rozwiń ›

Zgodnie z przepisami, aby zostać uznanym za osobę z niepełnosprawnością, należy posiadać orzeczenie o niepełnosprawności. Najwięcej uprawnień przysługuje osobom, które posiadają znaczny stopień niepełnosprawności, jednak ci z najniższym, tj. lekkim stopniem, również mają prawo do niektórych ulg, dofinansowań czy odliczeń. Poniżej zebraliśmy najważniejsze uprawnienia dotyczące osób z lekkim stopniem niepełnosprawności.

Orzeczenie o niezdolności do pracy vs. orzeczenie o niepełnosprawności

W polskim systemie można wyróżnić:

  • orzekanie do celów pozarentowych, czyli powiatowe lub miejskie Zespoły Orzekania o Niepełnosprawności (PZON lub MZON);
  • orzekanie do celów rentowych, czyli ZUS, KRUS, policja, wojsko.

W przypadku orzekania do celów pozarentowych za orzekanie o niepełnosprawności odpowiedzialne są miejskie zespoły orzekania o niepełnosprawności (MZON) lub powiatowe zespoły orzekania o niepełnosprawności (PZON). Wydają orzeczenia osobom powyżej 16. roku życia. Zespoły ustalają znaczny, umiarkowany lub lekki stopień niepełnosprawności.

W drugim przypadku ZUS orzeka o niezdolności do pracy. Osoba niezdolna do pracy to taka, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu. Co więcej, nie rokuje odzyskania tej zdolności po przekwalifikowaniu się.

ZUS wydaje następujące rodzaje orzeczeń:

  • całkowita niezdolność do pracy i samodzielnej egzystencji – stwierdza się, gdy naruszenie sprawności organizmu spowodowało konieczność stałej lub długotrwałej opieki i pomocy innej osoby w zaspokajaniu podstawowych potrzeb życiowych;
  • całkowita niezdolności do pracy – ZUS wydaje orzeczenie w przypadku gdy osoba utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy;
  • częściowa niezdolności do pracy – orzeczenie przysługuje, jeśli osoba utraciła w znacznym stopniu zdolność do pracy zgodnej z posiadanym przez nią poziomem kwalifikacji.

Orzeczenie o niepełnosprawności a orzeczenie o niezdolności do pracy. Czy mogą być zróżnicowane?

Zdarza się, że orzeczenie do celów rentowych jest niższe – ZUS zdecydował o częściowej niezdolności do pracy, a jednocześnie osoba posiada umiarkowany stopień niepełnosprawności, czyli orzeczenie wydane do celów pozarentowych jest wyższe.

Wówczas można korzystać z uprawnień i ulg, które przysługują osobie z umiarkowanym stopniem niepełnosprawności, natomiast dla ZUS jest się osobą częściowo niezdolną do pracy. To możliwe, ponieważ oba orzeczenia wydawane są na podstawie różnych ustaw i do różnych celów.

Status osoby niepełnosprawnej daje zarówno posiadanie orzeczenia w stopniu lekkim wydanego przez MZON lub PZON, jak i orzeczenie o częściowej niezdolności do pracy, które wydaje ZUS.

Ulgi i uprawnienia dla osób z lekkim stopniem niepełnosprawności [LISTA]

Poniżej przedstawiamy najważniejsze uprawnienia osób z lekkim stopniem niepełnosprawności.

Ulgi dla pracujących osób:

Pracujące osoby niepełnosprawne zatrudnione na umowę o pracę powinny mieć zapewnione odpowiednie warunki zatrudnienia:

  • czas pracy: max. 8 godzin na dobę i 40 godzin tygodniowo (z wyjątkiem osób zatrudnionych przy pilnowaniu);
  • w przypadku gdy dobowy wymiar czasu pracy pracownika wynosi co najmniej 6 godzin, pracownik ma prawo do przerwy w pracy trwającej co najmniej 15 minut wliczanej do czasu pracy;
  • dodatkowa 15-minutowa przerwa w czasie pracy, którą można wykorzystać na gimnastykę usprawniającą lub wypoczynek;
  • prawo do racjonalnych usprawnień w zależności od sytuacji, np. w razie potrzeby przeniesienie stanowiska pracy z piętra na parter.

Ulgi w komunikacji dla osób z lekkim stopniem niepełnosprawności

Osoby od 16 do 24 roku życia oraz studenci, którzy nie ukończyli 26 lat, posiadający lekki stopień niepełnosprawności mogą korzystać z przejazdów PKP ze zniżką 78 proc. w drodze do:

  • szkoły,
  • szkoły wyższej,
  • placówki opiekuńczo-wychowawczej,
  • ośrodka szkolno-wychowawczego,
  • domu pomocy społecznej,
  • zakładu opieki zdrowotnej,
  • poradni specjalistycznej,
  • na turnus rehabilitacyjny.

Warunek skorzystania ze zniżki to zabranie ze sobą dokumentu poświadczającego cel podróży, np. zaświadczenia wydanego przez placówkę edukacyjną, oraz dokumentu potwierdzającego niepełnosprawność.

Co do ulg w komunikacji miejskiej, mogą się różnić w poszczególnych miejscowościach, ponieważ są ustalone na drodze uchwał rady gminy lub miasta.

Ulga rehabilitacyjna, czyli możliwość odliczeń w ramach rocznego rozliczania podatku od osób fizycznych (PIT)

Osoby posiadające orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności w ramach tzw. ulgi rehabilitacyjnej mogą odliczać w PIT (wydatki należy udokumentować fakturami):

  • przystosowanie mieszkań oraz pojazdów do potrzeb wynikających z niepełnosprawności;
  • zakup i naprawę sprzętu, urządzeń i narzędzi technicznych potrzebnych do rehabilitacji oraz ułatwiających wykonywanie czynności życiowych (wyjątek stanowi sprzęt gospodarstwa domowego);
  • wydatki na wydawnictwa i materiały szkoleniowe, stosownie do potrzeb wynikających z niepełnosprawności;
  • koszt turnusu rehabilitacyjnego; koszt pobytu na leczeniu w zakładzie lecznictwa uzdrowiskowego, a także w zakładzie rehabilitacji leczniczej, zakładach opiekuńczo-leczniczych i pielęgnacyjno-opiekuńczych oraz odpłatność za zabiegi rehabilitacyjne;
  • koszt tłumacza języka migowego;
  • kolonie i obozy dla dzieci i młodzieży z niepełnosprawnością oraz dzieci osób z niepełnosprawnością, które nie ukończyły 25. roku życia;
  • leki – w wysokości stanowiącej różnicę pomiędzy faktycznie poniesionymi wydatkami w danym miesiącu a kwotą 100 zł. W tym przypadku niezbędne jest posiadanie zaświadczenia wydanego przez lekarza specjalistę o konieczności przyjmowania leków w danym roku podatkowym.
  • przejazdy środkami transportu publicznego związane z pobytem na turnusie rehabilitacyjnym; w zakładach, o których mowa wyżej; na koloniach i obozach dla dzieci i młodzieży, o których mowa wyżej (wydatek można udokumentować biletem na przejazd i potwierdzeniem pobytu)
  • używanie samochodu osobowego, który stanowi własność (współwłasność) osoby z niepełnosprawnością lub podatnika mającego na utrzymaniu osobę z niepełnosprawnością albo dziecko z niepełnosprawnością, które nie ukończyło 16. roku życia (bez względu na cel przejazdu).

Ulga na używanie samochodu osobowego przysługuje osobom z niepełnosprawnością lub podatnikom mającym na utrzymaniu osoby z niepełnosprawnością, których dochód (tj. dochód osób będących na utrzymaniu) nie przekracza 10080 zł w roku podatkowym. Kwota odliczenia nie może przekraczać w roku podatkowym 2280 zł. Odlicza się kwotę faktycznie poniesionego wydatku. Faktury za paliwo nie są wymagane.

Powyższe wydatki podlegają odliczeniu od dochodu tylko w przypadku gdy nie zostały sfinansowane lub dofinansowane ze środków:

  • Narodowego Funduszu Zdrowia,
  • Zakładowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych;
  • Państwowego Funduszu Rehabilitacji Osób Niepełnosprawnych;
  • Zakładowego Funduszu Aktywności;
  • Zakładowego Funduszu Świadczeń Socjalnych.

Jeśli wydatki były częściowo sfinansowane z tych funduszy, odliczeniu podlegają poniesione koszty.

Dofinansowania w powiatowym centrum pomocy rodzinie dla osób z lekkim stopniem niepełnosprawności

Osoby posiadające orzeczenie o lekkim stopniu niepełnosprawności mogą ubiegać się o dofinansowanie do:

  • zaopatrzenia w sprzęt rehabilitacyjny, przedmioty ortopedyczne i środki pomocnicze,
  • likwidacji barier architektonicznych,
  • uczestnictwa w turnusie rehabilitacyjnym,
  • likwidacji barier w komunikowaniu się i technicznych.

Szczegółowe informacje na temat zasad dofinansowania, można uzyskać w oddziałach PCPR lub znaleźć na stronie internetowej (tu strona Warszawskiego Centrum Pomocy Rodzinie).

Ulga paszportowa

Standardowa cena wyrobienia paszportu to 140 zł. Osobom z niepełnosprawnością przysługują zniżki przy wyrabianiu tego dokumentu. 50 proc. ulgi (czyli opłata w wysokości 70 zł) przysługuje po udokumentowaniu m.in.:

  • emerytom, rencistom, osobom z niepełnosprawnością i współmałżonkom tych osób, pozostającym na ich wyłącznym utrzymaniu,
  • osobom przebywającym w domach pomocy społecznej lub w zakładach opiekuńczych albo korzystających z pomocy społecznej w formie zasiłków stałych.

Osoby przebywające w domach pomocy społecznej lub w zakładach opiekuńczych albo korzystające z pomocy społecznej w formie zasiłków stałych nie ponoszą opłaty za paszport, jeżeli ich wyjazd za granicę następuje w celu długotrwałego leczenia lub w związku z koniecznością poddania się operacji.