Śmierć osoby bliskiej nie jest łatwym momentem. Oprócz poczucia straty i żałoby wiąże się też z koniecznością dopełnienia koniecznych formalności. Co w sytuacji, gdy zmarły nie zdążył pobrać emerytury? Komu i ile Zakład Ubezpieczeń Społecznych wypłaca środków na pokrycie kosztów pogrzebu? Kiedy wdowa czy wdowiec może uzyskać rentę z ZUS? Odpowiadamy na najważniejsze pytania.
1. Niezrealizowane świadczenie z ZUS po śmierci emeryta, rencisty
Co do zasady prawo do emerytury lub renty ustaje wraz ze śmiercią . Może się jednak zdarzyć, że osoba uprawniona do danego świadczenia nie pobrała go przed swoją śmiercią. W takiej sytuacji o emeryturę lub rentę mogą wystąpić członkowie rodziny.
Przykład
Pan Zbigniew i pani Zuzanna są małżeństwem i mieszkają razem, prowadząc wspólnie dom. 1 października pan Zbigniew zmarł i nie zdążył pobrać emerytury za ten miesiąc. W takim przypadku z wnioskiem do ZUS o wypłatę niezrealizowanego świadczenia może wystąpić pani Zuzanna.
ZUS przypomina, że w pierwszej kolejności prawo do niezrealizowanych świadczeń mają mąż, żona lub dzieci zmarłego, jeśli prowadziły z nim wspólne gospodarstwo domowe. W drugiej kolejności są to małżonkowie i dzieci, z którymi zmarły nie prowadził gospodarstwa domowego (w razie braku małżonka, dzieci, z którymi zmarła osoba prowadziła wspólne gospodarstwo domowe). Na końcu ZUS może przyznać świadczenie innym członkom rodziny uprawnionym do renty rodzinnej lub tym, na których utrzymaniu pozostawała osoba zmarła (w przypadku braku małżonka i dzieci).
Wniosek o niezrealizowane świadczenie trzeba złożyć do ZUS w ciągu 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, której przysługiwały świadczenia.
2. Zasiłek pogrzebowy z ZUS po śmierci osoby bliskiej
To świadczenie, które Zakład Ubezpieczeń Społecznych wypłaca na pokrycie kosztów pogrzebu.
Zasiłek pogrzebowy przysługuje w razie śmierci ubezpieczonego, emeryta, rencisty, członków ich rodzin, a także osób, które w chwili śmierci spełniały warunki do uzyskania emerytury lub renty. Zasiłek można otrzymać też w sytuacji, gdy ubezpieczony zmarł po ustaniu ubezpieczenia, ale w okresie, gdy pobierał zasiłek chorobowy, świadczenie rehabilitacyjne lub zasiłek macierzyński.
Prace legislacyjne nad podniesieniem kwoty zasiłku do 7 000 zł i coroczną waloryzacją tego świadczenia nie zostały ukończone. Odmienne stanowiska w tym zakresie zajęły Ministerstwo Finansów oraz Ministerstwo Rodziny, Pracy i Polityki Społecznej.
Ważne
Aktualnie maksymalna kwota zasiłku pogrzebowego wynosi zatem 4000 zł. Pieniądze mogą otrzymać osoby, które pokryły koszty pogrzebu.
Zasiłek pogrzebowy w pełnej kwocie, bez względu na poniesione wydatki, może otrzymać członek rodziny zmarłego, czyli:
- małżonek (wdowa i wdowiec);
- rodzice, ojczym, macocha oraz osoby przysposabiające;
- dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione i dzieci umieszczone w rodzinie zastępczej;
- inne dzieci przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności
- rodzeństwo;
- dziadkowie;
- wnuki;
- osoby, nad którymi została ustanowiona opieka prawna.
Jeżeli pogrzeb był opłacony przez inną osobę czy pracodawcę, to zasiłek przysługuje w wysokości udokumentowanych kosztów pogrzebu do kwoty 4000 zł. W sytuacji, gdy pogrzeb opłaci kilka osób, to ZUS podzieli je proporcjonalnie do poniesionych kosztów.
Wniosek o zasiłek trzeba złożyć w terminie 12 miesięcy od dnia śmierci osoby, za którą opłaciliśmy koszty pogrzebu.
3. Renta rodzinna
W przeciwieństwie do zasiłku pogrzebowego renta rodzinna nie jest świadczeniem jednorazowym, a można je pobierać przez wiele lat.
Zgodnie z przepisami, renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała prawo do emerytury albo spełniała warunki wymagane do jej uzyskania, miała ustalone prawo do emerytury pomostowej lub miała ustalone prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy albo spełniała warunki wymagane do jej przyznania. ZUS przy ustalaniu prawa do tej renty przyjmuje, że zmarły był całkowicie niezdolny do pracy. Rentę mona też uzyskać w sytuacji, gdy członek rodziny w chwili śmierci pobierał zasiłek przedemerytalny, świadczenie przedemerytalne lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne.
Najogólniej rzecz ujmując rentę rodzinna przysługuje dzieciom osoby zmarłej i małżonkowi. W określonych przypadkach prawo do tego świadczenia mają też wnuki rodzice.
Jeśli chodzi o wdowę, to przepisy przewidują tu kilka warunków, jest to m.in. osiągnięcie wieku 50 lat w chwil śmierci męża czy niezdolność do pracy,. Warunku osiągnięcia wymaganego wieku nie ma w przypadku wychowania dziecka uprawnionego do renty rodzinnej po zmarłym mężu. W określonych przypadkach możliwe jest również przyznanie renty rodzinnej małżonkowi po rozwodzie.
Przykład
Pani Wanda jest po rozwodzie. Niedawno zmarł jej były mąż, od którego otrzymywała co miesiąc alimenty zasądzone wyrokiem sądu. W tej sytuacji pani Wanda może wystąpić do ZUS o przyznanie jej renty rodzinnej, jeżeli spełnia pozostałe warunki (np. warunek wieku).
Kluczowe jest tu bowiem prawo do alimentów ze strony męża. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 13 maja 2014 r. (Dz.U. poz. 683) uznał, iż art. 70 ust. 3 ustawy emerytalno-rentowej w zakresie, w jakim uprawnienie małżonki rozwiedzionej do uzyskania renty rodzinnej uzależnia od wymogu posiadania w dniu śmierci męża prawa do alimentów z jego strony, ustalonych wyłącznie wyrokiem lub ugodą sądową jest niezgodny z art. 67 ust. 1 w związku z art. 32 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej.
Pamiętajmy, iż w 2025 r. będą obowiązywały nowe przepisy dotyczące zbiegu renty rodzinnej z innymi świadczeniami (tzw, renta wdowia). Komunikat ZUS informujących o tych zasadach dostępny jest na stronie https://www.zus.pl/-/zbieg-%C5%9Bwiadcze%C5%84-z-rent%C4%85-rodzinn%C4%85?redirect=%2Fo-zus%2Faktualnosci
