Rzecznik pozytywnie o podniesieniu renty socjalnej, choć z zastrzeżeniami

Zrównanie renty socjalnej z najniższym wynagrodzeniem za pracę wychodzi naprzeciw potrzebom osób niepełnosprawnych. Pojawiają się natomiast wątpliwości, czy taka zmiana nie będzie naruszać konstytucyjnej zasady równego traktowania w stosunku do innych osób, które otrzymują rentę wynoszącą mniej niż minimalna płaca.

Tak wynika z opinii, jaką przygotował prof. Marcin Wiącek, rzecznik praw obywatelskich (RPO) w sprawie obywatelskiego projektu nowelizacji ustawy z 27 czerwca 2003 r. o rencie socjalnej (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 2194), który został przez posłów skierowany do dalszych prac w komisji polityki społecznej i rodziny. Przewiduje on podniesienie wysokości renty socjalnej w taki sposób, aby stanowiła 100 proc. najniższego wynagrodzenia za pracę. RPO wskazuje, że taka zmiana przepisów zakładająca wzmocnienie finansowego wsparcia skierowanego do osób niepełnosprawnych jest przez nie oczekiwana i nie budzi zastrzeżeń z punktu widzenia ochrony praw jednostki.

Jednocześnie rzecznik zwraca uwagę, że zaproponowane w projekcie rozwiązanie wydaje się niewystarczające, bo nie obejmuje swoim zakresem wszystkich grup osób niepełnosprawnych, które są uprawnione do świadczeń z systemu zabezpieczenia społecznego w wysokości niższej od minimalnej pensji. Dlatego w ocenie RPO jest zasadne rozważenie rozszerzenia grona osób, których świadczenia rentowe również byłyby powiązane z kwotą najniższego wynagrodzenia.

Rzecznik przypomina przy tym, że świadczenia pieniężne stanowią jedną z form wsparcia przez państwa, które są stronami Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych. Pomoc finansowa ułatwia bowiem pełne włączenie osób niepełnosprawnych w społeczeństwo oraz umożliwia realizację prawa do niezależnego życia dzięki temu, że może zostać przeznaczona na pokrycie kosztów związanych np. z zakupem urządzeń i wyrobów medycznych, transportem, opieką wytchnieniową czy asystencją osobistą. Z tego względu projektowane regulacje powinny być oparte na postanowieniach konwencji i zapewniać spójność systemu wsparcia dla wszystkich osób niepełnosprawnych. Natomiast zawarte w projekcie przepisy, które obejmą tylko jedną grupę osób – tych uprawnionych do renty socjalnej – powodują wątpliwości, czy nie niosą za sobą istotnego ryzyka naruszenia konstytucyjnej zasady równego traktowania oraz sprawiedliwości społecznej.

Ponadto RPO wskazuje, że podniesienie wysokości renty socjalnej do kwoty najniższego wynagrodzenia za pracę będzie miało również wpływ na dostęp osób niepełnosprawnych do instrumentów wsparcia przewidzianych w innych aktach prawnych, a których uzyskanie jest uzależnione od spełniania kryterium dochodowego. Chodzi tu np. o świadczenia z pomocy społecznej, dodatki mieszkaniowe czy świadczenie uzupełniające dla osób niezdolnych do samodzielnej egzystencji (tzw. 500+ dla osób niepełnosprawnych). Zdaniem rzecznika ta kwestia też powinna zostać poddana szczegółowej analizie i uwzględniona w trakcie dalszych prac nad projektem ustawy. ©℗