Powołane orzecznictwo sądowe wskazuje na konieczność składania odrębnego wniosku o wypłatę zasiłku podczas trwającego sporu sądowego o podleganie ubezpieczeniu chorobowemu. Czas tego sporu nie wydłuża terminu przedawnienia roszczenia o zasiłek macierzyński.

W lipcu 2020 r. zostałam zgłoszona jako pracownik do obowiązkowych ubezpieczeń społecznych, a we wrześniu 2020 r. urodziłam dziecko. ZUS zakwestionował prawidłowość zgłoszenia i wydał decyzję o niepodleganiu przeze mnie ubezpieczeniom społecznym. Sprawę skierowałam do sądu, który wydał w listopadzie 2022 r. korzystny dla mnie wyrok, stwierdzając, że jako pracownik podlegam ubezpieczeniom społecznym zgodnie ze zgłoszeniem. W następnym dniu po uzyskaniu przez wyrok prawomocności wystąpiłam do ZUS o wypłatę zasiłku macierzyńskiego od września 2020 r. do września 2021 r. Otrzymałam decyzję odmowną, w której organ rentowy stwierdził, że roszczenie o wypłatę zasiłku macierzyńskiego jest przedawnione. Czy ZUS ma rację? Przecież w toku sporu sądowego o podleganie ubezpieczeniom zasiłek nie zostałby mi wypłacony, organ nie wniósł apelacji od wyroku sądowego o podleganiu przeze mnie ubezpieczeniom, a wniosek o wypłatę zasiłku złożyłam zaraz następnego dnia po uzyskaniu przez wyrok o podleganiu prawomocności.Ustawa o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa) zawiera własną regulację dotyczącą przedawnienia, tj. okresu, po upływie którego dana osoba nie ma prawa do świadczenia. Zgodnie z art. 67 ust. 1 ustawy zasiłkowej roszczenie o wypłatę zasiłku macierzyńskiego przedawnia się po upływie sześciu miesięcy od ostatniego dnia okresu, za który zasiłek przysługuje. W opisywanej sytuacji przede wszystkim trzeba zwrócić uwagę, że postępowanie sądowe nie obejmowało sprawy o zasiłek macierzyński. Będzie to miało skutki dla ubiegającej się o zasiłek kobiety.

Oddzielne sprawy

W ocenie przedstawionego stanu faktycznego pomocny będzie wyrok Sądu Najwyższego z 6 grudnia 2012 r., sygn. akt. I UK 324/12, w którym stwierdzono, że odmowa uznania stosunku ubezpieczenia społecznego przez organ rentowy, czyli podlegania ubezpieczeniom społecznym, nie wydłuża terminu przedawnienia roszczenia o zasiłek macierzyński. Oznacza to, że zakwestionowanie przez ZUS samego faktu podlegania ubezpieczeniom społecznym nie spowoduje wydłużenia okresu przedawnienia roszczenia o zasiłek macierzyński. Biegu terminu przedawnienia nie wstrzyma także negatywna decyzja ZUS, nawet gdy wydano ją w wyniku błędu.
Istota przedawnienia uregulowanego w art. 67 ustawy zasiłkowej polega zatem na tym, że po upływie czasu wskazanego w tym przepisie roszczenie majątkowe o wypłatę zasiłku wygasa, a wypłaty przedawnionego świadczenia uprawniony nie może skutecznie egzekwować. Jeśli roszczenie o zasiłek się przedawni, rodzic nie ma możliwości skutecznego dochodzenia jego wypłaty. Podobnie wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 19 lutego 2008 r., sygn. akt II UK 114/07, w którym stwierdził, że przedawnienie roszczenia o zasiłek chorobowy następuje z mocy prawa. To oznacza, że ubezpieczony po upływie okresów przedawnienia traci prawo do zasiłku i nie ma procesowych możliwości ubiegania się o jego wyrównanie.
W opisywanej sytuacji oprócz zaskarżenia decyzji ZUS o niepodleganiu ubezpieczeniom społecznym, co nastąpiło, ubezpieczona powinna z zachowaniem określonego w ustawie zasiłkowej sześciomiesięcznego terminu złożyć również wniosek do organu o wypłatę zasiłku macierzyńskiego. ZUS wydałby oczywiście decyzję odmowną, którą to decyzję również należałoby zaskarżyć. Postępowanie sądowe w sprawie z odwołania od decyzji zasiłkowej zostałoby wówczas zawieszone na czas trwania postępowania sądowego o podleganie ubezpieczeniom społecznym. Zgodnie bowiem z art. 177 par. 1 pkt 1 k.p.c. sąd może zawiesić postępowanie, jeżeli rozstrzygnięcie sprawy zależy od wyniku innego toczącego się postępowania. Zawieszenie postępowania spowodowałoby natomiast przerwanie biegu terminu przedawnienia prawa o wypłatę zasiłku. Natomiast zgodnie z art. 123 par. 1 pkt 1 kodeksu cywilnego bieg przedawnienia przerywa się przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia.

Konieczny wniosek

ZUS zatem prawidłowo zastosował termin przedawnienia wynikający z ustawy zasiłkowej. Powołane orzecznictwo sądowe wskazuje na konieczność składania odrębnego wniosku o wypłatę zasiłku podczas trwającego sporu sądowego o podleganie ubezpieczeniu chorobowemu. Czas tego sporu nie wydłuża terminu przedawnienia roszczenia o zasiłek macierzyński. Co ważne, jak stwierdził Sąd Najwyższy w wyroku z 6 grudnia 2012 r., sygn. akt I UK 324/12, odrębność prawa ubezpieczeń społecznych nie pozwala w tej sytuacji na odpowiednie zastosowanie przez organ klauzul generalnych, zasad współżycia społecznego lub nadużycia prawa wynikających z art. 8 kodeksu pracy lub art. 5 kodeksu cywilnego.
Nie można zatem zgodzić się z ubezpieczoną, że z wnioskiem o zasiłek mogła wystąpić dopiero po uwzględnieniu przez sąd jej odwołania od decyzji stwierdzającej, że nie podlega ubezpieczeniu chorobowemu. Sprawa o podleganie ubezpieczeniom społecznym nie obejmuje (z mocy prawa) sprawy o świadczenia z tego ubezpieczenia. Jak stwierdził SN w przytoczonym wyroku z 6 grudnia 2012 r., mimo że wynik rozstrzygnięcia w sprawie o podleganie ubezpieczeniom społecznym warunkuje wynik sprawy zasiłkowej, to jednak sprawa zasiłkowa ma swój odrębny przedmiot, ze względu na który kwalifikowana jest też jako procesowo samodzielna sprawa. Nie można również uznać, że organ rentowy, wydając decyzję wyłączającą pracownicę z ubezpieczenia, uniemożliwił jej wystąpienia o zasiłek macierzyński. ©℗
!Zakwestionowanie przez ZUS samego faktu podlegania ubezpieczeniom społecznym nie spowoduje wydłużenia okresu przedawnienia roszczenia o zasiłek macierzyński. Biegu terminu przedawnienia nie wstrzyma także negatywna decyzja ZUS, nawet gdy wydano ją w wyniku błędu.
Podstawa prawna
• art. 67 ust. 1 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1732)
• art. 5 i art. 123 par. 1 pkt 1 ustawy z 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1360; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2459)
• art. 177 par. 1 pkt 1 ustawy z 17 listopada 1964 r. – Kodeks postępowania cywilnego (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1805; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 2127)
• art. 8 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1510; ost.zm. Dz.U. z 2022 r. poz. 1700)