Pracownica ma zawartą umowę o pracę na czas określony do 31 grudnia 2022 r. Obecnie przebywa na zwolnieniu lekarskim wystawionym od 15 grudnia br. do 31 stycznia 2023 r. (w 2022 r. chorowała jedynie pięć dni). Na zwolnieniu widnieje kod B (ciąża – drugi miesiąc). Czy po zakończeniu stosunku pracy będzie miała wypłacany zasiłek chorobowy? Czy jeśli będzie chorować aż do porodu, to będzie jej przysługiwał zasiłek macierzyński? Otrzymuje wynagrodzenie w wysokości 8000 zł brutto miesięcznie oraz ma opłacany pakiet medyczny (podlegający oskładkowaniu) w wysokości 110 zł.

rozwiń ›

odpowiedź

Za okres niezdolności do pracy przypadającej w czasie trwania stosunku pracy pracownica ma prawo do wynagrodzenia chorobowego. Natomiast po ustaniu zatrudnienia zachowa prawo do zasiłku chorobowego za okres od 1 do 31 stycznia 2023 r., choć pod pewnymi warunkami (o czym niżej). Podstawę tego zasiłku będzie stanowić jednak kwota 6480,67 zł, a nie dotychczasowe wynagrodzenie z umowy o pracę. Pracownica nie nabędzie prawa do zasiłku macierzyńskiego, jeśli w dniu porodu nie będzie podlegała ubezpieczeniu chorobowemu.

Szczególna ochrona

Trzeba zaznaczyć, że pracownice ciężarne znajdują się pod szczególną ochroną, w tym przed utratą zatrudnienia. Umowa o pracę zawarta na czas określony albo na okres próbny przekraczający jeden miesiąc, która uległaby rozwiązaniu po upływie trzeciego miesiąca ciąży, ulega przedłużeniu do dnia porodu (art. 177 par. 3 kodeksu pracy). W opisywanym przypadku etap ciąży jest tak wczesny, że umowa czasowa nie przedłuży się, lecz rozwiąże planowo – z upływem czasu, na jaki została zawarta.
Za okres od 15 do 31 grudnia 2022 r., tj. pozostawania w zatrudnieniu, pracownicy przysługuje wynagrodzenie chorobowe od pracodawcy. Natomiast za dalszy okres choroby, przypadającej już po rozwiązaniu stosunku pracy, będzie jej przysługiwał zasiłek chorobowy, którego płatnikiem będzie ZUS, o ile osoby tej nie będzie dotyczyła jedna z negatywnych przesłanek wymienionych w ustawie zasiłkowej.

Po wygaśnięciu tytułu ubezpieczenia

Zgodnie z przepisami ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa) zasiłek chorobowy przysługuje ubezpieczonemu, który stał się niezdolny do pracy z powodu choroby:
  • w czasie trwania ubezpieczenia chorobowego,
  • po ustaniu tytułu ubezpieczenia.
W pierwszym przypadku zasiłek przysługuje także za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli niezdolność trwa nieprzerwanie (zaczęła się w trakcie ubezpieczenia i nadal trwa po jego wygaśnięciu). Natomiast w drugiej sytuacji zasiłek otrzyma osoba, która stała się niezdolna do pracy już po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, ale pod warunkiem, że niezdolność do pracy trwa bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała:
  • nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego;
  • nie później niż w ciągu 3 miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego:
– w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni, lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby.

Kiedy nie przysługuje

Prawo do zasiłku chorobowego nie przysługuje za okres niezdolności do pracy przypadającej po ustaniu tytułu ubezpieczenia (powstałej zarówno w czasie, jak i po ustaniu tytułu ubezpieczenia), jeżeli:
  • po ustaniu ubezpieczenia kontynuowana jest lub została podjęta działalność zarobkowa stanowiąca tytuł do objęcia tej osoby ubezpieczeniem chorobowym;
  • podjęta działalność, mimo że nie stanowi tytułu do objęcia ubezpieczeniem chorobowym, zapewnia prawo do świadczeń za okres niezdolności do pracy z powodu choroby (zasiłku chorobowego po ustaniu tytułu ubezpieczenia nie ma więc osoba, która np. wykonuje pozarolniczą działalność, podjęła inne zatrudnienie lub działalność zarobkową uprawniającą do uposażenia itp.);
  • osoba ma ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy;
  • osoba nie nabyła prawa do zasiłku chorobowego w czasie trwania ubezpieczenia z powodu nieprzepracowania wymaganego okresu wyczekiwania;
  • osoba jest uprawniona do zasiłku dla bezrobotnych, zasiłku przedemerytalnego, świadczenia przedemerytalnego lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego;
  • podlega obowiązkowo ubezpieczeniu społecznemu rolników określonemu w przepisach o ubezpieczeniu społecznym rolników.
Zasiłek chorobowy nie przysługuje też za okres niezdolności do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało po wyczerpaniu prawa do tego zasiłku.
Praca podczas zwolnienia nie zawsze spowoduje utratę całego zasiłku chorobowego
Praca podczas zwolnienia nie zawsze spowoduje utratę całego zasiłku chorobowego

Zobacz również
Zasiłek chorobowy przysługuje przez okres trwania niezdolności do pracy z powodu choroby lub niemożności wykonywania pracy z przyczyn określonych w art. 6 ust. 2 ustawy zasiłkowej – nie dłużej jednak niż przez 182 dni, a jeżeli niezdolność do pracy została spowodowana gruźlicą lub występuje w trakcie ciąży – nie dłużej niż przez 270 dni. Zatem póki pracownica będzie chorowała nieprzerwanie po rozwiązaniu umowy o pracę (ustaniu tytułu do ubezpieczenia), ZUS będzie jej wypłacał zasiłek do wyczerpania tego dłuższego okresu zasiłkowego, oczywiście przy założeniu, że żadna z wymienionych wyżej okoliczności nie będzie jej dotyczyła.

Ograniczenie podstawy

Zgodnie z ogólną zasadą podstawę wymiaru zasiłku przysługującego po wygaśnięciu tytułu do ubezpieczenia chorobowego stanowi – w przypadku byłego pracownika – wynagrodzenie za pracę. Jednak nie zawsze. W przypadku uzyskiwania zbyt wysokiej płacy ZUS dokona ograniczenia tej podstawy zgodnie z art. 46 ustawy zasiłkowej. Przepis ten bowiem stanowi, że podstawa wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego nie może być wyższa niż kwota wynosząca 100 proc. przeciętnego wynagrodzenia. Kwotę tę ustala się miesięcznie, poczynając od trzeciego miesiąca kwartału kalendarzowego, na okres trzech miesięcy, na podstawie przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z poprzedniego kwartału ogłaszanego dla celów emerytalnych. Tej kwoty wynagrodzenia nie pomniejsza się już o część 13,71 proc. z tytułu składek społecznych.
Takie ograniczenie podstawy zostanie dokonane w przypadku byłej pracownicy, której dotyczy pytanie. Zachorowała ona jeszcze w trakcie trwania zatrudnienia, a więc ubezpieczenia chorobowego, i choruje nieprzerwanie także po rozwiązaniu stosunku pracy. Oznacza to, że za okres od 15 do 31 grudnia 2022 r. uzyska zasiłek, którego podstawą wymiaru jest wynagrodzenie z umowy o pracę, tj. w wysokości 6903,20 zł (8000 zł po pomniejszeniu o 13,71 proc.). Wartość pakietu medycznego zapewne nie wejdzie do podstawy chorobowego ze względu na to, że przysługuje on także za okresy niezdolności do pracy z powodu choroby (art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej).
Natomiast zasiłek za okres od 1 do 31 stycznia 2023 r. zostanie obniżony ze względu na ograniczenie podstawy wymiaru do kwoty przeciętnego wynagrodzenia, która od 1 grudnia 2022 r. wynosi 6480,67 zł.
Do wypłaty zasiłku przysługującego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia zobowiązany jest oddział ZUS właściwy ze względu na miejsce zamieszkania osoby uprawnionej do zasiłku.

Składniki uwzględniane

Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego przysługującego pracownikowi stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie wypłacone za okres 12 miesięcy kalendarzowych poprzedzających miesiąc, w którym powstała niezdolność do pracy. Jednak nie cały oskładkowany przychód jest w tej podstawie uwzględniany. Przy ustalaniu podstawy zasiłkowej pomija się bowiem składniki wynagrodzenia, które zgodnie z obowiązującymi u pracodawcy przepisami płacowymi (regulaminem wynagradzania, układem zbiorowym pracy) albo umowami o pracę (u pracodawców niemających wymienionych aktów płacowych) przysługują za okres pobierania zasiłku (art. 41 ust. 1 ustawy zasiłkowej). W razie braku postanowień o zachowywaniu prawa do składnika wynagrodzenia za okres pobierania zasiłku należy uznać, że składnik ten w tym czasie nie przysługuje i powinien być przyjęty do ustalenia podstawy wymiaru. Jeżeli jednak, mimo braku odpowiednich postanowień w przepisach płacowych lub umowach o pracę, pracodawca udokumentuje, że dany składnik jest pracownikowi wypłacany za okres pobierania zasiłku, nie przyjmuje się go, obliczając podstawę zasiłku.
ZUS w komentarzu do ustawy zasiłkowej wymienia różne przykładowe składniki, które nie są brane pod uwagę przy wyliczaniu podstawy wymiaru zasiłków. Są to składniki wynagrodzenia przyznawane niezależnie od oceny pracy pracownika, na których przyznanie i wypłatę okres pobierania zasiłku nie ma wpływu (mimo pobierania zasiłku pracownik otrzymuje dany składnik wynagrodzenia), np.:
  • jednorazowe zasiłki na zagospodarowanie;
  • wartość szczepień ochronnych pracowników, finansowanych przez pracodawcę;
  • wartość badań mammograficznych lub innych nieodpłatnych badań pracowników;
  • nagrody za ukończenie przez pracownika szkoły (studiów);
  • koszt wynajmu przez pracownika mieszkania sfinansowany lub dofinansowany przez pracodawcę;
  • wartość dodatkowego ubezpieczenia pracownika wyjeżdżającego w delegację zagraniczną;
  • dopłata pracodawcy do dodatkowego ubezpieczenia pracownika z tytułu różnych ryzyk;
  • bony lub wypłaty w gotówce przyznawane w jednakowej wysokości lub z jednakowym wskaźnikiem procentowym w stosunku do płacy pracownika, określonej w umowie o pracę, wszystkim pracownikom lub grupom pracowników z okazji uroczystych dni, świąt, rocznicy powstania firmy itp.;
  • jednorazowe nagrody z okazji ślubu pracownika lub z okazji urodzenia się dziecka pracownika;
  • ekwiwalent za urlop wypoczynkowy.
Ponadto podstawy wymiaru zasiłku chorobowego nie stanowią składniki wynagrodzenia, które nie są zależne bezpośrednio od indywidualnego wkładu pracy pracownika, lecz od wyników grupy pracowników lub całego zakładu pracy, i są wypłacane niezależnie od nieobecności pracownika.
Jednak powyższe składniki wynagrodzenia, czyli takie, do których pracownik zachowuje prawo za okres pobierania zasiłku przysługującego w czasie ubezpieczenia, podlegają uwzględnieniu w podstawie wymiaru zasiłku przysługującego za okres po ustaniu tytułu ubezpieczenia. [przykład]

przykład

Nie wszystko wliczane
Pracownik, zatrudniony do 30 listopada br., choruje w okresie od 18 listopada do 31 grudnia. Podstawę wymiaru zasiłku chorobowego stanowi przeciętne miesięczne wynagrodzenie za okres od listopada 2021 r. do października 2022 r. Pracownik oprócz wynagrodzenia zasadniczego otrzymywał dodatek stażowy oraz miał opłacany abonament medyczny. Oba przychody przysługiwały za okresy pobierania świadczeń chorobowych. W podstawie wymiaru zasiłku chorobowego – przysługującego pracownikowi w czasie zatrudnienia, tj. za okres od 18 do 30 listopada – nie uwzględnia się dodatku stażowego oraz wartości pakietu medycznego. Z kolei w podstawie zasiłku za okres po ustaniu zatrudnienia, tj. 1–31 grudnia, oba te składniki zostaną uwzględnione za okres od listopada 2021 do października 2022. ©℗

Wyjątki nie mają zastosowania

Zasiłek macierzyński przysługuje ubezpieczonej, która w okresie ubezpieczenia chorobowego albo w okresie urlopu wychowawczego urodziła dziecko lub przyjęła je na wychowanie. Zatem w dniu porodu kobieta musi być ubezpieczona, by nabyć prawo do zasiłku macierzyńskiego. Od tej zasady są wyjątki, otóż zasiłek macierzyński przysługuje również w razie urodzenia dziecka po ustaniu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli ubezpieczenie to ustało w okresie ciąży:
  • wskutek śmierci, ogłoszenia upadłości lub likwidacji pracodawcy;
  • z naruszeniem przepisów prawa stwierdzonym prawomocnym orzeczeniem sądu.
W opisywanej sytuacji nie mają one jednak zastosowania. ©℗
Podstawa prawna
• art. 6 ust. 1, art. 7, art. 8, art. 13 ust. 1, art. 29 ust. 1, art. 30 ust. 1, art. 46, art. 61 ust. 1 pkt 2 lit. d ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1732; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2476)
• komunikat prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z 10 listopada 2022 r. w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w trzecim kwartale 2022 r. (M.P. poz. 1085)