Sąd Najwyższy rozstrzygnął kwestię, który sąd powinien rozpatrywać wniosek o zwolnienie z kosztów przy apelacji. I doszedł do wniosku, że wniosek ten rozpoznaje II instancja.

Przed SN stanął do rozstrzygnięcia kolejny problem prawny związany ściśle z niedawną reformą procedury cywilnej (Dz.U. z 2019 r. poz. 1469). Tym razem w sprawie toczącej się w postępowaniu upominawczym pozwany złożył apelację od niekorzystnego dla siebie rozstrzygnięcia, jednocześnie załączając wniosek o zwolnienie go z kosztów sądowych w postępowaniu apelacyjnym.
Problem pojawił się nie tylko w związku z tym, że sprawa rozpoczęła się w sądzie jeszcze przed nowelizacją procedury cywilnej. Otóż nowe przepisy: art. 394 par. 1 i dalsze, art. 3941 oraz art. 3941a k.p.c. przewidują bowiem – w przypadku odmowy zwolnienia od kosztów sądowych – zażalenie równoległe do sądu tej samej, I instancji. Dlatego rozpatrujący apelację Sąd Okręgowy w R. powziął poważne wątpliwości, czy to on powinien rozpatrzyć ten wniosek o zwolnienie z kosztów, czy jednak sąd niższej instancji. Sąd wskazał, że ustawodawca nie przewidział wprost sposobu rozpoznania takiego środka odwoławczego, choć sugerował, że być może to jednak sąd II instancji powinien, mimo wszystko, rozpoznać kwestię zwolnienia z kosztów sądowych.
SN, obradując na posiedzeniu niejawnym w składzie trzech sędziów, wydał uchwałę, zgodnie z którą wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych złożony z apelacją rozpoznaje sąd II instancji.
Uzasadniając orzeczenie, SN wskazał, że w myśl obowiązujących przepisów rola sądu I instancji w takich przypadkach sprowadza się już tylko do zebrania dokumentów apelacyjnych i wniosków oraz przekazania ich wraz z aktami sprawy bezpośrednio do sądu II instancji, a więc do czysto technicznej funkcji przekazania akt sprawy. To zaś wyklucza możliwość rozpoznawania merytorycznego wniosków stron przez ten sąd, a co za tym idzie, sprawy odnoszące się do zwolnienia z kosztów sądowych powinien rozpoznawać już sąd II instancji.
O tym, jak wiele wątpliwości w praktyce rodzą zmiany w procedurze cywilnej, najlepiej świadczy to, że tylko w kwestii tzw. zażaleń poziomych sądy skierowały do SN już 30 pytań.

orzecznictwo

Uchwała trzech sędziów Sądu Najwyższego z 18 lutego 2021 r., sygn. akt III CZP 14/20.