Wnioski o wypłatę dodatku dla gospodarstw domowych (dalej: dodatek) składa się w gminie właściwej dla miejsca zamieszkania wnioskodawcy (więcej w ramce), a organem przyznającym jest wójt (burmistrz, prezydent miasta). Pomimo zasadniczego podobieństwa tej formy wsparcia do dodatku węglowego, również wypłacanego przez gminy, omawiane przepisy nastręczają urzędnikom problemów interpretacyjnych. Odpowiadamy na wybrane pytania.

20 września 2022 r. weszła w życie ustawa z 15 września 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach w zakresie niektórych źródeł ciepła w związku z sytuacją na rynku paliw (Dz.U. poz. 1967; dalej: ustawa). Umożliwia ona wskazanym w niej podmiotom (m.in. gospodarstwom domowym czy wspólnotom mieszkaniowym) ubieganie się o ustalenie średniej ceny wytwarzania ciepła z rekompensatą (a w efekcie zakup w cenie niższej od rynkowej), a także o wypłatę dodatku z tytułu wykorzystania niektórych źródeł ciepła dla gospodarstw domowych oraz dla innych podmiotów niebędących gospodarstwami domowymi zwanych „podmiotami wrażliwymi”.

Bez wsparcia na budynki administracji

PYTANIE Czy gminna jednostka organizacyjna będąca zarządcą gminnego zasobu lokalowego może ubiegać się o ustalenie średniej ceny wytwarzania ciepła z rekompensatą i czy jest podmiotem wrażliwym w rozumieniu ustawy mogącym ubiegać się o przyznanie dodatku dla podmiotów wrażliwych?
ODPOWIEDŹ Zgodnie z art. 4 ust. 1 ustawy średnią cenę wytwarzania ciepła z rekompensatą ustala się dla:
1) gospodarstw domowych,
2) wspólnot mieszkaniowych albo spółdzielni mieszkaniowych, które są uprawnione lub zobowiązane do zapewnienia ciepła w lokalach mieszkalnych na potrzeby zużycia przez gospodarstwa domowe albo w lokalach podmiotów, o których mowa w pkt 4, w zakresie, w jakim zużywają ciepło na potrzeby określone w tych przepisach;
3) podmiotów innych niż podmioty, o których mowa w pkt 2, które na mocy ustawy, umowy lub innego tytułu prawnego są uprawnione lub zobowiązane do zapewnienia dostaw ciepła do lokali mieszkalnych na potrzeby zużycia przez gospodarstwa domowe albo w lokalach podmiotów, o których mowa w pkt 4, w zakresie, w jakim zużywają ciepło na potrzeby określone w tych przepisach,
4) wskazanych enumeratywnie podmiotów, w tym niektórych gminnych jednostek organizacyjnych, tzw. podmiotów wrażliwych, pod warunkiem złożenia stosownego oświadczenia, o którym mowa w art. 6 ust. 1 ustawy.
Zarządcy gminnych zasobów lokalowych mogą występować w dwojakiej roli: z jednej strony jako uprawnieni lub zobowiązani do zapewnienia dostaw ciepła do lokali znajdujących się w zarządzanym przez nich zasobie (chyba że najemca takiego lokalu ma odrębną umowę z dostawcą ciepła) oraz jako dysponenci własnych budynków administracyjnych. Jeśli występują w pierwszej z tych ról, to mogą ubiegać się o ustalenie średniej ceny wytwarzania ciepła z rekompensatą dla gospodarstw domowych prowadzonych w lokalach znajdujących się w ich zasobie. Jednak jako jednostki organizacyjne dysponujące swoimi budynkami administracyjno-biurowymi nie są podmiotami wrażliwymi na gruncie ustawy, ponieważ nie znalazły się w obszernym katalogu zawartym w art. 4 ust. 1 pkt 4 ustawy. Tym samym nie mogą ubiegać się o przyznanie dodatku dla podmiotów wrażliwych na zrekompensowanie kosztów ciepła zużywanego do ogrzewania tych budynków.

Zameldowanemu w altanie pomoc też przysługuje

PYTANIE Czy dodatek dla gospodarstw domowych przysługuje osobie fizycznej zameldowanej i zamieszkującej na terenie rodzinnego ogrodu działkowego, która zgłosiła źródło ciepła zainstalowane w altanie ogrodowej do Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków?
ODPOWIEDŹ Jak wynika z art. 24 ust. 1 ustawy, dodatek dla gospodarstw domowych przysługuje osobie w gospodarstwie domowym. Zgodnie z art. 24 ust. 2 pkt 1 i 2 ustawy przez „gospodarstwo domowe” rozumie się:
1) osobę fizyczną samotnie zamieszkującą i gospodarującą (gospodarstwo domowe jednoosobowe) albo
2) osobę fizyczną oraz osoby z nią spokrewnione lub niespokrewnione pozostające w faktycznym związku, wspólnie z nią zamieszkujące i gospodarujące (gospodarstwo domowe wieloosobowe).
Głównym kryterium uznania osoby bądź grupy osób za gospodarstwo domowe jest zamieszkanie i gospodarowanie na terenie danej nieruchomości (budynkowej bądź lokalowej). Pojęcie „zamieszkania” należy interpretować zgodnie z art. 25 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. ‒ Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1360), który zawiera definicję „miejsca zamieszkania”. Zgodnie z tym przepisem „Miejscem zamieszkania osoby fizycznej jest miejscowość, w której osoba ta przebywa z zamiarem stałego pobytu”. Chodzi więc o miejsce, w którym dana osoba, po pierwsze, stale przebywa i, po drugie, ma wolę i zamiar stałego pobytu. W miejscu zamieszkania koncentruje więc całą swoją działalność życiową, swoje osobiste i majątkowe interesy.
Powszechnie wiadomo, że wiele osób – zazwyczaj ze względów finansowych – zamieszkuje (w powyższym znaczeniu) na terenie rodzinnych ogródków działkowych. Taki stan rzeczy nie jest zgodny z prawem, ponieważ zgodnie z ustawą z 13 grudnia 2013 r. o rodzinnych ogrodach działkowych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1073) ich celem jest przede wszystkim zaspokajanie wypoczynkowych i rekreacyjnych potrzeb społeczeństwa poprzez umożliwienie prowadzenia upraw ogrodowych. Altana działkowa jest w myśl tej ustawy budynkiem rekreacyjno-wypoczynkowym. Przebywanie czasowe (ale przez całą dobę) na terenie działki ogrodowej, np. w miesiącach letnich, jest uznawane za zaspokajanie potrzeb wypoczynkowych i rekreacyjnych, nie zaś mieszkaniowych. Za takie zaś wykorzystywanie altany działkowej uznaje się stałe w niej przebywanie, lokalizowanie tam całej swojej działalności życiowej, a także dokonanie zameldowania z zamiarem stałego pobytu. Jest to więc wykorzystywanie działki ogrodowej niezgodnie z jej przeznaczeniem. Podkreślić jednak trzeba, że sankcją za taki sposób wykorzystywania działki ogrodowej i altany jest jedynie uprawnienie zarządcy ROD do rozwiązania z działkowcem umowy o prawo do działki.
Dodatkowo wskazać należy, że dla celów wypoczynkowo-rekreacyjnych altana działkowa może być zaopatrzona w źródło ciepła, które podlega zgłoszeniu do Centralnej Ewidencji Emisyjności Budynków. Zgłoszenia do ewidencji dokonuje zarządca budynku, którym w tym wypadku jest indywidualny działkowiec na mocy umowy ustanawiającej prawo do działki zawartej z danym ROD.
W kontekście zasad przyznawania dodatku należy jednak zauważyć, że ustawa definiuje pojęcie „gospodarstwa domowego” przez pryzmat osoby (osób) zamieszkującej i charakteru jej przebywania w danym miejscu, nie zaś rodzaju konkretnego budynku bądź lokalu i charakteru władania nim. W związku z tym uzasadnione jest przyjęcie, że celem ustawy jest przyznanie dodatku osobie ponoszącej koszty ogrzewania z danego źródła ciepła zainstalowanego w budynku lub lokalu, w którym ta osoba przebywa z zamiarem stałego pobytu. Jeśli więc takim miejscem jest altana działkowa na terenie ROD, to brak jest podstaw do odmowy przyznania dodatku na podstawie ustawy. Na gruncie art. 22 ust. 4 ustawy wydaje się, że odmowa przyznania dodatku jest uzasadniona wtedy, gdy istnieją wątpliwości co do prowadzenia gospodarstwa domowego w danym miejscu, nie zaś co do tego, czy korzystanie z danego lokalu przez dane gospodarstwo domowe jest prawidłowe.

Jeśli właściciel budynku nie wyodrębnił lokali

PYTANIE Jak powinien postąpić organ, jeżeli wniosek o przyznanie dodatku składany jest na dwa lokale, które są zlokalizowane pod tym samym (jednym) adresem, ale w których prowadzone są dwa odrębne gospodarstwa domowe?
ODPOWIEDŹ Ustalanie numerów porządkowych nieruchomości, zarówno na wniosek, jak i z urzędu, jest zadaniem własnym gminy. Do zadań tych nie należy natomiast ustalanie numeracji konkretnych lokali. Tego bowiem dokonuje właściciel czy zarządca budynku wielolokalowego, wyodrębniając lokale i uzyskując stwierdzenie ich samodzielności w postępowaniu przed starostą. Wówczas numeracja lokali dokonywana jest na wniosek właściciela budynku zgodnie z przedłożoną przez niego inwentaryzacją powykonawczą, sporządzaną bądź to po wybudowaniu budynku, bądź też po połączeniu czy podziale lokali.
W praktyce mogą powstawać sytuacje, w których w związku z niedopełnianiem obowiązku nadawania numeracji lokalom przez właścicieli/zarządców budynków wielolokalowych dwa lokale zamieszkiwane przez dwie osoby/rodziny (a w rozumieniu ustawy – dwa gospodarstwa domowe) będą miały jeden adres. Tymczasem art. 24 ust. 5 ustawy wyraźnie stanowi, że „W przypadku gdy wniosek o wypłatę dodatku dla gospodarstw domowych złożono dla więcej niż jednego gospodarstwa domowego mających ten sam adres miejsca zamieszkania, to dodatek ten jest przyznawany wnioskodawcy, który złożył wniosek jako pierwszy. Pozostałe wnioski pozostawia się bez rozpoznania”. Tak więc dla uregulowania tej sytuacji i umożliwienia każdemu gospodarstwu domowemu otrzymania dodatku właściciel lokalu powinien przeprowadzić stosowne postępowanie w sprawie wyodrębnienia i usamodzielnienia lokali w budynku. Jeśli nie zostanie ono przeprowadzone, to dwa faktycznie samodzielne lokale, w których prowadzone są dwa odrębne gospodarstwa domowe, w sensie prawnym stanowią część składową budynku i jako takie podzielają jego numer porządkowy, a co za tym idzie – na gruncie ustawy – nie będą mogły otrzymać dwóch dodatków.
Na czym to polega
Dodatek z tytułu wykorzystania niektórych źródeł ciepła przysługuje m.in. dla gospodarstw domowych ogrzewających się paliwami stałymi, drewnem, gazem lub olejem opałowym, a także dla podmiotów wrażliwych (są nimi m.in.: szkoły, biblioteki, ośrodki kultury, kościoły i związki wyznaniowe, podmioty lecznicze udzielające świadczeń ze środków publicznych czy żłobki lub kluby dziecięce). Wnioski o wypłatę dodatku zarówno dla gospodarstw domowych, jak i dla podmiotów wrażliwych składa się w gminie miejsca zamieszkania/siedziby wnioskodawcy w nieprzekraczalnym terminie do 30 listopada 2022 r. Wnioski złożone po tym terminie pozostawia się bez rozpoznania. Przyznanie dodatku następuje w formie informacji o jego przyznaniu, odmowa zaś w formie decyzji administracyjnej. Wójt bądź działający z jego upoważnienia podmiot weryfikują okoliczności wskazane we wniosku, m.in. mogą przeprowadzić wywiad środowiskowy w celu ustalenia, czy informacje podane we wniosku są zbieżne ze stanem faktycznym.