Umorzenie kosztów egzekucyjnych trudne nawet wtedy, gdy ZUS odzyskał cały dług

Miałem spore zaległości składkowe, których nie spłacałem, więc ZUS wszczął wobec mnie egzekucję. Zadłużenie zostało uregulowane, lecz pozostały do zapłaty dość wysokie koszty egzekucyjne. Zwróciłem się o ich umorzenie, lecz ZUS odmówił. Czy jest szansa, żeby skutecznie kwestionować decyzje w sądzie? Jestem w trudnej sytuacji materialnej, a przecież ZUS odzyskał już swój dług, dlatego uważam decyzję za niesprawiedliwą.

Analizę zapytania należy przeprowadzić z uwzględnieniem przepisów ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji (dalej: u.p.e.a). I tak w art. 64e tego aktu prawnego postanowiono, że organ egzekucyjny prowadzący postępowanie egzekucyjne może umorzyć w całości lub w części koszty egzekucyjne. Ponadto koszty egzekucyjne mogą być umorzone na wniosek:

• zobowiązanego, jeżeli za umorzeniem przemawia ważny interes zobowiązanego lub interes publiczny;
• wierzyciela, na którego wniosek została wszczęta egzekucja:

– sądowa przejęta przez organ egzekucyjny w wyniku zbiegu – jeżeli za umorzeniem przemawia ważny interes wierzyciela,

– administracyjna – jeżeli za umorzeniem przemawia interes publiczny.

Koszty mogą być także umarzane z urzędu, jeżeli wysokość kosztów egzekucyjnych powstałych w postępowaniu egzekucyjnym nie przekracza czterokrotności kosztów upomnienia.

W orzecznictwie sądowym akcentuje się, że z powołanego przepisu wynika, iż rozstrzygnięcie w przedmiocie umorzenia kosztów egzekucyjnych ma charakter uznaniowy, o czym świadczy użycie określenia „może”. Istota uznania administracyjnego polega na tym, że samo stwierdzenie przez organ ziszczenia się ustawowych przesłanek umożliwiających przyznanie wnioskowanej ulgi może, lecz nie musi prowadzić do rozstrzygnięcia uwzględniającego wniosek strony. Nie może to jednak oznaczać dowolności organu egzekucyjnego. Powinien on rzetelnie, z poszanowaniem zasad procesowych, wyjaśnić w ustalonym stanie faktycznym motywy swojego rozstrzygnięcia. Oznacza to, że gdy organ egzekucyjny stwierdzi istnienie przesłanek z art. 64e par. 2 pkt 1–3 u.p.e.a., może, działając w ramach uznania administracyjnego, odmówić ich umorzenia, co oznacza, że odmowa umorzenia nie narusza prawa zarówno wówczas, gdy wystąpią przesłanki do ich umorzenia, jak i wtedy, gdy nie mają one miejsca (por. wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 23 lutego 2016 r., sygn. akt II FSK 3740/13).

Indywidualne poczucie niesprawiedliwości

W kontekście podanego stanu faktycznego warto także zwrócić uwagę na wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Rzeszowie z 9 maja 2023 r., sygn. akt I SA/Rz 120/23, w którym sąd weryfikował orzeczenia organów administracji w zakresie odmowy umorzenia należności z tytułu kosztów egzekucyjnych. W podanym wyroku wskazano na pewne istotne fakty. Mianowicie podano, że w tego rodzaju sprawach sądowa kontrola legalności rozstrzygnięć uznaniowych sprowadza się do oceny:

• czy organy egzekucyjne prawidłowo zgromadziły materiał dowodowy oraz
• czy wyciągnięte wnioski w zakresie rozstrzygnięcia o odmowie umorzenia kosztów egzekucyjnych znajdują uzasadnienie w zebranym materiale dowodowym, a także
• czy dokonana ocena mieści się w ustawowych granicach (zgodnie z art. 7, art. 8, art. 77 par. 1, art. 80, art. 107 par. 1 i par. 3 kodeksu postępowania administracyjnego). Sąd uznał, że ocenie podlega, czy wydane postanowienie poprzedzono prawidłowo przeprowadzonym postępowaniem wyjaśniającym, tzn. czy organ egzekucyjny w sposób wyczerpujący zebrał materiał dowodowy i przeanalizował wszystkie okoliczności mogące mieć znaczenie dla rozstrzygnięcia sprawy. Sąd nie może natomiast badać wydanych postanowień pod kątem ich słuszności lub sprawiedliwości. Zdaniem WSA w Rzeszowie organy uczyniły zadość stawianym wymogom i oceniły sytuację rodzinną i materialną strony. Prawidłowo ustalony stan faktyczny stał się zaś podstawą oceny tego, że w rozpoznawanej sprawie nie ziściły się przesłanki umorzenia kosztów egzekucyjnych. Zaakcentował również, że umorzenie kosztów egzekucyjnych jest instytucją szczególną i może nastąpić jedynie w przypadkach, gdy występuje rzeczywisty brak możliwości zapłaty przez zobowiązanego tych należności. Organ zaś ocenił, że podane przez stronę okoliczności (w tym niskie dochody) nie mogą być uzasadnieniem dla umorzenia kosztów egzekucyjnych m.in. ze względu na „ważny interes publiczny”. Finalnie sąd uznał, że nie wystąpiły przesłanki do uwzględnienia skargi.

Podsumowanie

Umorzenie kosztów egzekucyjnych jest zatem możliwe, o ile ziszczą się ustawowe przesłanki. Samo poczucie niesprawiedliwości lub niesłusznego postępowania ze strony organów, w tym ZUS, nie mogą być argumentami na podważenie odmownych postanowień o umorzeniu kosztów. W opisywanej sytuacji dłużnik może oczywiście zaskarżyć decyzję, ale uwzględnienie skargi przez sąd jest raczej wątpliwe. ©℗