Subskrybuj nas na Youtube
Do końca lutego osoby uprawnione do tych świadczeń dostarczają do ZUS dokumenty potwierdzające ich ubiegłoroczne zarobki. Powinien w nich zostać wykazany przychód objęty składkami na ubezpieczenia społeczne
Emeryci i renciści, którzy nie ukończyli powszechnego wieku emerytalnego, mają ograniczone możliwości dorobienia do swoich świadczeń. Jeśli uzyskują przychód z działalności objętej obowiązkiem ubezpieczeń społecznych lub z tytułu służby, a chcą pobierać świadczenie, nie mogą przekroczyć określonych limitów.
Dwa progi zarobkowe
Obowiązujące przepisy przewidują dwa progi zarobkowe dla emerytów i rencistów uzyskujących przychód z działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczeń społecznych lub z tytułu służby. Pierwszy z nich to 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez prezesa GUS (obecnie 2726,80 zł, a od 1 marca 2016 r. – 2846,90 zł). Jeśli osoba uprawniona przekroczyła ten limit, a jej przychód nie był wyższy od drugiego progu zarobkowego, świadczenie podlega zmniejszeniu o kwotę przekroczenia tego limitu. Nie może być ono wyższe od maksymalnej kwoty zmniejszenia ustalonej dla emerytury lub renty w danym okresie i podwyższanej w ramach waloryzacji świadczeń od 1 marca każdego roku. [tabele 1 i 2]
Drugi wyższy próg zarobkowy stanowi 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez prezesa GUS (obecnie 5064 zł, a od 1 marca 2016 r. – 5287,10 zł). Przekroczenie tego progu powoduje, że emerytura lub renta podlega zawieszeniu.
Obydwa progi zarobkowe zmieniają się co trzy miesiące i obowiązują od 1 marca, 1 czerwca, 1 września oraz od 1 grudnia danego roku.
Należy zaznaczyć, że w przypadku renty rodzinnej przyznanej kilku członkom rodziny przychód osiągany przez każdego z uprawnionych wpływa jedynie na zmniejszenie lub zawieszenie tej części świadczenia, która mu przysługuje. Nie ulegają natomiast zmianie kwoty świadczenia przysługujące innym członkom rodziny. Kwota maksymalnego zmniejszenia dla dorabiającej osoby jest ustalana proporcjonalnie do liczby uprawnionych (np. w przypadku renty rodzinnej dla dwóch osób wynosi 1/2 pełnej kwoty).
Omawiane zasady dorabiania dotyczą również osób uprawnionych do emerytur pomostowych oraz nauczycielskich świadczeń kompensacyjnych. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy osoby te po przyznaniu emerytury wykonują odpowiednio pracę w szczególnych warunkach (o szczególnym charakterze) lub pracę w placówkach oświatowych wymienionych w Karcie nauczyciela. W takich przypadkach przysługujące im świadczenie podlega zawieszeniu bez względu na wysokość uzyskiwanych zarobków.
W tabelach prezentujemy kwoty granicznych kwot przychodu oraz kwot maksymalnych zmniejszeń emerytur i rent, jakie obowiązywały w 2015 roku.
Obowiązki informowania o przychodzie
Emeryci i renciści podejmujący działalność zarobkową, z której przychód wpływa na zawieszenie lub zmniejszenie emerytury bądź renty, powinni o tym fakcie niezwłocznie powiadomić jednostkę ZUS wypłacającą świadczenie, wypełniając w tym celu druk ZUS Rw-73 „Oświadczenie o osiąganiu przychodu”. W oświadczeniu tym muszą wskazać właściwy tytuł (tytuły) osiągania przychodu oraz zadeklarować, czy będzie on skutkował zawieszeniem lub zmniejszeniem świadczenia, czy też nie spowoduje takich skutków. Osoby, które dopiero ubiegają się o przyznanie świadczenia, nie muszą składać odrębnego dokumentu. Zamiar osiągania przychodu deklarują bowiem we wniosku o emeryturę, emeryturę pomostową, nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, rentę z tytułu niezdolności do pracy lub rentę rodzinną, wypełniając odpowiednią część formularza tego wniosku.
Niezależnie od obowiązku poinformowania ZUS o osiąganiu przychodu w trakcie roku kalendarzowego po jego zakończeniu, w terminie do końca lutego następnego roku kalendarzowego, emeryci i renciści muszą poinformować ZUS o kwocie przychodu osiągniętego w całym poprzednim roku kalendarzowym. W tym celu są zobowiązani przedłożyć zaświadczenie płatnika składek potwierdzające całoroczny przychód lub – jeśli sami za siebie opłacają składki – własne oświadczenie.
Obowiązek poinformowania o ubiegłorocznym przychodzie emeryta i rencisty ciąży odpowiednio na pracodawcy i zleceniodawcy, a w przypadku osoby pełniącej służbę – na właściwej komórce kadrowej. Wystarczy jednak, gdy podmiot ten wystawi świadczeniobiorcy zaświadczenie o wysokości przychodu i dopilnuje, aby ten dostarczył je do ZUS. Nie oznacza to jednak, że płatnik nie może sam tego zrobić. Wtedy z obowiązku przekazania tego dokumentu zwolniony jest świadczeniobiorca.
Ważne
Obowiązujące przepisy przewidują dwa progi zarobkowe dla emerytów i rencistów uzyskujących przychód z działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczeń społecznych lub z tytułu służby. Pierwszy z nich to 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia za kwartał kalendarzowy ostatnio ogłoszonego przez prezesa GUS, a drugi to 130 proc. tego wynagrodzenia
Zarobki, z których należy się rozliczyć
Rozliczeniu po zakończeniu roku kalendarzowego podlega jedynie ten przychód, który zgodnie z obowiązującymi przepisami wpływa na zawieszenie lub zmniejszenie emerytury bądź renty. Chodzi o zarobki z tytułu wykonywania działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczenia społecznego, tj. m.in.:
wpracy wykonywanej w ramach stosunku pracy, na podstawie umowy o pracę nakładczą albo w rolniczej spółdzielni produkcyjnej lub spółdzielni kółek rolniczych,
wpracy wykonywanej na podstawie umowy agencyjnej, umowy-zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia albo umowy o dzieło lub współpracy przy wykonywaniu tych umów,
wprowadzenia pozarolniczej działalności (w tym działalności gospodarczej) oraz współpracy przy jej wykonywaniu,
wwykonywania odpłatnie pracy na podstawie skierowania do pracy w czasie odbywania kary pozbawienia wolności lub tymczasowego aresztowania,
wpobierania stypendium sportowego.
Należy w tym miejscu przypomnieć, że nie zawsze wykonywanie wymienionych działalności rodzi obowiązek opłacania z tego tytułu składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (np. w związku z ustaleniem prawa do emerytury lub zbiegiem tytułów ubezpieczeniowych). Mimo to przychód uzyskany w takich okolicznościach w całości wpływa na zawieszenie lub zmniejszenie pobieranego świadczenia i trzeba go rozliczyć po zakończeniu roku kalendarzowego. To samo dotyczy przychodu z tytułu służby pełnionej m.in. w: Wojsku Polskim, policji, Służbie Więziennej, Państwowej Straży Pożarnej, Służbie Celnej, Straży Granicznej, Urzędzie Ochrony Państwa, Biurze Ochrony Rządu. Jednostka, w której emeryt lub rencista pełni służbę, nie jest zobowiązana do opłacania składek na ubezpieczenie społeczne do ZUS, gdyż funkcjonariusze są wyłączeni z powszechnego systemu ubezpieczeniowego. Mimo to przychód uzyskany z tytułu służby wpływa na zawieszenie lub zmniejszenie świadczenia pobieranego z ZUS i tym samym podlega rocznemu rozliczeniu. [przykłady 1 i 2]
PRZYKŁAD 1
Emerytura i firma
Marek P. jest uprawniony do wcześniejszej emerytury. Cały czas prowadzi również działalność gospodarczą. Ponieważ jest emerytem, z tytułu tej działalności nie musi odprowadzać składek na te ubezpieczenia. Pomimo to przychód z tytułu tej działalności (w wysokości, od której byłyby odprowadzone składki, gdyby istniał taki obowiązek) wpływa na zawieszenie lub zmniejszenie emerytury i trzeba go rozliczyć w ZUS.
PRZYKŁAD 2
Służba mundurowa
Hanna K. jest uprawniona do renty rodzinnej po zmarłym ojcu wypłacanej przez ZUS. Jeszcze w trakcie pobierania nauki (w systemie zaocznym) wstąpiła do służby w Straży Granicznej. Pomimo że z tego tytułu nie są opłacane składki na ubezpieczenia społeczne, przychód ten może wpłynąć na zawieszenie lub zmniejszenie renty rodzinnej. Najpóźniej do 29 lutego 2016 r. uprawniona powinna więc poinformować ZUS o wysokości przychodu w całym 2015 r., dostarczając zaświadczenie wystawione przez jednostkę Straży Granicznej.
Zwolnienie z rozliczenia
Pierwszą grupą osób, których nie dotyczy roczne rozliczenie przychodu, są emeryci i renciści wykonujący w ubiegłym roku wyłącznie działalność niepodlegającą obowiązkowi ubezpieczeń społecznych, która nie wpływa na zawieszenie lub zmniejszenie świadczenia. Nie trzeba więc rozliczać przychodu m.in. z tytułu:
wumów o dzieło zawartych z innym podmiotem niż własny pracodawca (jeżeli nie były wykonywane na rzecz własnego pracodawcy),
wpraw autorskich i patentowych,
wwynajmu lub dzierżawy nieruchomości albo lokali (chyba że wynajem lub dzierżawa stanowią przedmiot działalności gospodarczej),
whonorariów za działalność twórczą lub artystyczną,
wumowy agencyjnej, umowy-zlecenia lub innej umowy o świadczenie usług, do której zgodnie z przepisami kodeksu cywilnego stosuje się przepisy dotyczące zlecenia wykonywanej przez uczniów gimnazjów, szkół ponadgimnazjalnych, szkół ponadpodstawowych, a także studentów do czasu ukończenia 26. roku życia.
Z obowiązku rozliczenia ubiegłorocznego przychodu zwolnione są również osoby, które najpóźniej w styczniu 2015 r. ukończyły powszechny wiek emerytalny, nawet wtedy, gdy przychód ten uzyskały z działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczeń społecznych lub służby. Począwszy od miesiąca osiągnięcia tego wieku, osoby te mogą bowiem dorabiać bez ograniczeń. Brak obowiązku rozliczenia dotyczy również tych osób, które powszechny wiek emerytalny ukończyły wprawdzie w innym niż styczeń miesiącu 2015 r., ale we wcześniejszych miesiącach tego roku nie uzyskiwały przychodu z działalności podlegającej obowiązkowi ubezpieczeń społecznych lub z tytułu służby. Z obowiązku informowania o przychodzie zwolnieni są przy tym nie tylko emeryci pobierający emeryturę, ale również osoby, które mając ustalone prawo do tego świadczenia, pobierają inne korzystniejsze (np. rentę rodzinną).
Nie muszą się również rozliczać z uzyskiwanego przychodu osoby uprawnione do renty inwalidy wojennego lub renty inwalidy wojskowego, u których niezdolność do pracy pozostaje w związku ze służbą wojskową, a także do renty rodzinnej przysługującej po osobach uprawnionych do tych świadczeń.
Obowiązku rozliczenia przychodu nie mają również osoby, które przez cały poprzedni rok miały zawieszone prawo do świadczenia z innych powodów niż osiąganie przychodu (np. na wniosek lub w związku z kontynuowaniem zatrudnienia albo też w związku z wykonywaniem pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze). [przykład 3 i 4]
PRZYKŁAD 3
Osiągnięcie wieku emerytalnego
Marian R. od kilkunastu lat pobiera rentę z tytułu niezdolności do pracy przyznaną na stałe. Jednocześnie cały czas pozostaje w zatrudnieniu, osiągając z tego tytułu przychody, o których dotychczas corocznie informował ZUS. W styczniu 2015 r. pan Marian ukończył powszechny wiek emerytalny i wystąpił z wnioskiem o przyznanie emerytury. ZUS ustalił prawo do świadczenia, ale na żądanie uprawnionego kontynuuje wypłatę renty, która jest wyższa od wyliczonej emerytury. W związku z posiadaniem statusu emeryta, który ukończył powszechny wiek emerytalny najpóźniej w styczniu 2015 r., począwszy od tego miesiąca, pan Marian może dorabiać bez ograniczeń i pobierać rentę w pełnej wysokości. Dlatego też nie musi informować ZUS o kwocie przychodu uzyskanego w 2015 r. Przychód ten nie podlega rozliczeniu.
PRZYKŁAD 4
Świadczenie zawieszone
Barbara K. od stycznia 2015 r. jest uprawniona do wcześniejszej emerytury. W związku z tym, że nie rozwiązała dotychczasowego stosunku pracy, ZUS zawiesił jej prawo do tego świadczenia od razu po jego przyznaniu. Ponieważ przez cały 2015 r. emerytura była zawieszona z innego powodu niż osiąganie przychodu, emerytka nie musi przedstawiać w ZUS zaświadczenia pracodawcy potwierdzającego wysokość jej wynagrodzenia uzyskanego w ubiegłym roku.
Obowiązki płatnika składek
Emeryt lub rencista uzyskujący przychód wpływający na zawieszenie lub zmniejszenie przyznanego świadczenia, po zakończeniu roku kalendarzowego powinien zwrócić się do zatrudniającego go płatnika składek o wydanie zaświadczenia potwierdzającego wysokość wynagrodzeń wypłaconych mu w całym poprzednim roku. Płatnik nie może odmówić wydania takiego zaświadczenia.
W dokumencie tym płatnik składek powinien podać własne dane (tj. własną nazwę i pieczątkę, a także podpis i pieczątkę imienną osoby wystawiającej zaświadczenie), jak również dane osoby ubezpieczonej (jej imię, nazwisko, adres zamieszkania, nr dokumentu tożsamości, nr PESEL). Warto również, aby podał numer emerytury lub renty, do której uprawniony jest emeryt lub rencista.
Najistotniejszą częścią zaświadczenia jest oczywiście wykazanie przychodu osoby ubezpieczonej. Płatnik powinien wykazać nie tylko łączną wysokość wypłaconych jej zarobków, ale również kwoty przychodu wypłaconego takiej osobie w poszczególnych miesiącach ubiegłego roku. Tylko bowiem przy takim rozbiciu zarobków ZUS może wybrać korzystniejszy dla świadczeniobiorcy wariant rozliczenia przychodu (w formie rocznej lub miesięcznej).
Prawie zawsze do miesiąca wypłaty
Wystawiając zaświadczenie dla celów rozliczenia z ZUS, płatnik składek powinien przyporządkować wykazywany przychód do miesiąca (roku), w którym został wypłacony lub przedstawiony do wypłaty. Taki bowiem przychód jest uwzględniany przez ZUS dla celów ustalenia, czy w rozliczanym roku (poszczególnych jego miesiącach) świadczenie podlegało zawieszeniu lub zmniejszeniu. Od tej zasady przewidziane są jednak dwa wyjątki.
Pierwszy z nich dotyczy przychodu wypłaconego z tytułu pracy wykonywanej przed nabyciem prawa do emerytury lub renty. Taki przychód, niezależnie od tego, kiedy został wypłacony, nie wpływa na zawieszenie lub zmniejszenie świadczenia. Płatnik składek nie powinien więc uwzględniać go w wystawianym zaświadczeniu, nawet jeśli został on wypłacony w rozliczanym roku kalendarzowym. W przypadku gdy wypłacona należność częściowo dotyczy okresu, w którym świadczeniobiorca był uprawniony do emerytury lub renty, płatnik składek powinien ją uwzględnić w wystawianym zaświadczeniu, wskazując jednocześnie, za jaki okres została wypłacona. Dokonując rozliczenia przychodu, ZUS uwzględni wówczas odpowiednią część tej kwoty przysługującą za okres, w którym świadczeniobiorca miał ustalone uprawnienia do emerytury lub renty.
Drugi wyjątek dotyczy przychodu wypłaconego za okres, w którym prawo do emerytury lub renty było zawieszone. W takim przypadku, jeśli jest to korzystniejsze dla emeryta lub rencisty, ZUS może przyporządkować ten przychód do roku (miesiąca), za który przychód ten przysługuje. W związku z tym płatnik składek wystawiający zaświadczenie dla świadczeniobiorcy, który dokonywał w 2015 r. wypłat za wcześniejsze lata (miesiące), powinien odrębnie wykazać ich kwoty wraz ze wskazaniem, za jaki okres przysługiwały. [przykład 5, 6 i 7]
PRZYKŁAD 5
Wynagrodzenie za poprzedni rok
Jan R. przez cały 2015 r. pozostawał w stosunku pracy oraz pobierał rentę z tytułu częściowej niezdolności do pracy. Pracodawca wypłacał mu wynagrodzenie do 5. dnia danego miesiąca za poprzedni miesiąc. W związku z tym w wystawianym zaświadczeniu o wysokości przychodu za 2015 r. powinien uwzględnić wynagrodzenie wypłacone w styczniu 2015 r. za grudzień 2014 r. Natomiast wynagrodzenie wypłacone w styczniu 2016 r. za grudzień 2015 r. nie powinno być uwzględnione w obecnie wystawianym zaświadczeniu, ponieważ będzie ono podlegało rozliczeniu dopiero za 2016 r.
PRZYKŁAD 6
Trzynastka nie zawsze w całości
Henryk D. od 1 lipca 2014 r. jest uprawniony do renty rodzinnej po zmarłej żonie, pozostając jednocześnie w stosunku pracy. W lutym 2015 r. pracodawca wypłacił mu trzynastkę za 2014 r. Wystawiając zaświadczenie o wysokości przychodu za 2015 r., pracodawca powinien uwzględnić ten składnik, ale nie w pełnej wysokości, a jedynie w 1/2 wypłaconej kwoty. Na rozliczenie przychodu za 2015 r. nie będzie miała bowiem wpływu ta część trzynastki, która przysługiwała za okres, gdy świadczeniobiorca nie miał ustalonego prawa do renty, a więc za okres od 1 stycznia do 30 czerwca 2014 r.
PRZYKŁAD 7
Wbrew ogólnym zasadom
Barbara K. od ponad dwóch lat jest uprawniona do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego. Jednocześnie pozostaje przez cały czas w stosunku pracy poza oświatą. Ze względu na wysoki przychód przez cały 2014 r. miała zawieszone prawo do świadczenia. W lutym 2015 r. pracodawca wypłacił jej nagrodę – trzynastkę za 2014 r. Ponieważ przez cały okres, za który przysługuje ten składnik przychodu, świadczenie nie było wypłacane, ZUS będzie mógł wliczyć tę nagrodę do przychodu za 2014 r., a nie – jak wynika z ogólnych zasad – do przychodu za 2015 r. Pozwoli to uprawnionej na uniknięcie zawieszenia świadczenia za luty 2015 r. W tym celu, wykazując trzynastkę w zaświadczeniu o zarobkach za 2015 r., pracodawca powinien nadmienić, że przysługiwała ona za 2014 r.
Jakie informacje należy uwzględnić
Płatnik składek powinien uwzględnić w zaświadczeniu wystawianym dla celów rozliczenia z ZUS przede wszystkim ten przychód ubezpieczonego, który w myśl obowiązujących przepisów stanowił podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. W przypadku pracowników jest to przychód w rozumieniu przepisów o podatku dochodowym od osób fizycznych. Chodzi m.in. o wynagrodzenia zasadnicze, wynagrodzenia za godziny nadliczbowe, różnego rodzaju dodatki, nagrody czy też ekwiwalenty za niewykorzystany urlop wypoczynkowy. Jeśli pracodawca zawarł dodatkowo z pracownikiem umowę o dzieło, umowę agencyjną, umowę-zlecenie lub inną umowę o świadczenie usług, do której zgodnie z kodeksem cywilnym stosuje się przepisy dotyczące umowy-zlecenia, przychód wypłacony mu z tego tytułu – jako objęty obowiązkową składką emerytalną i rentową – powinien zsumować z zarobkami ze stosunku pracy i wykazać łączną jego kwotę w zaświadczeniu.
Od zasady uwzględniania w zaświadczeniu wyłącznie oskładkowanych wypłat istnieje jeden wyjątek dotyczący świadczeń z tytułu choroby i macierzyństwa. Chodzi o kwoty wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy wypłaconego na podstawie przepisów kodeksu pracy, kwoty zasiłków: chorobowego, macierzyńskiego i opiekuńczego oraz kwoty świadczenia rehabilitacyjnego i wyrównawczego, zasiłku wyrównawczego i dodatku wyrównawczego. Mimo że od tych składników nie odprowadza się składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, to wpływają one na zawieszenie emerytury lub renty. Płatnik składek powinien więc uwzględnić kwoty tych świadczeń w wystawianym zaświadczeniu. [przykład 8 i 9]
PRZYKŁAD 8
Wszystkie składniki wliczane
W 2015 r. pracownik uprawniony do wcześniejszej emerytury pozostawał w stosunku pracy. Otrzymywał z tego tytułu wynagrodzenie zasadnicze, nagrody, dodatek specjalny oraz wynagrodzenie za godziny nadliczbowe. Wszystkie te składniki pracodawca powinien uwzględnić przy ustalaniu przychodu za 2015 r. dla celów rozliczenia z ZUS.
PRZYKŁAD 9
Kilka źródeł przychodu
Maria K. była w 2015 r. zatrudniona na podstawie umowy o pracę oraz na podstawie umowy-zlecenia z tym samym pracodawcą. Z obydwu umów osiągała comiesięczne wynagrodzenie. W związku z tym w wystawionym zaświadczeniu o wysokości przychodu w 2015 r. pracodawca powinien wpisać zarówno przychód z tytułu stosunku pracy, jak i z tytułu wykonywania umowy-zlecenia.
Nieoskładkowane wypłaty trzeba wyłączyć
Płatnik składek nie powinien natomiast uwzględniać w kwocie wykazywanej w zaświadczeniu składników, od których zgodnie z przepisami nie odprowadza składek do ZUS. W przypadku pracowników zostały one wymienione w rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej. [przykład 10]
Chodzi m.in. o:
wnagrody jubileuszowe, które według zasad określających warunki ich przyznawania przysługują pracownikowi nie częściej niż co pięć lat,
wodprawy pieniężne przysługujące w związku z przejściem na emeryturę lub rentę,
wodprawy, odszkodowania i rekompensaty wypłacane pracownikom z tytułu wygaśnięcia lub rozwiązania stosunku pracy,
wekwiwalenty pieniężne za użyte przy wykonywaniu pracy narzędzia, materiały lub sprzęt będące własnością pracownika,
wwartość finansowanych przez pracodawcę posiłków udostępnianych pracownikom do spożycia bez prawa do ekwiwalentu z tego tytułu – do wysokości nieprzekraczającej miesięcznie kwoty 190 zł,
wświadczenia finansowane ze środków przeznaczonych na cele socjalne w ramach zakładowego funduszu świadczeń socjalnych,
wzapomogi losowe w przypadku klęsk żywiołowych, indywidualnych zdarzeń losowych lub długotrwałej choroby.
PRZYKŁAD 10
Jubileuszówki nieuwzględniane
Anna G. ma obecnie 58 lat i od 1 stycznia 2014 r. jest uprawniona do wcześniejszej emerytury. Przez cały 2015 r. pozostawała w stosunku pracy. Oprócz wynagrodzenia zasadniczego i nagród kwartalnych pracodawca wypłacił jej we wrześniu 2015 r. zapomogę ze względu na śmierć ojca, a w grudniu 2015 r. nagrodę jubileuszową przysługującą za kolejne 10 lat pracy. Wystawiając zaświadczenie dla celów rozliczenia z ZUS, pracodawca nie powinien uwzględniać ani zapomogi, ani nagrody jubileuszowej, gdyż zgodnie z obowiązującymi przepisami nie stanowią one podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe.
Oświadczenie prowadzącego działalność
Emeryci i renciści, którzy sami za siebie opłacają składki na ubezpieczenia społeczne (np. prowadzący działalność gospodarczą), obowiązek poinformowania ZUS o przychodzie w całym minionym roku muszą wykonać poprzez złożenie stosownego oświadczenia. Powinni w nim wykazać podstawę wymiaru, od której opłacali składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, a nie faktycznie uzyskane zyski czy też przychód rozliczany dla celów podatkowych. W przypadku osób prowadzących pozarolniczą działalność (w tym działalność gospodarczą) podstawę wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe stanowi zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż 60 proc. prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (w 2015 r. – 2375,40 zł) lub dla osób rozpoczynających działalność gospodarczą uprawnionych do korzystania z preferencyjnej podstawy wymiaru składek – 30 proc. minimalnego wynagrodzenia za pracę (w 2015 r. – 525 zł). W przypadku gdy osoba prowadząca działalność nie podlega obowiązkowym ubezpieczeniom społecznym (np. ze względu na ustalone prawo do emerytury lub renty) i nie przystąpiła do tych ubezpieczeń dobrowolnie, wykazuje w składanym oświadczeniu przychód w kwocie, która stanowiłaby podstawę wymiaru składek, gdyby była ona objęta tymi ubezpieczeniami.
Oświadczenie, podobnie jak zaświadczenie płatnika składek, powinno spełniać określone wymogi formalne. Osoba składająca ten dokument oprócz kwoty przychodu powinna wskazać w nim własne imię i nazwisko, numer PESEL i adres zamieszkania, datę i miejscowość sporządzenia oświadczenia, numer i symbol przysługującego świadczenia, a także nazwę i adres jednostki ZUS wypłacającej świadczenie. Dokument powinien być podpisany przez dorabiającego emeryta lub rencistę. [przykład 11 i 12]
PRZYKŁAD 11
Własne zaświadczenie
Maria P. jest właścicielką niewielkiej firmy, którą prowadzi od lipca 2014 r. Opłacała z tego tytułu składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe od preferencyjnej podstawy wymiaru wynoszącej 30 proc. minimalnego wynagrodzenia pracowników. W listopadzie 2014 r. nabyła prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy, ale nie zaprzestała prowadzenia działalności gospodarczej. Do końca lutego tego roku jest zobowiązana dostarczyć do ZUS własne oświadczenie dokumentujące przychód za 2015 r., w którym powinna wykazać przychód w miesięcznej wysokości wynoszący 525 zł (6300 zł za cały 2015 r.).
PRZYKŁAD 12
Strata nie zwalnia z obowiązku
Witold G. od kilku lat prowadzi działalność gospodarczą. Od czasu ukończenia 60 lat w październiku 2014 r. jest uprawniony do wcześniejszej emerytury i dlatego nie opłaca z tego tytułu składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe. W 2015 r. firma pana Witolda po raz pierwszy od kilku lat przyniosła straty. Mimo to jest on zobowiązany dostarczyć do ZUS pisemne oświadczenie o przychodzie uzyskanym w 2015 r. w takiej wysokości, w jakiej byłby zobowiązany do opłacania składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe, tj. w kwocie 2375,40 zł miesięcznie (28 504,80 zł za cały 2015 r.). ©?
| Tabela 1. Ile można było dorobić w 2015 roku | ||
| Miesiąc obowiązywanialimitu (2015 r.) | 70 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (w zł) | 130 proc. przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia (w zł) |
| styczeń, luty | 2646,80 | 4915,50 |
| marzec, kwiecień, maj | 2759,90 | 5125,50 |
| czerwiec, lipiec, sierpień | 2838,50 | 5271,40 |
| wrzesień, październik, listopad | 2698,50 | 5011,40 |
| grudzień | 2726,80 | 5064,00 |
| Tabela 2. O ile ZUS mógł zmniejszyć świadczenia | ||
| Rodzaj świadczenia | Miesięczne kwoty maksymalnych zmniejszeń (w zł) | |
| styczeń – luty | marzec – grudzień | |
| Emerytura, emerytura pomostowa, nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, renta z tytułu całkowitej niezdolności do pracy. | 557,91 | 561,70 |
| Renta z tytułu częściowej niezdolności do pracy. | 418,46 | 421,31 |
| Renta rodzinna, do której uprawniona jest jedna osoba. | 474,25 | 477,47 |
Podstawa prawna
Art. 103–104 oraz art. 127 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 748 ze zm.).
Par. 1 ust. 3–5 rozporządzenia ministra pracy i polityki socjalnej z 22 lipca 1992 r. w sprawie szczegółowych zasad zawieszania lub zmniejszania emerytury i renty (Dz.U. nr 58, poz. 290 ze zm.).
Art. 17 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 965 ze zm.).
Art. 9 ustawy z 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (Dz.U. nr 97, poz. 800 ze zm.).
Art. 6, 9, 18 i 18a ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 121 ze zm.).
Par. 1–2 i 5 rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej z 18 grudnia 1998 r. w sprawie szczegółowych zasad ustalania podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia emerytalne i rentowe (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 2236).