciu wszelkiego rodzaju urządzeń elektronicznych i technicznych oraz sprzętu do nurkowania”.
Taka konstrukcja przepisu sugeruje, że karą pozbawienia wolności zagrożone są zarówno poszukiwania przy użyciu specjalistycznego sprzętu, np. detektorów metali, jak i bez nich. Tymczasem obowiązek uzyskania pozwolenia dotyczy tylko planowanych działań z wykorzystaniem urządzeń technicznych lub sprzętu do nurkowania.
Co ciekawe, na ten błąd zwracał uwagę rzecznik praw obywatelskich w swoich wystąpieniach do ministra kultury i senackiej komisji ustawodawczej, wskazując, że niedookreśloność przepisu karnego rodzi ryzyko jego uznaniowego stosowania. Za każdym razem resort stał jednak na stanowisku, że regulacja jest wystarczająco jasna i nie ma potrzeby jej nowelizacji.
Tymczasem w projekcie, który jest obecnie konsultowany, nie tylko doprecyzowano, że art. 109c dotyczy tylko poszukiwań przy użyciu specjalistycznego sprzętu, lecz także zrezygnowano z kary pozbawienia wolności na rzecz ograniczenia wolności.
Projekt przewiduje również wprowadzenie zakazu poszukiwania, pod rygorem kary pieniężnej w wysokości do 50 tys. zł, ukrytych lub porzuconych zabytków ruchomych pod wodą. Jak już informował DGP, taka sama kara będzie grozić za nielegalne poszukiwania na cmentarzach, dawnych cmentarzach, w mogiłach i grobach wojennych, miejscach kaźni oraz przy pomnikach zagłady.
Zmienią się również zasady przyznawania nagród za znalezienie zabytku archeologicznego. Obecnie mogą być one przyznane jedynie komuś, kto znalazł go przypadkowo. Po zmianach będzie można przyznać nagrodę również osobom, które natrafiły na zabytek archeologiczny w wyniku poszukiwań, na które dostały zezwolenie.