Separacja znosi przypisywane małżeństwu gwarancje wykazywania przez małżonków wzajemnej troski o siebie, a te są z kolei podstawą sformułowania negatywnej przesłanki do przyznania świadczenia pielęgnacyjnego. Organ nie może zatem tylko z powodu orzeczonej separacji wydać decyzji odmownej – wynika z wyroku Wojewódzkiego Sąd Administracyjnego w Poznaniu.
Sprawa dotyczyła mężczyzny, który wniósł o przyznanie mu świadczenia pielęgnacyjnego w związku z opieką nad niepełnosprawnym ojcem. W uzasadnieniu wskazał, że jest on jedyną osobą, która może się nim zająć, gdyż nie posiada on więcej dzieci, jego rodzice nie żyją, a z żoną od wielu lat jest w separacji.
Organ wydał jednak decyzję odmowną. Wskazał w niej, że zgodnie z przepisami świadczenie pielęgnacyjne nie przysługuje, z pewnymi wyjątkami, jeżeli osoba wymagająca opieki pozostaje w związku małżeńskim. W tej sprawie zaś ojciec mężczyzny się nie rozwiódł, a pozostawał w separacji. Małżeństwo zatem trwa dalej.
O tym czym się różni rozwód od separacji przeczytasz >>>> TUTAJ <<<<
Mężczyzna nie zgodził się z tą decyzją i odwołał się do Samorządowego Kolegium Odwoławczego. W piśmie wskazał, że u rodziców już dawno nastąpił całkowity zanik więzi małżeńskich, a orzeczona separacja tylko potwierdziła ten stan. Podkreślił, że matka nie sprawuje opieki nad niepełnosprawnym mężem, gdyż pracuje i musi się zajmować swoim bliskim członkiem rodziny.
SKO te argumenty nie przekonały i utrzymało w mocy decyzję prezydenta miasta. Zdaniem organu małżonek pozostający w separacji nie może być traktowany tak jak osoba rozwiedziona, gdyż prawnie małżeństwo nadal trwa. Ponadto fakt separacji, w świetle przepisów kodeksu rodzinnego o opiekuńczego, nie zwalnia małżonków z ich wzajemnej pomocy.
Mężczyzna się nie poddał i złożył skargę do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego, który przyznał mu rację i uchylił poprzednie decyzje organów. WSA wskazał, że małżonkowie w separacji, jeżeli wymagają tego względy słuszności, są obowiązani do wzajemnej pomocy. Jednak obowiązek ten nie zawiera elementu „przymusowości”, a zatem nie musi być on w rzeczywistości wykonywany i nie można zastosować środków przymusu w celu wyegzekwowania tej powinności. Skutkować to może tym, że osoba wymagająca szczególnej opieki ze względu na swoją niepełnosprawność może być jej faktycznie pozbawiona przez takiego małżonka, z którym jest w separacji.
Dalej WSA wyjaśnił, że orzeczenie separacji warunkowane jest zupełnym rozkładem pożycia. Zatem podobnie, jak rozwód, znosi na wiążące się ze stosunkiem małżeństwa domniemanie istnienia pomiędzy małżonkami takich relacji natury emocjonalnej i fizycznej, które warunkują wykonywanie wobec siebie faktycznej opieki. Tymczasem istota wspomnianej negatywnej przesłanki do przyznana świadczenia pielęgnacyjnego, opiera się na założeniu bieżącego, a przede wszystkim nieprzymuszonego, wykonywania przez małżonków czynności opiekuńczych. Jeżeli przyczyną orzeczenia separacji jest zupełny rozkład pożycia, to podobnie jak w przypadku zniesienia małżeństwa przez rozwód, nie sposób domniemywać, że sprawny małżonek będzie wyrażać gotowość podejmowania wymaganych w tych okolicznościach czynności opiekuńczych.
Odmowa przyznania świadczenia pielęgnacyjnego tylko z tej przyczyny, że nie doszło do orzeczenia rozwodu narusza istotę tego rodzaju świadczenia poprzez stworzenie nieuzasadnionej bariery w uzyskaniu od Państwa środków utrzymania przez opiekuna niepełnosprawnego, który w tym celu zrezygnował lub nie podejmuje zatrudnienia bądź innej pracy zarobkowej, aby na co dzień i stale opiekować się bliskim członkiem swej rodziny. Zdaniem WSA brak możliwości niezwłocznego wyegzekwowania prawnych obowiązków osób w separacji niezainteresowanych bytem swego współmałżonka, mogłaby doprowadzić do stanu w którym niepełnosprawny wymagający opieki, tej opieki zostanie faktycznie pozbawiony.
Wyrok Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Poznaniu z dnia 15 marca 2022 r., II SA/Po 936/21
