Spór o wykreślenie hipoteki przemysłowej

Sprawa dotyczyła uzgodnienia treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym poprzez wykreślenie wpisu przymusowej hipoteki kaucyjnej w księdze urządzonej dla nieruchomości, której właścicielką była Hanna K. Wpis ten, opiewający na ponad 135 tys. zł, został dokonany na podstawie decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, która została wydana w związku z zadłużeniem z tytułu nieopłaconych składek ZUS przez ówczesnego właściciela nieruchomości, Jerzego K. Aktualna właścicielka była spadkobierczynią pana K., a dług składkowy dotyczył okresu jeszcze wcześniejszego, mianowicie składek za lata 2003-2009.

Pani K. zażądała wykreślenia wpisu hipoteki z księgi wieczystej, podnosząc kwestię przedawnienia roszczeń z tytułu zaległości składkowych, ale w sprawie pojawił się jeszcze jeden istotny wątek, a mianowicie problem doręczenia decyzji ZUS w sprawie wpisu hipoteki. Okazało się bowiem, że znajdująca się w aktach korespondencja dotycząca tego zadłużenia była niekompletna, brakowało przede wszystkim drugiego awizo decyzji ZUS w sprawie stwierdzenia zaległości składkowych prowadzących do wpisu hipoteki, a zarazem nie było żadnego dokumentu potwierdzającego odbiór tej decyzji przez ówczesnego właściciela Jerzego K. Wprawdzie sąd I instancji oddalił początkowo powództwo pani K., ale już apelacja odniosła skutek i sąd II instancji zmienił to orzeczenie, nakazując wykreślenie wpisu hipoteki z księgi wieczystej.

Sąd Najwyższy oddala skargę kasacyjną

ZUS skierował przeciw temu wyrokowi skargę kasacyjną, ale Sąd Najwyższy oddalił ją w całości. Jak wskazał w uzasadnieniu, zarzut naruszenia przez ZUS art. 44 kodeksu postępowania administracyjnego był jednym z kluczowych w sprawie. Zgodnie z par. 3 tego artykułu, w przypadku niepodjęcia przesyłki w terminie 7 dni od pozostawienia zawiadomienia przez pocztę, pozostawia się powtórne zawiadomienie o możliwości odbioru przesyłki w terminie nie dłuższym niż 14 dni od daty pierwszego zawiadomienia. Powódka wykazała i podtrzymywała zarzut dotyczący naruszenia tych norm, jako że ZUS nie udowodnił tak przed sądem I, jak i II instancji, że przesyłka z decyzją w sprawie zaległości składkowych została dwukrotnie awizowana zgodnie z wyżej wskazanymi przepisami.

- Do kognicji sądu wieczystoksięgowego należy zbadanie tej kwestii, gdyż podstawą wpisu hipoteki może być tylko, co należy podkreślić, doręczona decyzja administracyjna. Ale, jak już przyjęto w orzecznictwie, wydanie przez sąd wieczystoksięgowy postanowienia o wpisie hipoteki nie wiąże sądu rozpoznającego powództwo o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym. Przyjęcie odmiennego poglądu podważyłoby model postępowania, w którym przyjmuje się wąską kognicję sądu wieczystoksięgowego i w ramach kompensacji tego wąskiego zakresu kognicji – wszechstronne orzekanie przez sąd w postępowaniu o uzgodnienie treści księgi wieczystej z rzeczywistym stanem prawnym – podkreślił uzasadniając wyrok Paweł Grzegorczyk, sędzia sprawozdawca.

Podstawa prawna

Wyrok Sądu Najwyższego z 31 października 2025 r., sygn. akt II CSKP 110/23