Wakacje składkowe i inne ulgi w składkach na ubezpieczenia społeczne

Ustawa z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 497; dalej: ustawa systemowa) przewiduje ulgi w składkach na ubezpieczenia społeczne dla niektórych osób prowadzących pozarolniczą działalność. W myśl art. 8 ust. 6 ustawy systemowej za taką osobę uznaje się:

• osobę prowadzącą pozarolniczą działalność gospodarczą na podstawie przepisów ustawy z 6 marca 2018 r. – Prawo przedsiębiorców (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 236) lub innych przepisów szczególnych;
• twórcę i artystę;
• osobę prowadzącą działalność w zakresie wolnego zawodu:

– w rozumieniu przepisów o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne,

– z której przychody są przychodami z działalności gospodarczej w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych;

• wspólnika jednoosobowej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz wspólników spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej;
• akcjonariusza prostej spółki akcyjnej wnoszącego do spółki wkład, którego przedmiotem jest świadczenie pracy lub usług;
• komplementariusza w spółce komandytowo-akcyjnej;
• osobę prowadzącą publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów oświatowych.

Ulgi składkowe przysługują jednak tylko pierwszej z wymienionych wyżej grup, tj. osobom prowadzącym pozarolniczą działalność gospodarczą, a więc przedsiębiorcom. Nie ma znaczenia forma prowadzenia działalności gospodarczej. Tym samym z ulg mogą korzystać także wspólnicy spółki cywilnej.

WAŻNE! Ulgi dotyczą tylko samego przedsiębiorcy. Jeśli zgłasza do ubezpieczeń współpracownika albo pracowników lub osoby zatrudniane na innej podstawie, musi za nich opłacać składki.

Przypomnijmy, że standardowo składki na ubezpieczenia społeczne przedsiębiorca opłaca od podstawy wymiaru będącej równowartością 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia. To ustawowe minimum, a przedsiębiorca może zadeklarować wyższą podstawę wymiaru składek i opłacać od niej składki. Musi jednak pamiętać o dwóch ograniczeniach. Po pierwsze, roczna podstawa wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalno-rentowe nie może przekroczyć 30-krotności prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Po drugie, miesięczna podstawa wymiaru składki na ubezpieczenie chorobowe nie może przekroczyć 250 proc. prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.

Z możliwości podwyższenia podstawy wymiaru składek korzysta niewielu przedsiębiorców. Tej grupie zależy raczej na opłacaniu niższych składek. Ustawa systemowa pozwala im w określonych w niej przypadkach korzystać z trzech ulg:

• preferencyjne składki (art. 18a ),
• mały ZUS plus (art. 18c ),
• wakacje składkowe (art. 17a , który wejdzie w życie 1 listopada 2024 r.).

Na początku prowadzenia działalności przedsiębiorcy mogą też skorzystać z tzw. ulgi na start przewidzianej w art. 18 prawa przedsiębiorców.

wakacje składkowe

Wakacje składkowe to najnowsza ulga, o którą można się ubiegać od 1 listopada 2024 r. Polega ona na tym, że składki za przedsiębiorcę – na jego własne obowiązkowe ubezpieczenia emerytalne, rentowe i wypadkowe – finansuje budżet państwa. Przedsiębiorca ma prawo do takiego bonusu przez jeden miesiąc w roku kalendarzowym. Co ważne, można z tej ulgi skorzystać podczas korzystania z preferencyjnych składek albo małego ZUS plus. Ulga nie dotyczy składki na ubezpieczenie zdrowotne, obejmuje składki na Fundusz Pracy i Fundusz Solidarnościowy.

Zwolnienie ze składek obejmuje także składkę na ubezpieczenie chorobowe, ale tylko wtedy, gdy przedsiębiorca podlegał ubezpieczeniu chorobowemu w miesiącu złożenia wniosku oraz w miesiącu go poprzedzającym. Przykładowo: jeśli płatnik złoży wniosek o wakacje składkowe w listopadzie 2024 r., to uzyska zwolnienie ze składki chorobowej, o ile podlegał temu ubezpieczeniu także w październiku 2024 r.

Warunki

Warunki skorzystania z ulgi są tak skonstruowane, że praktycznie każda osoba prowadząca niewielką firmę będzie miała do niej prawo. Zgodnie z nieobowiązującym jeszcze art. 17a ust. 1 ustawy systemowej z ulgi może skorzystać osoba, która łącznie spełni następujące warunki:

• w miesiącu kalendarzowym poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku miała zgłoszonych do ubezpieczeń emerytalnego, rentowych i wypadkowego lub ubezpieczenia zdrowotnego nie więcej niż dziesięciu ubezpieczonych;
• w ostatnich dwóch latach kalendarzowych poprzedzających rok złożenia wniosku nie osiągnęła przychodu z pozarolniczej działalności gospodarczej lub w co najmniej jednym roku z dwóch ostatnich lat kalendarzowych poprzedzających rok złożenia wniosku osiągnęła roczny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej nieprzekraczający równowartości w złotych 2 mln euro (przychód ten oblicza się według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski w ostatnim dniu roboczym roku kalendarzowego poprzedzającego rok złożenia wniosku);
• jako ubezpieczony w roku kalendarzowym poprzedzającym rok złożenia wniosku oraz w okresie od początku roku kalendarzowego złożenia wniosku do dnia złożenia tego wniosku nie wykonywała pozarolniczej działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego w roku kalendarzowym rozpoczęcia działalności gospodarczej lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywała w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności gospodarczej;
• w miesiącu kalendarzowym poprzedzającym miesiąc złożenia wniosku jako ubezpieczony podlegała ubezpieczeniom emerytalnemu, rentowym i wypadkowemu z tytułu prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej.

WAŻNE! Płatnicy, którzy korzystali już z innych form pomocy ze środków publicznych, muszą pamiętać, że wakacje składkowe stanowią pomoc de minimis. Jak stanowi art. 17b ust. 2 ustawy systemowej, zwolniony z opłacenia składek na ubezpieczenia emerytalne, rentowe, chorobowe i wypadkowe może być płatnik składek, który dysponuje limitem pomocy de minimis co najmniej w wysokości sumy obowiązujących go we wskazanym miesiącu kalendarzowym składek na ubezpieczenia społeczne podlegających zwolnieniu.

Kolejną kwestią, o której trzeba pamiętać, jest to, że budżet państwa sfinansuje tylko składki obliczone od minimalnej obowiązującej dla danego płatnika podstawy wymiaru. Zatem w przypadku osób opłacających „standardowe” składki budżet sfinansuje im składki od 60 proc. prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia. Jeśli ktoś opłaca preferencyjne składki, zostaną mu sfinansowane składki od równowartości 30 proc. minimalnego wynagrodzenia. Z kolei osoby, które korzystają z małego ZUS plus, będą miały sfinansowane składki od podstawy wymiaru ustalonej dla nich indywidualnie zgodnie z art. 18c ust. 1 i 2 ustawy systemowej.

Aby składki zostały sfinansowane, płatnik musi jednak złożyć odpowiedni wniosek w miesiącu poprzedzającym miesiąc kalendarzowy, który ma być objęty zwolnieniem. Zatem w tym roku przedsiębiorca może uzyskać zwolnienie ze składek za grudzień, o ile złoży wniosek w listopadzie. Kolejny wniosek może złożyć od razu w grudniu, co pozwoli na uzyskanie zwolnienia ze składek na styczeń 2025 r. Trzeba przy tym podkreślić, że przepisy o wakacjach składkowych nie wymagają żadnego spadku przychodów, żeby ze zwolnienia skorzystać, nie ma zatem znaczenia, za jaki miesiąc przedsiębiorca będzie się o nie ubiegał. Może to być istotne, gdy w danym roku korzysta z innej ulgi. [przykład 1]

Przykład 1

Wniosek

Wniosek trzeba będzie złożyć za pośrednictwem PUE ZUS. Oprócz podstawowych danych płatnika oraz wskazania miesiąca, w którym płatnik składek zamierza skorzystać ze zwolnienia z opłacenia składek, musi on także zawierać oświadczenie. Płatnik będzie musiał w nim oświadczyć, że spełnia warunki określone w art. 17a ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy systemowej, tj. wymienione wyżej warunki dotyczące przychodu oraz braku współpracy z byłym pracodawcą.

Konieczne będzie także poinformowanie ZUS o statusie przedsiębiorcy w kontekście pomocy de minimis. Przedsiębiorca będzie musiał zatem złożyć jeszcze jeden z poniższych dokumentów:

• zaświadczenie o pomocy de minimis i pomocy de minimis w rolnictwie lub rybołówstwie, jaką otrzymał w okresie trzech lat poprzedzających dzień złożenia wniosku, albo
• oświadczenie o wielkości tej pomocy otrzymanej w ww. okresie, albo
• oświadczenie o nieotrzymaniu takiej pomocy w tym okresie.

Ustawa systemowa stanowi również, że wraz z wnioskiem przedsiębiorca będzie musiał przedstawić informacje niezbędne do udzielenia pomocy de minimis, dotyczące prowadzonej przez niego działalności gospodarczej oraz wielkości i przeznaczenia pomocy publicznej, otrzymanej w odniesieniu do tych samych kosztów kwalifikowalnych, na których pokrycie ma być przeznaczona pomoc de minimis, o których mowa w art. 37 ust. 1 pkt 2 ustawy z 30 kwietnia 2004 r. o postępowaniu w sprawach dotyczących pomocy publicznej (Dz. U. z 2023 r. poz. 702). Chodzi tu o informacje określone w rozporządzeniu Rady Ministrów z 29 marca 2010 r. w sprawie zakresu informacji przedstawianych przez podmiot ubiegający się o pomoc de minimis (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 40; ost.zm. Dz.U. z 2024 r. poz. 1206).

Oświadczenia o spełnianiu warunku do skorzystania ze zwolnienia oraz o braku pomocy de minimis są składane pod rygorem odpowiedzialności karnej za składanie fałszywych oświadczeń. Może się zdarzyć, że ZUS początkowo nie będzie miał zastrzeżeń do wniosku i dopiero po jakimś czasie stwierdzi, że płatnik złożył nieprawdziwe oświadczenia. W takiej sytuacji organ złoży do prokuratury zawiadomienie o możliwości popełnienia przestępstwa przez przedsiębiorcę oraz stwierdzi, że ma on zaległości składkowe. Spowoduje to dodatkowe konsekwencje w postaci zapłaty odsetek od zaległości. Aby podkreślić, że spełnianie warunków do zwolnienia ze składek będzie badane w poźniejszym termnie, w art. 86 ustawy systemowej, który określa zakres kontroli, ustawodawca dodał, że kontrola płatnika może w szczególności przewidywać prawidłowość i rzetelność danych, informacji i oświadczeń przekazanych przez płatnika składek we wniosku o zwolnienie ze składek.

Kwestie formalne

Jak stanowi art. 36e ust. 1 ustawy systemowej, ZUS rozstrzyga o zwolnieniu z opłacenia składek i informuje o tym płatnika składek za pośrednictwem systemu teleinformatycznego udostępnionego przez zakład. Jeśli organ w całości uwzględni wniosek, wówczas nie wyda w tej sprawie decyzji.

Natomiast ZUS wyda decyzję w dwóch przypadkach:

• gdy nie uwzględni w całości wniosku lub uwzględni ten wniosek w części;
• w związku z przeprowadzonym postępowaniem wyjaśniającym lub kontrolą stwierdzi, że płatnik składek nie spełnia warunków do otrzymania zwolnienia ze składek.

Decyzje, postanowienia, zawiadomienia, wezwania, informacje i inne pisma w sprawie zwolnienia z opłacenia składek zakład sporządza i doręcza wnioskodawcy w postaci elektronicznej na profilu informacyjnym. Przy czym informację o umieszczeniu na profilu informacyjnym decyzji, postanowienia, zawiadomienia, wezwania, informacji lub innego pisma w sprawie zwolnienia z opłacenia składek ZUS prześle na adres elektroniczny wskazany na profilu informacyjnym lub numer telefonu.

Dokumenty rozliczeniowe

Zgodnie z dodanym ust. 2fa w art. 47 ustawy systemowej za miesiąc kalendarzowy objęty zwolnieniem z opłacenia składek płatnik składek musi przesłać dokumenty rozliczeniowe w terminie ogólnym, tj. do 20. dnia następnego miesiąca. Wymagana dokumentacja obejmuje:

• deklarację rozliczeniową;
• imienny raport miesięczny z informacją o składkach finansowanych przez budżet państwa za osobę opłacającą składki za siebie;
• imienny raport miesięczny z informacją o składkach finansowanych przez osobę opłacającą składki za siebie;
• w przypadku zgłaszania do ubezpieczeń innych ubezpieczonych – imienne raporty za tych ubezpieczonych.

Zgodnie zaś z dodanym w art. 47 ust. 2ha ustawy systemowej deklaracje rozliczeniowe oraz imienne raporty miesięczne, które nie zostaną złożone, sporządza ZUS. Przy czym nie dotyczy to imiennych raportów za innych zgłaszanych przez płatnika ubezpieczonych (np. pracowników).

Spory sądowe

Należy też pamiętać, że w razie sporu sądowego w postępowaniu dotyczącym zwolnienia z opłacenia składek wydruki z PUE ZUS zastępują dokumenty elektroniczne.

Warto jeszcze wspomnieć o ważnej kwestii dla płatników, którzy wykorzystali już prawie całą dozwoloną pomocą de minimis. Otóż jeśli ZUS odmówi im zwolnienia ze składek, a sąd zmieni decyzję ZUS i dojdzie do przekroczenia obowiązującego płatnika limitu pomocy de minimis, ZUS wystąpi do właściwego sądu z wnioskiem o wznowienie postępowania. Złożenie wniosku o wznowienie postępowania wstrzymuje wykonanie orzeczenia.

Prawo do świadczeń chorobowych oraz staż do emerytury

Skorzystanie z wakacji składkowych nie będzie miało dla płatnika negatywnych konsekwencji. Jeśli podlega on ubezpieczeniu chorobowemu, zwolnienie ze składek nie będzie uznawane za przerwę w tym ubezpieczeniu. Nie będzie miał więc zastosowania do nich art. 2a ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2780 ). Zgodnie z nim świadczeniachorobowenie przysługują osobom prowadzącym pozarolniczą działalność i osobom z nimi współpracującym, osobom współpracującym z osobami korzystającymi z ulgi na start oraz duchownym będącym płatnikami składek na własne ubezpieczenia, jeśli w dniu powstania prawa do świadczenia płatnik ma zadłużenie z tytułu składek na ubezpieczenia społeczne na kwotę przekraczającą 1 proc. minimalnego wynagrodzenia, do czasu spłaty całości zadłużenia.

Ponadto, skoro składki będą sfinansowane przez budżet państwa, to znaczy, że miesiąc zwolnienia będzie zaliczony do okresu, który jest wymagany do otrzymania minimalnej emerytury na zasadach określonych w ustawie z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1251 ; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1429).

ulga na start

Większość przedsiębiorców rozpoczynających prowadzenie działalności korzysta z ulgi na start przewidzianej w art. 18 prawa przedsiębiorców. Zgodnie z ust. 1 tego przepisu przedsiębiorca nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym przez okres sześciu miesięcy od dnia podjęcia działalności gospodarczej, a co za tym idzie – nie musi opłacać składek na ubezpieczenia społeczne. Taka osoba będzie uznawana za przedsiębiorcę w rozumieniu prawa przedsiębiorców, ale nie będzie uznawana za osobę prowadzącą pozarolniczą działalność w rozumieniu ustawy systemowej.

UWAGA! Korzystanie z ulgi na start nie zwalnia płatnika z obowiązku opłacania składki zdrowotnej.

Kto nie skorzysta

Nie wszyscy początkujący przedsiębiorcy moją prawo do ulgi na start. Nie mogą z niej skorzystać osoby, które:

• prowadziły działalność gospodarczą w okresie 60 miesięcy poprzedzających wznowienie lub ponowne rozpoczęcie działalności;
• wykonują działalność na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywali w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres obecnie wykonywanej działalności.

Aby skorzystać z ulgi na start, wystarczy, że przedsiębiorca zgłosi się do ZUS z odpowiednim kodem ubezpieczenia (05 40, 05 42 – gdy przedsiębiorca pobiera rentę z tytułu niezdolności do pracy). Przedsiębiorca sam ocenia, czy spełnia warunki do korzystania z ulgi. ZUS nie wydaje decyzji, w której potwierdza prawo do ulgi. Może jednak w każdej chwili sprawdzić, czy rzeczywiście przedsiębiorca ma do niej prawo. Może to zrobić nawet wiele miesięcy po zgłoszeniu. Jeśli ustali, że przedsiębiorcy nie przysługuje ulga, wydaje decyzję i stwierdza, że istnieje zaległość składkowa, ponieważ za miesiące, podczas których płatnikowi wydawało się, że ma prawo do ulgi i nie opłacał składek, powinien te składki opłacać.

Jak liczyć sześć miesięcy

Warto odnieść się również do okresu sześciu miesięcy ulgi, o których mowa w art. 18. Jego wykładnia jest bardzo korzystna dla płatników. Można w tym miejscu zacytować informację zawartą na stronie biznes.gov.pl. Wynika z niej, że ulga zwalnia z płacenia składek na ubezpieczenie społeczne przez sześć pełnych miesięcy od rozpoczęcia działalności.

I tak zgodnie z wyjaśnieniami:

• jeżeli rozpoczynasz działalność w trakcie miesiąca, nie wliczasz tego miesiąca do sześciu miesięcy, w trakcie których możesz korzystać z ulgi na start;
• jeśli działalność rozpoczynasz pierwszego dnia miesiąca, ten miesiąc wliczasz do sześciu miesięcy, w których możesz korzystać z ulgi.

Zatem w praktyce ulga może przysługiwać nawet przez siedem miesięcy, wystarczy, że przedsiębiorca nie rozpocznie prowadzenia działalności pierwszego dnia miesiąca. Trzeba jednak pamiętać, że ulga na start polega na zwolnieniu ze składek przez okres sześciu miesięcy liczonych od rozpoczęcia prowadzenia działalności, a nie dowolnych sześciu miesięcy prowadzenia działalności. [przykład 2]

Przykład 2

Wspólnicy spółki cywilnej

Spółka cywilna to umowa między wspólnikami, z których każdy jest prowadzącym działalność gospodarczą. A to oznacza, że każdy z nich oddzielnie może korzystać z ulg, w tym z ulgi na start. [przykład 3]

Przykład 3

Wątpliwości w stosowaniu przepisów

W początkowym okresie obowiązywania przepisów o uldze na start pojawił się pewien problem. Zdaniem ZUS płatnik, który się pomylił i zgłosił się do ZUS do ubezpieczenia zdrowotnego z kodem innym niż właściwy dla ulgi na start, automatycznie tracił prawo do ulgi. Zakład nie pozwalał na dokonanie korekty. Płatnicy z takim stanowiskiem się nie zgadzali. Rozstrzygnięciem tego zagadnienia zajął się w końcu Sąd Najwyższy. Szczególnie warto zwrócić uwagę na wyrok SN z 18 lipca 2023 r., sygn. akt III USKP 58/2. Sąd rozpatrywał sprawę przedsiębiorcy, który zgłosił się do preferencyjnych składek (art. 18a ustawy systemowej), ale twierdził, że nie był świadomy, że po zgłoszeniu do składek preferencyjnych nie będzie mógł skorzystać z ulgi na start.

SN uznał, że gdy przed upływem terminu płatności pierwszej składki na ubezpieczenia społeczne przedsiębiorca zorientuje się, że błędnie zgłosił się do ubezpieczeń społecznych i w ten sposób wbrew swojej woli zrezygnował z ulgi na start (czego nie zamierzał), dopuszczalne jest dokonanie korekty tego zgłoszenia. Po korekcie przedsiębiorca wchodzący na rynek będzie mógł korzystać najpierw z ulgi na start, a po upływie sześciu miesięcy – z preferencyjnych składek. Trzeba jednak zwrócić uwagę na to, że SN zaakcentował, że przedsiębiorca musi dość szybko zorientować się w pomyłce, tj. przed terminem płatności pierwszej składki, a więc do 20. dnia następnego miesiąca. Zatem płatnik, który orientuje się w takiej pomyłce, powinien wyrejestrować się z ubezpieczeń społecznych, a następnie się zarejestrować tylko do ubezpieczenia zdrowotnego z kodem 05 40.

Kolejna problematyczna kwestia związana z ulgą na start dotyczy współpracy z byłym pracodawcą i wykonywania usług, które wcześniej wchodziły w zakres obowiązków pracowniczych. Cel tego przepisu jest jasny – ma on zapobiegać rozwiązywaniu umowy z pracodawcą tylko po to, aby zostać fikcyjnym samozatrudnionym i korzystać z ulg składkowych. Trzeba przy tym pamiętać, że aby skorzystać z ulgi, zakres czynności świadczonych na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego wykonywana jest działalność, nie może się pokrywać z zakresem obowiązków wykonywanych w ramach stosunku pracy nawet częściowo (tak np. Sąd Apelacyjny w Lublinie, wyrok z 14 lipca 2021 r.).

Ograniczenie to nie ma zastosowania do współpracy z kontrahentami byłego pracodawcy, dla których przedsiębiorca, jeszcze jako pracownik, wykonywał usługi w ramach obowiązków pracowniczych. ZUS potwierdził, że w takiej sytuacji przedsiębiorcy zachowują prawo do ulgi (tak ZUS w interpretacji indywidualnej z 1 sierpnia 2024 r., znak DI/100000/43/599/2024). W sprawie, którą ZUS rozstrzygał tą interpretacją, wniosek złożyła księgowa, która w ramach założonej działalności zamierza świadczyć usługi na rzecz podmiotów, których wcześniej obsługiwała jako pracownik swojego byłego pracodawcy. ZUS potwierdził, że nie jest to wykonywanie działalności na rzecz pracodawcy, lecz na rzecz innych podmiotów, zatem prawo do ulgi na start przysługuje.

Duża część sporów ZUS z płatnikami dotyczy młodych lekarzy i lekarzy dentystów, którzy po uzyskaniu uprawnień do wykonywania zawodu rozpoczynają prowadzenie działalności i współpracują z podmiotem, u którego w trakcie stażu byli zatrudnieni na podstawie umowy o pracę. Jako przykład aktualnego stanowiska ZUS w tej sprawie można podać interpretację indywidualną z 29 listopada 2023 r., sygn. akt DI/200000/43/1058/2023. Wniosek złożył lekarz dentysta, który stał na stanowisku, że mimo wykonywania usług na rzecz byłego pracodawcy powinien móc skorzystać z ulgi na start, a później z preferencyjnych składek. Argumentował, że na stażu otrzymuje się tymczasowe, niepełne prawo wykonywania zawodu. Stażysta przyucza się do zawodu, wykonując tylko niektóre czynności, które może wykonywać lekarz dentysta. Wszelkie działania, które może podjąć, muszą zostać zaakceptowane przez lekarza opiekuna i być wykonywane w jego obecności. Stażysta nie ma więc prawa samodzielnie decydować o procesie diagnostycznym, leczniczym czy terapeutycznym. Jego obowiązkiem jest asysta lekarzowi opiekunowi, obserwacja i nauka. Zdaniem wnioskodawcy samodzielne wykonywanie zawodu ma już zupełnie inny charakter, co nie pozwala stwierdzić, że jako lekarz z prawem do wykonywania zawodu będzie wykonywał te same czynności, które podejmował jako stażysta zatrudniony na podstawie umowy o pracę.

ZUS z takim stanowiskiem się nie zgodził. Podkreślił, że dopiero gdy wykonywana w ramach prowadzonej działalności praca ma zupełnie inny charakter niż czynności świadczone w okresie zatrudnienia na podstawie umowy o pracę, przedsiębiorca może skorzystać z ulgi w opłacaniu składek. W tym przypadku praca stażysty i usługi lekarza nie mają zupełnie innego charakteru. Na potwierdzenie takiego rozumienia przepisów ZUS przywołał wyrok SN z 23 marca 2010 r., sygn. akt I UK 323/09. Co prawda dotyczył on preferencyjnych składek (art. 18a ustawy systemowej), ale może mieć zastosowanie także do oceny rozumienia art. 18 prawa przedsiębiorców, ponieważ warunki do skorzystania z tych ulg są podobne. Sąd Najwyższy uznał, że usługi zdrowotne (w zakresie ochrony zdrowia ludzkiego) świadczone przez lekarza prowadzącego działalność gospodarczą (zawodową) w formie indywidualnej praktyki lekarskiej na rzecz podmiotu, w którym był zatrudniony jako stażysta, wyłączają możliwość preferencyjnego ustalenia wysokości składki na zasadach opisanych w art. 18a ustawy systemowej, gdy usługi te odpowiadają czynnościom wykonywanym w ramach stosunku pracy. W ocenie SN wykonywanie przez lekarza prowadzącego indywidualną praktykę lekarską działalności gospodarczej na rzecz byłego pracodawcy w postaci świadczenia usług zdrowotnych nie może być uznane z powodu uzyskania kwalifikacji do samodzielnego wykonywania tych czynności za czynności inne niż wykonywane wcześniej w ramach stosunku pracy. Dopiero ustalenie, że świadczone w ten sposób usługi na rzecz byłego pracodawcy nie odpowiadają czynnościom wykonywanym w ramach stosunku pracy, umożliwia skorzystanie z preferencyjnych składek na ubezpieczenie społeczne.

Analogiczne wątpliwości wywołuje także podjęcie współpracy z kancelarią przez adwokata lub radcę prawnego, który jako aplikant był zatrudniony w tej kancelarii na podstawie umowy o pracę. ZUS prezentuje w tym przypadku inne podejście. Jako przykład można podać interpretację indywidualną z 1 lutego 2023 r., znak DI/100000/43/1351/2022. Wnioskodawczyni po zdaniu egzaminu adwokackiego i uzyskaniu wpisu na listę adwokatów rozpoczęła prowadzenie działalności jako adwokat. Zawarła umowę o współpracy z kancelarią, w której do niedawna była zatrudniona jako aplikant. Do jej obowiązków należały sprawy organizacyjno-biurowe, administracyjne, w tym kontakt z sądami i urzędami. Obecnie jej obowiązki są inne i należą do nich m.in. sporządzanie pism procesowych i umów, kontakt z klientami, udzielanie konsultacji prawnych, negocjowanie umów, porozumień, reprezentacja w postępowaniach sądowych. Zdaniem wnioskodawczyni ma ona prawo skorzystać z ulgi na start, mimo że świadczy usługi na rzecz byłego pracodawcy, ale czynności te są inne niż te, które wykonywała w ramach umowy o pracę. Wynika to z treści obu umów, jak również z samego faktu, że wnioskodawczyni jest adwokatem, a nie aplikantem adwokackim, co powoduje, że zarówno zakres jej uprawnień jest zupełnie inny, jak i zakres obowiązków czy odpowiedzialności, które ponosi jako adwokat. ZUS z takim stanowiskiem się zgodził i potwierdził, że wnioskodawczyni będzie mogła skorzystać z ulgi na start.

Brak prawa do świadczeń

Korzystanie z ulgi na start powoduje, że w tym okresie przedsiębiorca nie ma prawa do żadnych świadczeń z ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego, a więc w razie choroby lub wypadku przy pracy nie otrzyma zasiłku. Okres korzystania z ulgi nie wlicza się także do stażu potrzebnego do otrzymania emerytury minimalnej, jak również do stażu rentowego. W przeciwieństwie bowiem do wakacji składkowych nikt nie finansuje przedsiębiorcy składek za ten okres, nie są one po prostu należne. Będzie to miało wpływ także np. na okres wyczekiwania, a więc minimalny okres, przez jaki trzeba podlegać ubezpieczeniu chorobowemu, żeby nabyć prawo do zasiłku chorobowego i innych świadczeń – zgodnie z art. 4 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Na podstawie ust. 1 pkt 2 przedsiębiorca nabywa prawo do zasiłku chorobowego po upływie 90 dni nieprzerwanego ubezpieczenia chorobowego. [przykład 4]

Przykład 4

Przedsiębiorca korzystający z ulgi na start ma jednak prawo do bezpłatnych świadczeń zdrowotnych w placówkach publicznych, bo opłaca składkę zdrowotną.

WAŻNE! Ulga na start nie jest obowiązkowa, przedsiębiorca może w ogóle z niej nie korzystać, a może korzystać z niej krócej niż sześć miesięcy. Stanowi o tym wprost art. 18 ust. 2 prawa przedsiębiorców, z którego wynika, że przedsiębiorca może zrezygnować z tego uprawnienia przez dokonanie zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych. Po takiej rezygnacji z ulgi nie można jednak zmienić zdania i wrócić do korzystania z niej.

preferencyjne składki

Zgodnie z ust. 1 art. 18a ustawy systemowej podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe przedsiębiorców w okresie pierwszych 24 miesięcy kalendarzowych od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej stanowi zadeklarowana kwota – jednak nie niższa niż 30 proc. kwoty minimalnego wynagrodzenia.

Brak prawa

Z ulgi tej nie skorzystają osoby, które:

• prowadzą lub w okresie ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych przed dniem rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej prowadziły pozarolniczą działalność. A więc miały status twórcy, artysty, wykonywały działalność w zakresie wolnego zawodu, były wspólnikiem jednoosobowej sp. z o.o., wspólnikiem spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej, akcjonariuszem prostej spółki akcyjnej wnoszącym do spółki wkład, którego przedmiotem jest świadczenie pracy lub usług, komplementariuszem w spółce komandytowo-akcyjnej albo prowadziły publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów oświatowych;
• wykonują działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres tej działalności gospodarczej.

Okres korzystania z ulgi

Artykuł 18a ust. 1 ustawy systemowej wskazuje, że preferencyjne składki przysługują przez 24 miesiące od „dnia rozpoczęcia wykonywania działalności gospodarczej”, jednak mając na uwadze ust. 2–3, obecnie okres ten liczy się także od zakończenia ulgi na start, jeśli przedsiębiorca z niej korzystał. Dotyczy to zarówno przypadku, gdy przedsiębiorca korzystał z ulgi na start przez pełny okres, jak i sytuacji, gdy zrezygnował z niej wcześniej. Mówi o tym wprost art. 18aa ust. 1 ustawy systemowej, zgodnie z którym przedsiębiorca będący osobą fizyczną może zrezygnować z ulgi na start przez zgłoszenie do ubezpieczeń społecznych. W takim przypadku okres 24 miesięcy kalendarzowych liczy się od dnia objęcia ubezpieczeniami. Wówczas objęcie ubezpieczeniami następuje od dnia wskazanego we wniosku, nie wcześniej jednak niż od dnia, w którym wniosek został zgłoszony. Zgodnie natomiast z ust. 3 – w przypadku wykorzystania w pełni ulgi na start okres 24 miesięcy kalendarzowych liczy się od dnia objęcia ubezpieczeniami na zasadach ogólnych.

W praktyce przejście z ulgi na start na preferencyjne składki polega na wyrejestrowaniu się z ubezpieczenia zdrowotnego z kodem 05 40 (05 42) i zarejestrowaniu do ubezpieczenia zdrowotnego oraz ubezpieczeń społecznych z kodem 05 70 (05 72 – gdy przedsiębiorca ma prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy).

Podobnie jak w przypadku ulgi na start, także z preferencyjnych stawek ZUS można korzystać przez pełne miesiące kalendarzowe. Zatem rozpoczęcie wykonywania działalności w trakcie miesiąca pozwala na skorzystanie z ulgi tak naprawdę przez 25 miesięcy, a nie przez 24 miesiące. Oczywiście w każdej chwili przedsiębiorca może podwyższyć podstawę wymiaru składek do maksymalnych dozwolonych wartości. Także w tym przypadku ulga dotyczy okresu 24 miesięcy, a nie 24 oddzielnych miesięcy. Dlatego też zawieszanie i wznawianie działalności w tym czasie nie przesunie terminu zakończenia korzystania z tej ulgi.

Wątpliwości płatników

Najczęstszym problemem, z jakim spotykają się płatnicy w odniesieniu do preferencyjnych składek, jest stwierdzenie, czy płatnik zachowuje do nich prawo, gdy wykonuje usługi także na rzecz byłego pracodawcy. Podobnie jak w przypadku ulgi na start, tak i w przypadku preferencyjnych składek taka okoliczność wyłączy możliwość korzystania z tej ulgi. Dlatego wielu przedsiębiorców rozpoczynających prowadzenie działalności gospodarczej występuje do ZUS z wnioskiem o wydanie interpretacji indywidualnej zawierającej pytania dotyczące możliwości zastosowania obu tych ulg.

Może się jednak zdarzyć, że płatnik rozpocznie świadczenie usług na rzecz byłego pracodawcy dopiero po jakimś czasie od rozpoczęcia działalności. ZUS wypowiedział się na ten temat w interpretacji indywidualnej z 8 sierpnia 2024 r., znak DI/100000/43/711/2024. Stwierdził w niej, że warunek niewykonywania działalności na rzecz byłego pracodawcy dotyczy nie tylko pierwszego dnia prowadzenia działalności, lecz całego 24-miesięcznego okresu. Oznacza to, że od dnia rozpoczęcia wykonywania działalności na rzecz byłego pracodawcy (także wtedy, gdy moment ten wystąpi np. po upływie kilku miesięcy od rozpoczęcia prowadzenia działalności) następuje utrata prawa do deklarowania preferencyjnej podstawy wymiaru składek. Ponownie prawo to zyskuje się od dnia zaprzestania wykonywania działalności na rzecz byłego pracodawcy. [przykład 5]

Przykład 5

Wątpliwości może wywołać także sytuacja, gdy przedsiębiorca wykonywał w ciągu ostatnich 60 miesięcy działalność gospodarczą, ale poza granicami kraju. Na ten temat ZUS wypowiedział się m.in. w interpretacji indywidualnej z 16 marca 2023 r., znak WPI/200000/43/174/2023. Stwierdził w niej, że zgodnie z przepisami ubezpieczeniowymi obowiązującymi w Unii Europejskiej osoba prowadząca działalność gospodarczą na własny rachunek na terytorium jednego państwa członkowskiego UE podlega ustawodawstwu tego państwa. Zatem, prowadząc działalność gospodarczą poza granicami Polski, osoba ta nie podlega ustawodawstwu polskiemu w zakresie ubezpieczeń społecznych. A to powoduje, że przedsiębiorca może korzystać z preferencyjnych składek, a co za tym idzie, także ulgi na start, po rozpoczęciu prowadzenia działalności w Polsce.

mały zus plus

Mały ZUS plus to ulga przeznaczona dla przedsiębiorców osiągających w poprzednim roku kalendarzowym przychód nieprzekraczający 120 000 zł. W przypadku osób, które nie prowadziły działalności gospodarczej przez cały rok kalendarzowy, konieczne będzie proporcjonalne obliczenie przychodu za dni prowadzenia działalności. Aby sprawdzić, czy przedsiębiorca mieści się w limicie, należy podzielić 120 000 zł przez liczbę dni kalendarzowych w poprzednim roku kalendarzowym (364 albo 365) i pomnożyć przez liczbę dni kalendarzowych prowadzenia działalności gospodarczej w roku kalendarzowym. Otrzymany wynik jest zaokrąglany do pełnych groszy w górę – jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 gr – lub w dół, jeśli jest niższa.

Indywidualna podstawa wymiaru składek

Płatnicy, którzy mieszczą się w limicie, samodzielnie obliczają swoją podstawę wymiaru składek, która z kolei uzależniona jest od dochodu. Obliczona podstawa obowiązuje przez cały kolejny rok kalendarzowy, niezależnie od aktualnego przychodu i dochodu, który przedsiębiorca będzie wówczas osiągał.

Obliczenie indywidualnej podstawy wymiaru polega na tym, że przedsiębiorca:

• oblicza przeciętny miesięczny dochód z całego roku kalendarzowego poprzez podzielenie rocznego dochodu z działalności przez liczbę dni kalendarzowych prowadzenia działalności i pomnożenie przez 30. Wynik ten jest zaokrąglany do pełnych groszy w górę – jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 gr, lub w dół, jeśli jest niższa;
• mnoży przeciętny miesięczny dochód przez 0,5;
• otrzymany wynik zaokrągla do pełnych groszy w górę, jeśli końcówka jest równa lub wyższa niż 0,5 gr, lub w dół, jeśli jest niższa.

Trzeba przy tym pamiętać, że jeżeli składki na ubezpieczenia społeczne przedsiębiorców oraz osób z nim współpracujących zostały zaliczone do kosztów uzyskania przychodu, roczny dochód z pozarolniczej działalności gospodarczej uzyskany w poprzednim roku kalendarzowym powiększa się o kwoty tych składek zaliczone do kosztów uzyskania przychodu.

Niezależnie od wyniku powyższych działań podstawa wymiaru składek nie może przekroczyć 60 proc. prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia i nie może być niższa niż 30 proc. minimalnego wynagrodzenia.

Ustawa systemowa pozwala również na to, aby przedsiębiorca zadeklarował jako podstawę wymiaru składek kwotę wyższą niż podstawa wymiaru ustalona zgodnie z przepisami o małym ZUS plus. Innymi słowy, przedsiębiorca uprawniony do tej ulgi może opłacać składki od podstawy, która jest wyższa niż ta wynikająca z jego dochodu, ale wciąż niższa od standardowej (60 proc. prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia).

Specjalne zasady obliczania przychodu przewidziano dla osób, do których miały zastosowanie przepisy dotyczące zryczałtowanego podatku dochodowego w formie karty podatkowej i które nie korzystały ze zwolnienia sprzedaży od podatku od towarów i usług na podstawie ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 361; ost.zm. Dz.U. z 2024 r. poz. 1473). W ich przypadku za roczny przychód z działalności należy rozumieć wartość sprzedaży, o której mowa w art. 2 pkt 22 ustawy o podatku od towarów i usług, podlegającej opodatkowaniu tym podatkiem, bez kwoty tego podatku. Z kolei za roczny dochód uważa się roczny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej pomnożony przez współczynnik 0,5.

W przypadku osób, do których w poprzednim roku kalendarzowym miały zastosowanie przepisy dotyczące zryczałtowanego podatku dochodowego w formie ryczałtu od przychodów ewidencjonowanych, przez roczny dochód należy rozumieć roczny przychód z pozarolniczej działalności gospodarczej pomnożony przez współczynnik 0,5.

Warunki wyłączające

Przychód mieszczący się w limicie nie jest jedynym warunkiem do skorzystania z ulgi. Ustawa systemowa zawiera kilka wyłączeń dla przedsiębiorców, którzy mimo przychodu do 120 000 zł nie mają prawa do ulgi. Zgodnie z art. 18c ust. 11 ustawy systemowej z małego ZUS plus nie skorzystają osoby, które lub do których:

• w poprzednim roku kalendarzowym miały zastosowanie przepisy dotyczące zryczałtowanego podatku dochodowego w formie karty podatkowej i które korzystały ze zwolnienia sprzedaży od podatku od towarów i usług na podstawie art. 113 ust. 1 i 9 ustawy z 11 marca 2004 r. o podatku od towarów i usług (t.j. Dz.U. z 2024 r. poz. 361; ost.zm. Dz.U. z 2024 r. poz. 1473);
• spełniają warunki do korzystania z preferencyjnych składek;
• w poprzednim roku kalendarzowym prowadziły pozarolniczą działalność gospodarczą przez mniej niż 60 dni kalendarzowych;
• w poprzednim roku kalendarzowym także prowadziły pozarolniczą działalność, o której mowa w art. 8 ust. 6 pkt 2–5, a więc miały status twórcy, artysty, wykonywały działalność w zakresie wolnego zawodu, były wspólnikiem jednoosobowej sp. z o.o., wspólnikiem spółki jawnej, komandytowej lub partnerskiej, akcjonariuszem prostej spółki akcyjnej wnoszącym do spółki wkład, którego przedmiotem jest świadczenie pracy lub usług, komplementariuszem w spółce komandytowo-akcyjnej albo prowadziły publiczną lub niepubliczną szkołę, inną formę wychowania przedszkolnego, placówkę lub ich zespół, na podstawie przepisów oświatowych;
• wykonują pozarolniczą działalność gospodarczą na rzecz byłego pracodawcy, na rzecz którego przed dniem rozpoczęcia pozarolniczej działalności gospodarczej w bieżącym lub w poprzednim roku kalendarzowym wykonywały w ramach stosunku pracy lub spółdzielczego stosunku pracy czynności wchodzące w zakres wykonywanej działalności;
• korzystały z małego ZUS plus przez 36 miesięcy kalendarzowych w ciągu ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia działalności gospodarczej. Do tego limitu wchodzi każdy miesiąc, w którym korzystały z małego ZUS plus lub prowadziły działalność przez co najmniej jeden dzień kalendarzowy.

Zgłoszenie do małego ZUS plus

Sposób zgłoszenia do małego ZUS plus zależy od tego, czy przedsiębiorca korzystał już z tej ulgi wcześniej, czy też dany rok kalendarzowy jest pierwszym rokiem, w którym chce skorzystać z ulgi, ewentualnie korzysta po przerwie. Taki przedsiębiorca do 31 stycznia roku, w którym chce korzystać ulgi, musi wyrejestrować się z ZUS ze starym kodem i zarejestrować się ponownie z kodem tytułu ubezpieczenia zaczynającym się od 05 90 albo 05 92. Jeśli przedsiębiorca kontynuuje korzystanie z małego ZUS plus w kolejnym roku, nie musi się ponownie rejestrować, ponieważ kontynuuje także podleganie ubezpieczeniom na podstawie już zgłoszonego kodu (05 90 lub 05 92).

W obu przypadkach osoby te muszą w terminie do 31 stycznia przekazać informację o:

• zastosowanych formach opodatkowania obowiązujących w poprzednim roku kalendarzowym;
• rocznym przychodzie z pozarolniczej działalności gospodarczej;
• rocznym dochodzie z tej działalności uzyskanym w poprzednim roku kalendarzowym, w tym o przychodzie i dochodzie uzyskanych w okresie obowiązywania danej formy opodatkowania;
• podstawie wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe ustalonej na dany rok kalendarzowy.

Informacje te przekazuje się w imiennym raporcie miesięcznym albo w deklaracji rozliczeniowej – w przypadku płatnika składek, który opłaca składki wyłącznie za siebie.

Niedopełnienie tych formalności w przewidzianym terminie wyklucza możliwość skorzystania z ulgi przez cały rok kalendarzowy. Jednak w dwóch sytuacjach przedsiębiorca nabędzie prawo do małego ZUS plus w trakcie roku kalendarzowego, tj. gdy:

• przedsiębiorca wznowi albo rozpocznie po przerwie działalność w trakcie roku kalendarzowego, z zastrzeżeniem, że w poprzednim roku kalendarzowym wykonywał działalność przez co najmniej 60 dni;
• w trakcie roku kalendarzowego upłynie okres 24 miesięcy korzystania z preferencyjnych składek.

W pierwszej z tych sytuacji trzeba będzie oczywiście zarejestrować się do ubezpieczeń od razu z kodem 05 90 (05 92). W drugiej zaś konieczne będzie wyrejestrowanie się z ubezpieczeń z kodem dla preferencyjnych składek i zarejestrowanie się kodem właściwym dla tej ulgi. Konieczne będzie również złożenie imiennych raportów miesięcznych oraz deklaracji rozliczeniowych. Trzeba jednak pamiętać, że w obu ww. sytuacjach formalności tych trzeba dopełnić w ciągu siedmiu dni od wznowienia (rozpoczęcia na nowo) działalności albo od zakończenia korzystania z preferencyjnych składek. Co również ważne, ulga w takiej sytuacji przysługuje do końca roku kalendarzowego, a nie przez 12 miesięcy. [przykład 6]

Przykład 6

Podobnie jak w przypadku innych ulg w składkach przedsiębiorca może zrezygnować z małego ZUS plus. Rezygnacja oznacza, że za miesiąc, w którym zrezygnował z uprawnienia, oraz pozostałe miesiące kalendarzowe do końca danego roku kalendarzowego ustala podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe na zasadach ogólnych.

Wątpliwości interpretacyjne

Szczególnie kontrowersyjnym warunkiem jest niekorzystanie z ulgi przez 36 miesięcy w ciągu 60 ostatnich miesięcy. Takie brzmienie przepisów powoduje, że przedsiębiorca może korzystać z małego ZUS plus maksymalnie przez trzy kolejne lata kalendarzowe, po czym musi mieć przynajmniej trzy lata kalendarzowe przerwy (karencji), podczas których nawet mimo niskiego przychodu musi opłacać składki według zasad ogólnych. Pojawiają się jednak głosy, na czele z głosem rzecznika małych i średnich przedsiębiorców, że taka konstrukcja przepisów wymaga jedynie dwuletniej przerwy, aby odzyskać prawo do ulgi. ZUS podkreśla, że nie jest to jednak prawidłowa interpretacja.

Spór został nagłośniony pod koniec ubiegłego roku, gdy wielu przedsiębiorców kończyło dwuletni okres przerwy. Wielu z nich korzystało bowiem ze zwolnienia w latach 2019–2021, co po przerwie obejmującej lata 2022–2023 miało zdaniem rzecznika pozwalać na korzystanie ponownie z małego ZUS plus od 2024 r. Na czym polega spór, wyjaśnił ZUS m.in. w interpretacji indywidualnej z 20 lutego 2024 r., znak DI/200000/43/166/2024. Organ wyjaśnił w niej, że: „zapis «ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych» dotyczy okresu przed pierwszym miesiącem w danym roku kalendarzowym, w którym osoba mogłaby skorzystać z ulgi. Jeśli spełnia pozostałe warunki do skorzystania z ulgi w styczniu danego roku, okres 60 miesięcy kalendarzowych prowadzenia działalności należy ustalać począwszy od grudnia roku poprzedniego. W przypadku stycznia 2024 r. i prowadzenia bez przerw działalności gospodarczej, okres ostatnich 60 miesięcy kalendarzowych to 1 stycznia 2019 r. – 31 grudnia 2023 r. Jeśli w tym okresie osoba prowadząca pozarolniczą działalność gospodarczą korzystała z ulgi Mały ZUS Plus przez 36 miesięc, to nie mają do niej zastosowania w danym roku kalendarzowym (2024 r.) przepisy dotyczące ustalania podstawy wymiaru w sposób właściwy dla tej ulgi”.

Mimo że w tej sprawie zdarzają się wyroki korzystne dla przedsiębiorców, to trzeba jednak pamiętać, że na razie są to jedynie wyroki sądów I instancji. Sąd Najwyższy nie wypowiedział się jeszcze na ten temat. [przykład 7]

Przykład 7

To niejedyna wątpliwość, jaką wywołują przepisy o małym ZUS plus. Problematyczne bywa też określenie, co oznacza wykonywanie działalności w ramach wolnego zawodu, co wyklucza prawo do ulgi. Warto zwrócić uwagę na interpretację indywidualną ZUS z 16 lipca 2024 r., znak DI/100000/43/524/2024. Wnioskodawczyni była adwokatem i powzięła wątpliwość, czy prowadzenie takiej działalności nie wyklucza korzystania z małego ZUS plus, ponieważ adwokat jest wolnym zawodem. Zgodnie natomiast z art. 8 ust. 6 pkt 3 ustawy systemowej wykonywanie wolnego zawodu nie pozwala na skorzystanie z małego ZUS plus.

Od 1 stycznia 2021 r. definicja wolnego zawodu z art. 4 ust. 1 pkt 11 ustawy o zryczałtowanym podatku dochodowym od niektórych przychodów osiąganych przez osoby fizyczne została zmieniona. Wskazuje ona obecnie, że wolny zawód jest rozumiany jako pozarolnicza działalność gospodarcza wykonywana osobiście przez tłumaczy, adwokatów, notariuszy, radców prawnych, biegłych rewidentów, księgowych, agentów ubezpieczeniowych, agentów oferujących ubezpieczenia uzupełniające, brokerów reasekuracyjnych, brokerów ubezpieczeniowych, doradców podatkowych, doradców restrukturyzacyjnych, maklerów papierów wartościowych, doradców inwestycyjnych, agentów firm inwestycyjnych oraz rzeczników patentowych, z tym że za osobiste wykonywanie wolnego zawodu uważa się wykonywanie działalności bez zatrudniania na podstawie umów o pracę, umów zlecenia, umów o dzieło oraz innych umów o podobnym charakterze osób, które wykonują czynności związane z istotą danego zawodu. Zawód adwokata został więc wyraźnie wymieniony w definicji wolnego zawodu.

Wnioskodawczyni, występując o interpretację, zwróciła uwagę, że przepisy dotyczące ubezpieczeń społecznych nie posługują się definicją „wolnego zawodu”. Zauważyła także, że w przypadku prowadzenia przez adwokatów działalności gospodarczej (działalności wpisanej do CEIDG) są oni uznawani za prowadzących działalność gospodarczą w rozumieniu prawa przedsiębiorców, a w konsekwencji również ustawy systemowej. Jeśli zatem spełniają pozostałe warunki ustawowe, mogą skorzystać z małego ZUS plus.

ZUS uznał tę argumentację za prawidłową. ©℗