Subskrybuj nas na Youtube
W wypadku częściowego uniewinnienia oskarżonego lub częściowego umorzenia prowadzonego przeciwko niemu postępowania może on domagać się od Skarbu Państwa w tej części zwrotu kosztów obrony – to teza czwartkowej uchwały Sądu Najwyższego. Podjęta została w składzie siedmiu sędziów na wniosek rzecznika praw obywatelskich.
Zgodnie z art. 630 k.p.k. w sprawach z oskarżenia publicznego, jeżeli oskarżonego nie skazano za wszystkie zarzucane mu przestępstwa, wydatki związane z oskarżeniem w części uniewinniającej lub umarzającej postępowanie ponosi Skarb Państwa. Przepis ten był jednak różnie interpretowany przez sądy. Część uznawała bowiem, że nie uprawnia on do zwrotu kosztów poniesionych na obrońcę, część natomiast dochodziła do odmiennych wniosków.
Dlatego zdaniem RPO tak ważne było, by sprawę ostatecznie rozstrzygnął Sąd Najwyższy. Tym bardziej że nierzadkie są przypadki, gdy oskarżony decyduje się na pomoc profesjonalisty w zakresie obrony przed jednym (często najpoważniejszym) zarzutem, od którego ostatecznie zostaje uniewinniony, lub w tej części dochodzi do umorzenia postępowania.
O tym, że uchwała ma doniosłe znaczenie dla ochrony konstytucyjnego prawa do obrony, przekonywała przed SN dr Marta Kolendowska-Matejczuk z Zespołu Prawa Karnego w Biurze RPO.
– Grupa orzeczeń, w których ujawnia się wykładnia, że do wydatków związanych z oskarżeniem nie zalicza się kosztów ustanowienia przez oskarżonego obrońcy z wyboru, nie daje się pogodzić zarówno z wykładnią systemową, jak i funkcjonalną tego przepisu, ale też narusza standard prawnie chroniony – wskazywała.
Sąd Najwyższy jednak nie w pełni podzielił stanowisko RPO, który wnosił o to, by częściowo uniewinnionemu w pełni zwracać koszty poniesione na obrońcę. Zgodził się natomiast z poglądem wyrażonym przez prokuratora generalnego, który mówił o proporcjonalnym ich pokrywaniu.
Skład orzekający, któremu przewodniczył sędzia Jacek Sobczak, jednoznacznie jednak przesądził, że zasada odpowiedzialności za wynik procesu wskazuje, iż określenie „uniewinnienie oskarżonego lub umorzenie postępowania” nie może być rozumiane inaczej, niż określono to w art. 630 k.p.k. – a więc także w odniesieniu do uniewinnienia lub umorzenia postępowania w części. Zatem pojęcie „wydatki związane z oskarżeniem” obejmuje poniesione przez oskarżonego koszty obrony dotyczące zarzutów, co do których umorzono postępowanie bądź co do których został uniewinniony. Wykładnia celowościowa – tak jak uznał to PG – prowadzi natomiast do przyjęcia, iż w takim wypadku uzasadniony jest zwrot poniesionych kosztów ustanowienia w sprawie jednego obrońcy tylko w takim zakresie, w jakim doszło do uniewinnienia lub umorzenia postępowania.
ORZECZNICTWO
Uchwała SN z 28 stycznia 2016 r., sygn. akt I KZP 16/15.
