TEZA: Organ administracji publicznej nie może sam ustalać kręgu spadkobierców zmarłej strony. Musi opierać się albo na postanowieniu sądu o stwierdzeniu nabycia praw spadkowych, albo na akcie poświadczenia dziedziczenia. Natomiast gdy prawa spadkowe zostały już prawomocnie stwierdzone przez sąd lub potwierdzone przez notariusza, organ ma obowiązek odszukać ustalonych spadkobierców. I wezwać ich do udziału w toczącym się postępowaniu w charakterze strony.
Prezydent Miasta Krakowa zawiesił – z urzędu – postępowanie w sprawie zwrotu wywłaszczonej nieruchomości, do czasu ustalenia spadkobierców po A.G., G.S. i I.K. W uzasadnieniu postanowienia organ I instancji wyjaśnił, że w toku prowadzonego postępowania powziął wiadomość o śmierci niektórych wnioskodawców, w osobach: A.G., G.S. i I.K. Podkreślił też, że prezydent miasta podjął czynności mające na celu ustalenie oraz wezwanie do udziału w postępowaniu spadkobierców A.G. i G.S.
Jednak – wobec braku aktywności domniemanych spadkobierców tych osób konieczne stało się zastosowanie art. 97 par. 1 pkt 1 k.p.a. Natomiast wobec powziętej informacji o prowadzonym przez sąd rejonowy postępowaniu o stwierdzenie nabycia spadku po I.K. – w ocenie organu I instancji – należało w tym zakresie zawiesić postępowanie na podstawie art. 97 par. 1 pkt 4 k.p.a.
Rozpatrując sprawę w drugiej instancji, na skutek zażalenia wniesionego przez S. spółka z o.o. z siedzibą w Krakowie, wojewoda małopolski utrzymał w mocy zaskarżone postanowienie prezydenta miasta. W uzasadnieniu rozstrzygnięcia organ odwoławczy podkreślił, że art. 97 par. 1 k.p.a. przewiduje podstawy obligatoryjnego zawieszenia postępowania administracyjnego.
W przypadku wystąpienia jednej z wymienionych w tym przepisie przesłanek organ musi zawiesić postępowanie z urzędu. Na to postanowienie spółka wniosła skargę do WSA w Krakowie, zarzucając organowi nieuchylenie zaskarżonego rozstrzygnięcia, pomimo że brak było podstaw do zawieszenia przez organ I instancji z urzędu postępowania o zwrot wywłaszczonej nieruchomości. WSA oddalił skargę. W uzasadnieniu orzeczenia sąd stwierdził, że rozstrzygnięcie organu II instancji było prawidłowe, tj. zgodne z art. 97 par. 1 k.p.a. W myśl tego przepisu organ administracji publicznej zawiesza postępowanie w razie śmierci strony lub jednej ze stron, jeżeli wezwanie spadkobierców zmarłej strony do udziału w postępowaniu nie jest możliwe i nie zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 30 par. k.p.a., a postępowanie nie podlega umorzeniu jako bezprzedmiotowe.
W ocenie WSA w niniejszej sprawie nie zachodzą okoliczności z art. 30 par. 5 k.p.a. Przepis ten mówi, że w sprawach dotyczących spadków nieobjętych jako strony działają osoby sprawujące zarząd majątkiem masy spadkowej, a w razie ich braku – kurator wyznaczony przez sąd na wniosek organu administracji publicznej. Postępowanie to nie podlegało też umorzeniu jako bezprzedmiotowe (art. 105 k.p.a.). Zdaniem WSA brak orzeczenia o stwierdzeniu nabycia spadku lub aktu poświadczenia dziedziczenia był równoznaczny z niemożliwością wezwania spadkobierców.
Od tego wyroku skargę kasacyjną wniosła spółka. W uzasadnieniu wskazała, że ustalenie spadkobierców nie nastręczało trudności, dlatego brak było podstaw do zawieszenia postępowania na podstawie art. 97 par. 1 pkt 1 k.p.a. Naczelny Sąd Administracyjny oddalił skargę.
UZASADNIENIE
Będący podstawą prawną zaskarżonego postanowienia art. 97 par. 1 pkt 1 k.p.a. stanowi, że organ administracji publicznej zawiesza postępowanie w razie śmierci strony lub jednej ze stron, jeżeli wezwanie spadkobierców zmarłej strony do udziału w postępowaniu nie jest możliwe i nie zachodzą okoliczności, o których mowa w art. 30 par. 5, a postępowanie nie podlega umorzeniu jako bezprzedmiotowe. Zgodzić się wprawdzie trzeba w tym miejscu ze stroną skarżącą, że przepis ten nie zawiera w swej treści wymogu, by ustalenie spadkobiercy (-ów) zmarłej strony następowało w sposób formalny. Należy jednak zwrócić uwagę, że instytucja spadkobiercy jest instytucją prawa cywilnego, a w związku z tym powinna być wykładana zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego. Chociaż zatem spadkobranie następuje z chwilą otwarcia spadku, czyli z momentem śmierci spadkodawcy, to jednak względem osoby trzeciej, która nie rości sobie praw do spadku z tytułu dziedziczenia, spadkobierca może udowodnić swoje prawa wynikające z dziedziczenia tylko stwierdzeniem nabycia spadku albo zarejestrowanym aktem poświadczenia dziedziczenia. Ponadto, zgodnie z art. 1 pkt 1 k.p.a., kodeks reguluje m.in. postępowanie przed organami administracji publicznej w należących do właściwości tych organów sprawach indywidualnych rozstrzyganych w drodze decyzji administracyjnych. Sprawy te zaś są bardzo różnorodne, a wśród nich, co wymaga szczególnego podkreślenia, znajdują się również te, które – choć są prowadzone w trybie administracyjnym – mają jednak charakter cywilny. Jedną z tego rodzaju spraw jest właśnie sprawa o zwrot nieruchomości. W postępowaniu zwrotowym są bowiem realizowane uprawnienia cywilnoprawne, związane z prawem własności do nieruchomości. Z tego powodu, w powyższych postępowaniach organ nie jest uprawniony do samodzielnego ustalania kręgu spadkobierców zmarłej strony.
WYROK NACZELNEGO SĄDU ADMINISTRACYJNEGO z 9 października 2014 r.
Sygn. akt I OSK 432/13