Kontakty babć i dziadków z wnukami. Co mówią o tym przepisy? W jakiej sytuacji dziadkowie muszą płacić alimenty na wnuki? [WYWIAD]

Z okazji Dnia Babci i Dziadka przypominamy prawa i obowiązki babć i dziadków wobec wnuków. W jakiej sytuacji dziadkowie mogą starać się o zwiększenie kontaktów z małoletnimi wnukami? Czy sąd może zobowiązać ich do płacenia alimentów? Jakie obowiązki w świetle prawa mają dorosłe wnuki wobec dziadków? Odpowiadamy w artykule.

Styczeń to miesiąc, w którym świętujemy Dzień Babci i Dziadka. Wnukowie składają dziadkom życzenia i spędzają z nimi czas. Jednak zdarza się, że rodziny są skonfliktowane i dorosłe dzieci uniemożliwiają rodzicom spędzanie czasu z ich małoletnimi wnukami.

Co w tej sytuacji mogą zrobić dziadkowie? Jakie mają prawa wobec wnuków, ale również obowiązki? Dlaczego mogą zostać zobowiązani przez sąd do płacenia alimentów? Na te pytania w rozmowie z Gazetaprawna.pl odpowiada radczyni prawna Justyna Gruszka-Jeleń z kancelarii Jaroch Pakos we Wrocławiu.

Jeśli rodzice z jakiegoś powodu uniemożliwiają kontakty dziadków z wnukami, dziadkowie mają prawo ich żądać. Często zdarza się tak w sytuacji gdy rodzice żyją w rozłączeniu np. na skutek rozwodu. Wówczas oprócz kontaktów, których domaga się rodzic niemieszkający na co dzień z dziećmi, z wnioskiem o ustalenie spotkań mogą wystąpić także dziadkowie.

Oczywistym jest, że dziadkowie chcieliby spotykać się z wnukami jak najczęściej, jednak praktyka sądów wskazuje, że możliwe są kontakty raz w tygodniu (w określonym dniu) lub w jeden weekend w miesiącu albo w jeden dzień w trakcie weekendu w miesiącu. Do tego możliwe jest ustalenie kontaktów z dziadkami w Dzień Babci i Dzień Dziadka w każdym roku.

Jeśli wnuki zwyczajowo spędzały kiedyś święta i inne uroczystości z dziadkami, również w tym zakresie sąd może ustalić wspólne kontakty. Wszystko zależy od konkretnego przypadku. Sąd w pierwszej kolejności dba o dobro wnuków i dba o zaspokojenie potrzeby dorastania w rodzinie.

Obecnie prowadzę sprawy, w których kontakty z rodzicami są już ustalone i wykonywane, odbywają się w regularny sposób, więc dziadkowie decydują się wystąpić do sądu o spotkania z wnukiem.

Sąd powinien brać pod uwagę przede wszystkim dobro dziecka. Ma wgląd do całości sytuacji rodzinnej, bytowej i rozwojowej małoletniego, więc posiada wiedzę i praktykę, aby ustalić kontakty zgodnie z interesem dziecka. Przedmiotem takiego postępowania jest to, czy wnuk potrzebuje kontaktów z dziadkami, czy dobrze by było dla jego rozwoju, żeby one się odbywały. Tutaj absolutnie nie liczy się i nie jest na pierwszym miejscu interes dziadków.

Babcie i dziadkowie mogą rozpieszczać wnuki i pomagać na co dzień w ich opiece, ale nie są do tego zobowiązani prawnie. Jednak w sytuacji, kiedy rodzice nie są w stanie zająć się dziećmi, sąd rodzinny w pierwszej kolejności pyta dziadków, czy mogliby się podjąć bieżącej pieczy nad nimi.

Bieżąca piecza nad dziećmi powierzona jest dziadkom na przykład wtedy, gdy żaden z rodziców nie jest w stanie jej sprawować, np. z powodu choroby lub – co częściej się zdarza – z powodu braku predyspozycji wychowawczych, tj. wtedy, gdy rodzice nie są w stanie opiekować się własnymi dziećmi, nie są wydolni wychowawczo.

Tak. Sąd nie może tego nakazać. Jeśli odmówią opieki, dziecko prawdopodobnie trafi do domu opieki bądź rodziny zastępczej. Dziadkowie nie mają prawnego obowiązku zajęcia się wnukami w sytuacji gdy rodzice nie mogą tego zrobić.

Zdarza się jednak, że na dziadków zostaje nałożony prawny obowiązek dotyczący utrzymania wnuków. Tę sytuację ilustruje poniższy przykład.

Najczęstszą przyczyną, dla której dziadkowie są pozwani o alimenty, to sytuacje, kiedy np. z ojcem dziecka (a ich synem) nie ma kontaktu, wyjechał poza kraj, nie ma możliwości egzekucji kontaktów za granicą. Teoretycznie można to egzekwować, jeśli wiadomo, gdzie mieszka, pracuje itd., jednak są przypadki, gdzie nie kontaktuje się ani z dzieckiem, ani z matką dziecka.

Kolejną przyczyną, kiedy dziadkowie mogą zostać zobowiązani, aby wspierać finansowo wychowanie dziecka, jest niepełnosprawność rodzica. W sytuacji gdy jest on osobą niepełnosprawną w takim stopniu, że nie jest w stanie samodzielnie się utrzymać. Wtedy do alimentacji może zostać zobowiązany dalszy krewny, tj. dziadek, babcia.

Dorosłe wnuki oprócz moralnego obowiązku opieki nad dziadkami mają także ustawowy obowiązek dostarczania środków utrzymania, który obciąża krewnych w linii prostej. Przy czym w pierwszej kolejności zobowiązani do utrzymania dziadków są ich dzieci, dopiero w dalszej kolejności taki obowiązek możemy przypisać wnukom.