Dwa lata temu kupiłem w ofercie pierwotnej niezabezpieczone obligacje pewnej spółki. Przez dłuższy czas firma wywiązywała się z obowiązku wypłaty odsetek. Niestety, ostatnio popadła w kłopoty finansowe i przestała regulować zobowiązania wynikające z papierów dłużnych. Komunikaty ze spółki na temat jej sytuacji bieżącej są lakoniczne, a ja nie chcę bezczynnie czekać, aż przedsiębiorstwo zbankrutuje. Co powinienem robić, czy mam możliwość szybkiego działania? Dodam, że obligacje są notowane na rynku Giełdy Papierów Wartościowych Catalyst – pisze pan Albert.

Obligacje, jak każde papiery wartościowe, niosą za sobą ryzyko ich posiadania. Gdy firma jest w dobrej kondycji, można na nich zarobić zdecydowanie więcej niż na gwarantowanych przez państwo lokatach, ale gdy popada w tarapaty, ciągnie za sobą obligatariuszy, a więc osoby, które zdecydowały się pożyczyć jej pieniądze, nabywając obligacje. 4

Brak regulowania zobowiązań z obligacji jest poważnym sygnałem ostrzegawczym sugerującym problemy finansowe spółki, nawet gdy ta ostatnia sama się do nich nie przyznaje. W takiej sytuacji warto działać, zamiast biernie czekać na rozwój sytuacji. Gwarancji sukcesu nie ma, ale im szybciej podejmie się próbę odzyskania pieniędzy, tym większa szansa na skuteczne ich wyegzekwowanie, dopóki spółka dysponuje majątkiem.

W przypadku opisanym przez czytelnika działaniem powinno być złożenie żądania przedterminowego wykupu przez spółkę obligacji. Jest to instrument prawny, który ma zabezpieczać posiadacza papierów dłużnych. Dzięki temu zyskuje on możliwość przedterminowego i natychmiastowego wycofania swoich pieniędzy z inwestycji. Nie jest więc zmuszony posiadać w portfelu obligacji firmy, której rynkowy byt w przyszłości jest niepewny. W dużym uproszczeniu można powiedzieć, że instytucja żądania przedterminowego wykupu obligacji to odpowiednik sytuacji, w której bank – w związku z brakiem regulowania rat kredytu przez dłużnika – może wypowiedzieć umowę kredytu ze skutkiem natychmiastowym. Wówczas roszczenie w jednej chwili staje się wymagalne w całości.

KNF wpisała na listę ostrzeżeń Piotra G. i Grupę Produkcyjną Adrenalina
KNF wpisała na listę ostrzeżeń Piotra G. i Grupę Produkcyjną Adrenalina

Zobacz również

Prawo zgłoszenia żądania przedterminowego wykupu obligacji jest zagwarantowane w ustawie. Ta jednak nie zawiera szczegółów. W przypadku obligacji zdematerializowanych (a takie są notowane na rynku Catalyst) po detale trzeba sięgnąć do dokumentów emisyjnych danych papierów dłużnych, a więc prospektu emisyjnego, memorandum informacyjnego etc. Jest w nich opisana procedura składania wspomnianego żądania i pozaustawowe przypadki, w których obligatariuszowi przysługuje prawo do skorzystania z tej instytucji (patrz opinia eksperta). Głównym powodem jest wspomniane niewypełnienie zobowiązań z obligacji, np. wypłaty odsetek. Wśród innych mogą znajdować się chociażby przekroczenie różnych niebezpiecznych dla spółki wskaźników finansowych, np. zadłużenia, albo wykluczenie obligacji z obrotu na rynku Catalyst (jeśli oczywiście zostały tam wprowadzone).

Nawet jeśli dokumenty emisyjne tego nie wymagają, żądanie wykupu warto – dla celów dowodowych – złożyć na piśmie. Nie ma przy tym odgórnego wzorca żądania – trzeba je sformułować samemu.

Dokumenty emisyjne dotyczące danych papierów dłużnych zawierają określenie terminów, w których powinien nastąpić wykup na żądanie obligatariusza. Po ich bezskutecznym upływie posiadacz obligacji może wystąpić na drogę sądową, by uzyskać nakaz zapłaty i wyegzekwować przy pomocy komornika przysługujące mu świadczenia z tytułu papierów dłużnych.

Podstawa prawna

Art. 24 ust. 2 ustawy z 29 czerwca 1995 r. o obligacjach (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 730).

OPINIA EKSPERTA

dr Iwona Gębusia, radca prawny, szef Departamentu Prawa Bankowego i Instrumentów Finansowych w Kancelarii Prawnej Chałas i Wspólnicy

Zgodnie z przepisem art. 24 ust. 2 ustawy o obligacjach, jeżeli emitent nie wypełni w terminie, w całości lub w części zobowiązań wynikających z obligacji, obligacje podlegają, na żądanie obligatariusza natychmiastowemu wykupowi w części, w jakiej przewidują świadczenie pieniężne.

Ani unormowania ustawy o obligacjach, ani regulacje zawarte w innych aktach prawnych nie precyzują specyficznie wymogów formalnych związanych ze składaniem żądania natychmiastowego wykupu obligacji. Jako że w komentowanym przypadku obligacje nie mają formy dokumentu, prawa i obowiązki emitenta i obligatariuszy są określone w warunkach emisji. Dlatego też, przed sporządzeniem żądania natychmiastowego wykupu obligacji warto zapoznać się z postanowieniami warunków emisji, które mogą definiować przesłanki formalne związane ze wszczęciem procedury natychmiastowego wykupu. Niejednokrotnie warunki emisji zastrzegają, iż do żądania natychmiastowego wykupu należy dołączyć świadectwo depozytowe. Obligatariusz powinien także wykazać swoją legitymację do otrzymania kwoty wykupu w trybie natychmiastowym poprzez podanie podstawowych danych identyfikacyjnych utartych w praktyce, takich jak imię, nazwisko, miejsca zamieszkania, numer i serię dowodu osobistego lub numer PESEL. Ze względów dowodowych żądanie natychmiastowego wykupu obligacji powinno zostać sporządzone na piśmie i doręczone na adres siedziby emitenta (lub inny adres wskazany w warunkach emisji) osobiście, listem poleconym bądź przesyłką nadaną za pośrednictwem kuriera. Jeśli chodzi o aspekt merytoryczny wszczęcia procedury natychmiastowego wykupu, to sedno stanowi wykazanie przez odnośnego obligatariusza, iż emitent nie wypełnił w terminie, w całości lub w części, zobowiązań wynikających z obligacji.