Od stycznia 2022 r. opłacaliśmy składkę zdrowotną za prokurenta jednej z obsługiwanych spółek. Tymczasem teraz usłyszeliśmy, że prokurenci wbrew wcześniejszym doniesieniom nie zostali od nowego roku objęci składką i można się zwrócić do ZUS o zwrot nadpłaty. Czy w tej sytuacji powinniśmy zaprzestać już opłacania składek za prokurentów oraz wystąpić do organu rentowego o zwrot pieniędzy?

Nie można jednoznacznie odpowiedzieć na to pytanie, bo obecnie wciąż trwają dyskusje, czy opłacanie składek za pierwsze półrocze 2022 r. było konieczne. Wydaje się, że zakończą się one dopiero wtedy, gdy sprawy rozstrzygną sądy. Przy czym, co należy wyraźnie podkreślić, że nie ma już wątpliwości, że prokurenci podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu za okres od 1 lipca 2022 r. A to dlatego, że 1 lipca 2022 r. obowiązują już przepisy Polskiego Ładu 2.0, tj. ustawy z 9 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw, która znowelizowała m.in. ustawę o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (dalej: u.ś.z.). Nowelizacja ta zmieniła bowiem brzmienie art. 66 ust. 1 pkt 35a u.ś.z. Obecnie zgodnie z tą regulacją ubezpieczeniu zdrowotnemu podlegają „osoby powołane do pełnienia funkcji na mocy aktu powołania” oraz oddzielnie wymienieni prokurenci. Pisaliśmy też o tym w artykule „Ubezpieczenie zdrowotne: prokurenci z nadpłatą czy bez?” (dodatek Ubezpieczenia i Świadczenia z 21 lipca 2022 r., DGP nr 140).
Przy czym określone grupy podatników, mimo pełnienia funkcji na podstawie powołania i pobierania wynagrodzenia, zostały z tej składki zwolnione, jeśli to wynagrodzenie rocznie nie przekracza 6000 zł. Tymczasem do 1 lipca 2022 r. przepis ten w swoim brzmieniu nie uwzględniał oddzielnie prokurentów. Byli oni jednak wymienieni w uzasadnieniu do Polskiego Ładu, który wszedł w życie 1 stycznia 2022 r., jako grupa, która podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu, ponieważ obejmuje ich zbiorcza kategoria osób powołanych do pełnienia funkcji na mocy aktu powołania. Całe zamieszanie wzięło się z tego, że jak zwracali uwagę prawnicy, prokurenci nie są powoływani, stąd ich zdaniem przepis ten nie powinien obejmować.

W pełnej wysokości

Wydawałoby się, że sprawę przesądziło stanowisko Ministerstwa Zdrowia z 18 lutego 2022 r., w którym resort tłumaczył, dlaczego prokurent jest objęty ubezpieczeniem zdrowotnym. Za resortem stanowisko to potwierdził Zakład Ubezpieczeń Społecznych – także w interpretacjach – mimo że wcześniej przedstawiał inną wykładnię. Problematyczna była także kwestia, czy mimo objęcia ubezpieczeniem, należy opłacać składkę. Zgodnie bowiem z art. 83 ust. 2 u.ś.z. w brzmieniu obowiązującym do 1 lipca 2022 r. w przypadku nieobliczania zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych przez płatnika od przychodów stanowiących podstawę wymiaru składki zgodnie z przepisami ustawy o PIT, składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości 0 zł. A od wynagrodzenia za pełnienie funkcji prokurenta spółka nie odprowadza zaliczki na podatek, bo jest to przychód z innych źródeł (art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych). Na tej podstawie wywodzono, że składka zdrowotna za prokurenta także powinna zostać obniżona do 0 zł. Warto tu zaznaczyć, że od 1 lipca 2022 r. zmianie uległ także problematyczny art. 83 ust. 2 u.ś.z. Zgodnie z jego nowym brzmieniem w przypadku nieobliczania przez płatnika zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych od przychodów wolnych od podatku dochodowego zgodnie z przepisami ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, składkę obliczoną za poszczególne miesiące obniża się do wysokości 0 zł, z zastrzeżeniem ust. 3. Jak można wywnioskować z uzasadnienia do projektu Polskiego Ładu 2.0, chodzi właśnie o wyeliminowanie takich interpretacji jak powyższa w sprawie prokurentów.
Jeszcze przed jego zmianą ZUS w interpretacji z 8 marca 2022 r., znak DI/100000/43/189/2022, stwierdził, że za prokurenta należy odprowadzić składkę zdrowotną na zasadach ogólnych w pełnej wysokości naliczonej od uzyskiwanego wynagrodzenia. Nie ma znaczenia, czy płatnik składek jest także zobowiązany do pobierania zaliczki na podatek dochodowy od osób fizycznych.
W takiej sytuacji płatnicy mieli do wyboru albo zgodzić się z taką wykładnią przepisów i składkę opłacać, albo nie opłacać i w razie wydania decyzji o zadłużeniu kwestionować przepis przed sądem, narażając się w razie przegranej na odsetki.

Nowe argumenty

Obowiązujące jednak od 1 lipca 2022 r. nowe brzmienie art. 66 ust. 1 pkt 35a u.ś.z. dało argumenty osobom, które uważały, że składek nie trzeba było wypłacać za okres styczeń-czerwiec 2022 r. Przepis wyróżnia obecnie dwie odrębne kategorie „osoby pełniące funkcję na podstawie aktu powołania” i „prokurentów”. Z uzasadnienia do Polskiego Ładu 2.0 wynika, że miało to uciąć pojawiające się wątpliwości w sprawie podlegania ubezpieczeniu przez prokurentów, a dodanie do art. 66 ust. 1 pkt 35a u.ś.z. prokurentów miało tym bardziej to podkreślić. Stało się jednak coś przeciwnego, bo obecnie można wysnuć wniosek, że skoro prokurenci zostali dodani do kategorii osób podlegających temu ubezpieczeniu dopiero od lipca 2022 r., to wcześniej temu ubezpieczeniu nie podlegali. W takiej sytuacji można uznać, że składka zdrowotna opłacona za pierwsze półrocze 2022 r. była nienależna i może być uznana za nadpłatę. Zwraca się przy tym również uwagę, że zgodnie z ogólną zasadą wykładni przepisów, które nakładają obowiązki na obywateli, należy je interpretować na ich korzyść.
Polski Ład 2.0. O co księgowi pytają na szkoleniach
Polski Ład 2.0. O co księgowi pytają na szkoleniach

Zobacz również
Można się jednak spodziewać, że płatnicy występujący do ZUS o zwrot nadpłaty spotkają się z odmową. W takiej sytuacji pozostaje zakwestionowanie takiej decyzji przed sądem, gdzie można przedstawić powyższe argumenty. ©℗
Podstawa prawna
art. 66 ust. 1 pkt 35a i art. 83 ust. 2 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1285; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1265)
art. 10 ust. 1 pkt 9 ustawy z 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1128; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1358)
ustawa z 9 czerwca 2022 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1265)
ustawa z 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 2105; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1301)