Odszkodowanie za śmierć pracownika nie zostanie pomniejszone o zasiłek pogrzebowy

Zgodnie z art. 44 6 par. 1 kodeksu cywilnego (dalej: k.c.), jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego, zobowiązany do naprawienia szkody powinien zwrócić koszty leczenia i pogrzebu temu, kto je poniósł. Paragraf 2 przewiduje, że osoba, względem której ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny (a więc np. żona), może żądać od zobowiązanego do naprawienia szkody renty obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego. Takiej samej renty mogą żądać inne osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania, jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego. Ponadto w par. 3 i 4 przewidziano, że sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego:

• stosowne odszkodowanie, jeżeli wskutek jego śmierci nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej;
• odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Naprawienie szkody

Prawo do jednorazowego odszkodowania, o którym mowa w opisywanej sytuacji, wynika z art. 11 ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (dalej: ustawa wypadkowa). Zgodnie z ust. 1 ubezpieczonemu, który wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, przysługuje jednorazowe odszkodowanie. W opisywanym przypadku poszkodowany zmarł, zatem stosujemy art. 13 ustawy wypadkowej. Jego ust. 1 stanowi, że członkom rodziny ubezpieczonego, który zmarł wskutek wypadku przy pracy lub choroby zawodowej, przysługuje jednorazowe odszkodowanie.

Za członków rodziny uprawnionych do tego świadczenia ustawa wypadkowa uznaje:

• małżonka, chyba że orzeczono separację;
• dzieci własne, dzieci drugiego małżonka, dzieci przysposobione oraz przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, w tym również w ramach rodziny zastępczej, spełniające w dniu śmierci ubezpieczonego warunki uzyskania renty rodzinnej;
• rodziców, osoby przysposabiające, macochę oraz ojczyma, jeżeli w dniu śmierci ubezpieczonego prowadzili z nim wspólne gospodarstwo domowe lub jeżeli ubezpieczony bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania albo jeżeli ustalone zostało wyrokiem lub ugodą sądową prawo do alimentów z jego strony.

Zobowiązani do naprawienia szkody niejednokrotnie argumentują, że odszkodowanie lub zadośćuczynienie dla poszkodowanego lub jego rodziny powinno być pomniejszone o wypłacone przez ZUS jednorazowe odszkodowanie. Argument ten nie jest jednak przez sądy uwzględniany. Warto w tym miejscu zwrócić uwagę na wyrok Sądu Najwyższego z 10 lutego 2021 r., sygn. akt I PSKP 7/21. Sąd uznał, że jednorazowe odszkodowanie należne ubezpieczonemu z ustawy wypadkowej nie podlega prostemu odliczeniu od zadośćuczynienia pieniężnego przysługującego poszkodowanemu na podstawie prawa cywilnego. Zdaniem SN odszkodowanie to powinno być natomiast wzięte pod uwagę przy określaniu wysokości zadośćuczynienia, jeżeli nie zostało w całości zużyte na pokrycie kosztów i wydatków związanych z uszczerbkiem na zdrowiu, co nie jest jednoznaczne z mechanicznym zmniejszeniem sumy zadośćuczynienia o kwotę wypłaconą tytułem jednorazowego odszkodowania.

Pomoc socjalna w trudnym momencie

Inny charakter ma zasiłek pogrzebowy. Zasady jego nabywania są określone z kolei w ustawie o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (dalej: ustawa emerytalna). Jak wynika z jej art. 77 ust. 1, zasiłek pogrzebowy przysługuje w razie śmierci:

1) ubezpieczonego;

2) osoby pobierającej emeryturę lub rentę;

3) osoby, która w dniu śmierci nie miała ustalonego prawa do emerytury lub renty, lecz spełniała warunki do jej uzyskania i pobierania;

4) członka rodziny osoby wymienionej w pkt 1 i 2.

Członkami rodziny w rozumieniu tego przepisu jest m.in. małżonek zmarłego (wdowa i wdowiec).

Zgodnie z ogólną zasadą określoną w art. 78 ust. 1 ustawy emerytalnej zasiłek pogrzebowy przysługuje osobie, która pokryła koszty pogrzebu. W wyjątkowych przypadkach zasiłek może przysługiwać również pracodawcy, domowi pomocy społecznej, gminie, powiatowi, osobie prawnej kościoła lub związku wyznaniowego, jeżeli pokryły koszty pogrzebu.

Jak widać, osoba ubiegająca się o to świadczenie nie musi być ubezpieczona, a co więcej, może o nie wystąpić także podmiot niebędący osobą fizyczną. Na szczególny charakter zasiłku pogrzebowego zwrócił uwagę SN w uchwale z 15 maja 2009 r., sygn. akt III CZP 140/08. Podkreślił, że w istocie zasiłek pogrzebowy ma charakter pomocy socjalnej, jego celem jest szybkie dostarczenie środków finansowych rodzinie w trudnym dla niej momencie śmierci osoby bliskiej zapewniającej dotychczas jej utrzymanie. O takiej funkcji zasiłku świadczy to, że jest oderwany od faktycznie poniesionych kosztów pogrzebu, które nie muszą być udokumentowane. Ponadto jest należny w stałej dla wszystkich wysokości, nawet jeżeli rodzina poniosła z tego tytułu tylko symboliczny wydatek. Przysługuje zawsze, gdy nastąpi śmierć osoby objętej ubezpieczeniem społecznym, niezależnie od przyczyny śmierci, natomiast odszkodowanie przewidziane w art. 446 par. 1 k.c. należy się tylko w razie śmierci wynikającej z czynu niedozwolonego.

Sąd zatem uznał, że jeżeli nawet w niektórych sytuacjach i w stosunku do niektórych uprawnionych zasiłek pełni funkcje odszkodowawcze, to niewątpliwie nie są to funkcje główne ani przesądzające o jego charakterze. Jego celem nie jest wynagrodzenie szkody poniesionej w wyniku pokrycia kosztów pogrzebu osoby ubezpieczonej ani zwolnienie sprawcy jej śmierci z obowiązku naprawienia szkody, lecz doraźna pomoc finansowa. W tej sytuacji SN uznał, że zasiłek pogrzebowy nie podlega uwzględnieniu przy ustalaniu odszkodowania dochodzonego na podstawie art. 446 par. 1 k.c.

Podsumowanie

W opisywanej sytuacji należy uznać, że argumentacja pracodawcy, który zatrudniał poszkodowanego w wypadku, jest nieprawidłowa. Na wysokość należnego odszkodowania lub zadośćuczynienia nie ma wpływu wypłacony zasiłek pogrzebowy. W przypadku jednorazowego odszkodowania SN zwraca uwagę na możliwość wzięcia pod uwagę tej kwoty, ale nie automatycznego odliczania otrzymanej z ZUS kwoty. ©℗