W parlamencie dobiegają końca prace nad zmianą ustawy o transporcie drogowym, która przewiduje utworzenie krajowego rejestru elektronicznego przedsiębiorców transportu drogowego. Nowela wprowadzi ponadto nowe, unijne zasady uznawania posiadania przez przedsiębiorcę dobrej reputacji oraz nowe procedury jej oceny. Niestety w praktyce wiążą się one z koniecznością spełnienia nowych, dodatkowych obowiązków, a przede wszystkim przekopania się przez stos przepisów. Jedne przepisy odsyłają do drugich, a porozrzucane są w różnych aktach prawnych. Przedsiębiorcy będą musieli bowiem uwzględnić regulacje zawarte nie tylko w znowelizowanej ustawie, lecz także w wielu unijnych aktach prawnych. Połapać się w całym tym galimatiasie nie będzie łatwo. Przedstawiamy wybrane nowe obowiązki przedsiębiorców transportowych.
● Wymóg dobrej reputacji na nowych zasadach
Każdy przedsiębiorca, który zamierza prowadzić lub prowadzi zarobkową działalność przewozową osób lub rzeczy pojazdami o dopuszczalnej masie całkowitej powyżej 3,5 t – w przypadku przewozu ładunków oraz autobusami – w przypadku przewozu osób, bezwzględnie musi spełniać wymóg dobrej reputacji.
Obecnie przedsiębiorca spełnia ten wymóg poprzez potwierdzenie niekaralności za przestępstwa umyślne w dziedzinach określonych w art. 6 ust 1 lit. a rozporządzenia (WE) nr 1071/2009. Chodzi m.in. o: prawo handlowe, prawo o ruchu drogowym, warunki zatrudnienia, handel ludźmi, odpowiedzialność zawodową. Następuje to poprzez przedstawienie informacji z Krajowego Rejestru Karnego albo złożenie stosownego oświadczenia pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych zeznań.
Po zmianach spełnienie warunku posiadania dobrej reputacji będzie potwierdzane dwoma dokumentami. Każdy przedsiębiorca będzie musiał przedstawić:
1. Zaświadczenie o niekaralności z KRK Konieczne stanie się uzyskanie zaświadczenia o niekaralności za przestępstwa umyślne w dziedzinach wskazanych w art. 6 ust 1 lit. a rozporządzenia (WE) nr 1071/2009. O jakie konkretnie przestępstwa chodzi – dookreślą to przepisy nowelizowanej ustawy. [ramka 1] W praktyce katalog będzie poszerzony.
Ramka 1. Warunki uzyskania zaświadczenia
Zaświadczenie o niekaralności uzyska przedsiębiorca, który nie był karany za przestępstwa umyślne:
1) w zakresie prawa o ruchu drogowym, handlu ludźmi, płacy i warunków zatrudnienia w zawodzie – określone w art. 173–175, art. 178–180, art. 189a, art. 218–221, art. 296–306 i art. 308 ustawy z 6 czerwca 1997 r. – Kodeks karny (Dz.U. nr 88, poz. 553 ze zm.),
2) w zakresie prawa handlowego – określone w art. 586–589 ustawy z 15 września 2000 r. – Kodeks spółek handlowych (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1030 ze zm.) oraz w oraz w art. 399 i art. 400 ustawy z 15 maja 2015 r. – Prawo restrukturyzacyjne (Dz.U. poz. 978 ze zm.),
3) w zakresie prawa upadłościowego – określone w art. 522 i art. 523 ustawy z 28 lutego 2003 r. – Prawo upadłościowe (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 233 ze zm.),
4) w zakresie handlu narkotykami – określone w art. 53–64 i art. 68 ustawy z 29 lipca 2005 r. o przeciwdziałaniu narkomanii (t.j. Dz.U. z 2016 r. poz. 224 i 437). ⒸⓅ
2. Oświadczenie przedsiębiorcy o niekaralności Oprócz zaświadczenia o niekaralności przedsiębiorca będzie zobowiązany przedstawić oświadczenie o niekaralności za poważne naruszenia określone w art. 6 ust. 1 lit. b rozporządzenia (WE) nr 1071/2009, które dotyczą m.in.: czasu prowadzenia pojazdu i odpoczynku kierowców, używania urządzeń kontrolnych (tachografu, ogranicznika prędkości), maksymalnej masy i wymiarów pojazdu czy kwalifikacji kierowców. Szczegółowy wykaz poważnych naruszeń przepisów wspólnotowych został określony jako:
● „najpoważniejsze naruszenia” – załącznik nr IV do rozporządzenia (WE) nr 1071/2009 z 21 października 2009 r. (Dz.Urz. UE z 2009 r. L 300, s. 51)
● „poważne” i „bardzo poważne naruszenia” – załącznik do rozporządzenia Komisji (UE) nr 2016/403 z 18 marca 2016 r. uzupełniającego rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 1071/2009 w odniesieniu do klasyfikacji poważnych naruszeń przepisów unijnych, które mogą prowadzić do utraty dobrej reputacji przez przewoźnika drogowego (Dz.Urz. UE z 2016 r. L 74, s. 8); wymienia on aż 12 grup naruszeń określonych w wielu różnych dyrektywach i rozporządzeniach unijnych, m.in. w zakresie czasu prowadzenia pojazdu i czasu odpoczynku kierowców, tachografów stosowanych w transporcie drogowym, wymogów związanych z prawem jazdy, okresowych badań zdatności do ruchu pojazdów silnikowych etc.
Sankcje za wskazane wyżej naruszenia będą nakładane w drodze decyzji administracyjnej lub mandatu karnego. W związku z tym niezbędne będzie w najbliższym czasie dostosowanie trzech załączników do ustawy o transporcie drogowym do nowej klasyfikacji naruszeń określonych w rozporządzeniu Komisji (UE) 2016/403, ale to nastąpi już na podstawie kolejnej nowelizacji ustawy o transporcie drogowym.
● Zmodyfikowana procedura oceny utraty dobrej reputacji
W stosunku do obecnie funkcjonujących rozwiązań istotnie zmodyfikowana będzie też procedura oceny spełniania warunków dobrej reputacji. Już popełnienie jednego najpoważniejszego naruszenia albo wielokrotne popełnianie poważnych i bardzo poważnych naruszeń może być podstawą do wszczęcia procedury oceny spełniania przez przedsiębiorcę dobrej reputacji.
Poważnym naruszeniem będzie np. fałszowanie danych z tachografu lub karty kierowcy albo przekroczenie maksymalnego tygodniowego okresu prowadzenia pojazdu przez kierowcę o co najmniej 25 proc.
Co ważne, przy obliczaniu częstotliwości występowania wielokrotnych naruszeń organ prowadzący postępowanie będzie zobowiązany wziąć pod uwagę czas, wagę naruszenia oraz średnią liczbę kierowców wykonujących operacje transportowe dla przedsiębiorcy.
Procedurę wszczynał będzie ten sam organ, który wydał uprawnienia transportowe, a więc: starosta lub główny inspektor transportu drogowego.
● Najpierw ostrzeżenie i zawieszenie wypisów
Zanim urząd podejmie procedurę, będzie musiał wydać ostrzeżenie. Stosownie do przyjętych w nowelizowanej ustawie rozwiązań stwierdzenie trzech poważnych naruszeń lub jednego bardzo poważnego naruszenia powoduje wydanie przez właściwy organ ostrzeżenia o możliwości wszczęcia procedury oceny dobrej reputacji.
Popełnienie kolejnego bardzo poważnego naruszenia po wydaniu ostrzeżenia będzie skutkowało:
● cofnięciem określonej liczby wypisów z licencji wspólnotowej (cofnięcie 20 proc. wypisów z licencji, jeżeli przedsiębiorca ma więcej niż 10 takich wypisów, albo jednego wypisu, w sytuacji gdy przedsiębiorca posiada od 2 do 10 wypisów),
● zawieszeniem wydawania dodatkowych wypisów z licencji na okres 6 miesięcy.
Z kolei stwierdzenie trzeciego bardzo poważnego naruszenia będzie stanowiło obligatoryjną przesłankę wszczęcia postępowania administracyjnego w zakresie spełnienia wymogu dobrej reputacji. [ramka 2]
Przedsiębiorca, któremu cofnięto wypisy z licencji wspólnotowej, będzie zobowiązany zwrócić wypisy w terminie 14 dni pod rygorem nałożenia kary pieniężnej w wysokości 1000 zł.
Ramka 2. Starostowie i GITD policzą częstotliwość naruszeń
Wzór obliczania częstotliwości naruszeń określono w załączniku II do rozporządzenia Komisji (UE) nr 2016/403, w myśl którego liczba naruszeń w przeliczeniu na kierowcę na rok stanowi średnią wartość obliczoną poprzez podzielenie całkowitej liczby wszystkich naruszeń o tym samym poziomie wagi (PN – poważne naruszenie; BPN – bardzo poważne naruszenie) przez średnia liczbę kierowców zatrudnionych w ciągu roku).
● 3 PN/na kierowcę /na rok = 1 BPN
● 3 BPN/na kierowcę/na rok = procedura w sprawie oceny dobrej reputacji ⒸⓅ
● Nowe zasady wydawania oceny
Przy dokonywaniu oceny, czy przedsiębiorca nie utracił dobrej reputacji, właściwy organ będzie musiał brać pod uwagę zarówno liczbę stwierdzonych naruszeń w porównaniu z liczbą kierowców u danego przedsiębiorcy, jak i wdrożenie procedur naprawczych w przedsiębiorstwie, a także interes społeczny kontynuacji działalności gospodarczej przez przedsiębiorcę, determinowany bezrobociem panującym w miejscowości, w której przedsiębiorca ma swoją siedzibę, w gminie lub regionie.
Procedura oceny dobrej reputacji zakończy się wydaniem decyzji administracyjnej. W trakcie prac legislacyjnych w Senacie zgłoszono kilka poprawek, m.in. jedna z ważniejszych proponuje, by opinię przy dokonywaniu oceny dobrej reputacji wydawały ogólnopolskie organizacje zrzeszające przewoźników drogowych.
W zależności od wyniku analizy procedura zakończy się stwierdzeniem, że:
● dobra reputacja pozostała nienaruszona – w przypadku uznania, że jej utrata stanowiłaby nieproporcjonalną reakcję za popełniane naruszenia, albo
● przedsiębiorca utracił dobrą reputację – w przypadku uznania, że taka sankcja będzie stanowiła proporcjonalną reakcję za popełniane naruszenia.
Konsekwencją wydania takiej decyzji będzie zawieszenie przedsiębiorcy zezwolenia na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego. W przypadku naruszeń przepisów potwierdzonych prawomocnym wyrokiem sądu zawieszenie będzie obowiązywało do momentu zatarcia skazania za przestępstwo lub wykroczenie, natomiast w przypadku naruszeń, za które nałożono grzywny w formie mandatu karnego lub kary pieniężne w formie decyzji administracyjnej, przez rok od potwierdzenia tego naruszenia.
● Utworzenie rejestru
Planowane jest utworzenie Krajowego Rejestru Elektronicznego Przedsiębiorców Transportu Drogowego (KREPTD). Obowiązek utworzenia rejestru wynika z unijnego rozporządzenia(WE) nr 1071/2009 ustanawiającego wspólne zasady dotyczące warunków wykonywania zawodu przewoźnika drogowego i uchylającego dyrektywę Rady 96/26/WE. Rejestr powinien zostać uruchomiony we wszystkich państwach członkowskich do końca grudnia 2012 r. Za zaniechanie realizacji tego obowiązku Komisja Europejska złożyła na Polskę skargę do Europejskiego Trybunału Sprawiedliwości. Ten 5 października 2016 r. uznał, że Rzeczpospolita Polska uchybiła ciążącym na niej zobowiązaniom. Rejestr w systemie teleinformatycznym ma prowadzić główny inspektor transportu drogowego. Ma on ruszyć 30 listopada 2017 r. Przekazywanie danych będzie się odbywało za pośrednictwem elektronicznej skrzynki podawczej głównego inspektora transportu drogowego.
W rejestrze ewidencjonowane będą dane dotyczące:
a) przedsiębiorców posiadających zezwolenie na wykonywanie zawodu przewoźnika drogowego,
b) poważnych naruszeń przepisów wspólnotowych regulujących zasady wykonywania przewozów drogowych popełnianych w kraju i za granicą,
c) osób, które zostały uznane za niezdolne do kierowania operacjami transportowymi do czasu zastosowania środków rehabilitacyjnych.
Dane w rejestrze będą udostępnione wszystkim zainteresowanym bezpłatnie – w zakresie dotyczącym przedsiębiorców, z kolei dane dotyczące poważnych naruszeń lub osób uznanych za niezdolnych do kierowania operacjami transportowymi będą udostępnione jedynie upoważnionym organom na wniosek organu wydającego uprawnienie transportowe oraz organów kontrolnych (np. Inspekcja Transportu Drogowego, Policja, Straż Graniczna czy służby celne).
Udostępnianie danych będzie następowało za pośrednictwem środków elektronicznych na podstawie elektronicznego formularza wniosku o udostępnienie danych. ⒸⓅ
Ramka 3. Wejście w życie
Nowelizowana ustawa ma wejść w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, z wyjątkiem przepisów dotyczących utworzenia i funkcjonowania Krajowego Rejestru Elektronicznego Przedsiębiorców Transportu Drogowego (wejdą w życie 30 listopada 2017 r.). Obecnie trwają prace w Senacie. Po uchwaleniu przez Senat nowela zostanie przekazana do Sejmu, a następnie do podpisu Prezydenta RP.
