Do przyznania każdego z tych świadczeń z tytułu wypadku przy pracy wymagane jest spełnienie innych przesłanek. Wypłata tego drugiego zależy dodatkowo od tego, czy wystąpiła niezdolność do zarobkowania
Ubezpieczony, który otrzymał z ZUS takie świadczenie z powodu wypadku przy pracy, nie ma zagwarantowanej z tego tytułu renty. Może się bowiem okazać, że ubezpieczony nie jest niezdolny do pracy, co jest podstawowym warunkiem uzyskania renty.
Ubezpieczony, który w wyniku wypadku przy pracy doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, ma prawo do jednorazowego odszkodowania, określonego w ustawie o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (dalej: ustawa wypadkowa). Zgodnie bowiem z art. 6 ust. 1 pkt 4 tej ustawy - z tytułu wypadku przy pracy lub choroby zawodowej przysługuje jednorazowe odszkodowanie dla ubezpieczonego, który doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu.
Ocena warunków
Zatem pracownik otrzyma odszkodowanie tylko w sytuacji, gdy wskutek wypadku przy pracy doznał stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu. Przy czym przez stały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu nierokujące poprawy. Natomiast za długotrwały uszczerbek na zdrowiu uważa się takie naruszenie sprawności organizmu, które powoduje upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający 6 miesięcy, mogące ulec poprawie (art. 11 ust. 2 i 3 ustawy wypadkowej). Zasady postępowania w tym zakresie reguluje rozporządzenie ministra pracy i polityki społecznej z dnia 18 grudnia 2002 r. w sprawie szczegółowych zasad orzekania o stałym lub długotrwałym uszczerbku na zdrowiu, trybu postępowania przy ustalaniu tego uszczerbku oraz postępowania o wypłatę jednorazowego odszkodowania (Dz.U. z 2013 r. poz. 954).
Natomiast prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy otrzyma osoba, która stała się niezdolna do pracy wskutek wypadku przy pracy (art. 6 ust. 1 pkt 6 ustawy wypadkowej). Przy ustalaniu prawa do tej renty oraz do ustalenia jej wysokości stosuje się odpowiednio przepisy ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2013 r. poz. 1440 ze zm.; dalej: ustawa emerytalna). W szczególności będą tu miały zastosowanie przepisy art. 12-13 ww. ustawy dotyczące określania niezdolności do pracy.
Zgodnie z art. 12 tej ustawy za niezdolną do pracy uznawana jest osoba, która całkowicie lub częściowo utraciła zdolność do pracy zarobkowej z powodu naruszenia sprawności organizmu i nie rokuje odzyskania zdolności do pracy po przekwalifikowaniu.
Przy czym całkowicie niezdolną do pracy jest osoba, która utraciła zdolność do wykonywania jakiejkolwiek pracy. Zaś za częściowo niezdolną do pracy uważana jest osoba, która w znacznym stopniu utraciła zdolność do pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji. Istotne jest, że przy ocenie stopnia i przewidywanego okresu niezdolności do pracy oraz rokowania co do odzyskania zdolności do pracy uwzględnia się:
1) stopień naruszenia sprawności organizmu oraz możliwości przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia,
2) możliwość wykonywania dotychczasowej pracy lub podjęcia innej pracy oraz celowość przekwalifikowania zawodowego, biorąc pod uwagę rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne (art. 13 ust. 1).
Zatem pojęcie „niezdolność do wykonywania pracy zgodnej z poziomem posiadanych kwalifikacji” należy rozumieć jako rzeczywistą utratę zdolności do pracy lub znaczne jej ograniczenie, przy uwzględnieniu możliwości i sprawności niezbędnych do dalszego zaangażowania w procesie pracy. Innymi słowy, chodzi o zdolność, a więc potencjalną możliwość wykonywania zatrudnienia przy uwzględnieniu stopnia naruszenia sprawności organizmu, możliwość przywrócenia niezbędnej sprawności w drodze leczenia i rehabilitacji oraz celowość przekwalifikowania zawodowego z uwagi na rodzaj i charakter dotychczas wykonywanej pracy, poziom wykształcenia, wiek i predyspozycje psychofizyczne. Tak też wskazywał Sąd Apelacyjny w Szczecinie w wyroku z dnia 3 lipca 2014 r. (sygn. akt III AUa 1122/13 ).
Mimo uszczerbku
Jednak doznanie przez pracownika wskutek wypadku przy pracy uszczerbku na zdrowiu nie gwarantuje stwierdzenia, że stał się on w konsekwencji tego wypadku niezdolny do pracy. Pogorszenie stanu zdrowia w następstwie wypadku przy pracy nie od razu i nie zawsze powoduje bowiem niezdolność do pracy. Powstanie uszczerbku na zdrowiu jako skutek wypadku przy pracy nie jest więc równoznaczne z niezdolnością do pracy w rozumieniu art. 12 ustawy emerytalnej. Orzeczenie o jednorazowym odszkodowaniu za uszczerbek na zdrowiu ma bowiem moc wiążącą jedynie w zakresie przedmiotu tego rozstrzygnięcia i w żadnej mierze nie przesądza o niezdolności do pracy, będącej skutkiem wypadku. Uszczerbek na zdrowiu i niezdolność do pracy są to bowiem różne szkody, podlegające odrębnej ochronie ubezpieczeniowej. Tak też podnosił Sąd Najwyższy w uzasadnieniu wyroku z 8 stycznia 2008 r. (sygn. akt I UK 193/07), stwierdzając ponadto, że o niezdolności do pracy nie przesądza orzeczenie o jednorazowym odszkodowaniu za uszczerbek na zdrowiu, powstały wskutek wypadku przy pracy, gdyż ma ono moc wiążącą jedynie w tym zakresie. Analogicznie wskazywał Sąd Najwyższy w wyroku z 16 maja 2008 r. (sygn. akt I UK 361/07), podnosząc, że inne są przesłanki nabycia prawa do jednorazowego odszkodowania z tytułu uszczerbku na zdrowiu, a inne nabycia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy.
Podobnie jest w przypadku doznania przez ubezpieczonego choroby zawodowej. Również w tym przypadku fakt otrzymania jednorazowego odszkodowania nie gwarantuje uzyskania renty. Zwracał na to uwagę także Sąd Apelacyjny w Gdańsku w wyroku z 12 grudnia 2012 r. (sygn. akt III AUa 1727/11), podkreślając, że przesłanki nabycia prawa do jednorazowego odszkodowania z tytułu uszczerbku na zdrowiu są odmienne od przesłanek ustalenia prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy w związku z chorobą zawodową. Rozstrzygnięcia sądowe w takich sprawach nie pozostają więc ze sobą w związku prowadzącym do uznania powagi rzeczy osądzonej.
Podstawa prawna
Art. 6 ust. 1 pkt 4 ustawy z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (Dz.U. z 2009 r. nr. 167, poz. 1322 ze zm.).
