Chciałbym się dowiedzieć, jak teraz – po kolejnym wyborze ZUS-u lub OFE – wygląda sytuacja z dziedziczeniem składek emerytalnych. Czy zgromadzone pieniądze dostaje się w gotówce? – pyta pan Mikołaj.
Zasady dziedziczenia składek zgromadzonych w OFE oraz na subkoncie ZUS nie zmieniły się. Zwaloryzowane kwoty składek emerytalnych podlegają podziałowi w razie rozwodu, unieważnienia małżeństwa albo po śmierci osoby ubezpieczonej, gdyż traktowane są jako jej majątek. Rodzaj ich wypłaty zależy od relacji osoby uposażonej lub spadkobiercy wobec zmarłego.
Jeśli członek OFE był kawalerem lub panną, to wszystkie środki zgromadzone na rachunku emerytalnym są wypłacane w gotówce wskazanym beneficjentom (uposażonym) lub spadkobiercom. Natomiast z chwilą zawarcia związku małżeńskiego między małżonkami powstaje wspólność majątkowa, w skład której wchodzą również środki zgromadzone w trakcie małżeństwa na rachunku OFE oraz na subkoncie ZUS każdego z małżonków. Wraz ze śmiercią małżonka wspólnota majątkowa wygasa, zaś pieniądze z funduszu stają się jednym z przedmiotów podziału majątku.
Jeśli ubezpieczony nie dożyje wieku emerytalnego, połowę zgromadzonego w OFE kapitału otrzymuje jego małżonek. Drugą połowę także, ale pod warunkiem, że był wskazany jako osoba upoważniona do jego pieniędzy (uposażona). Jeśli małżonek nie był wskazany, pieniądze przejmą inni członkowie rodziny na podstawie dziedziczenia ustawowego lub testamentu. W tym drugim przypadku może to być także ktoś zupełnie obcy. Jeżeli członek OFE nie wskazał uposażonych, jego zgromadzone środki wchodzą w skład masy spadkowej i należą się spadkobiercom. Jeśli nie było testamentu ze wskazanymi konkretnymi osobami, stosuje się dziedziczenie ustawowe. Wtedy w pierwszej kolejności majątek po zmarłym dziedziczą jego małżonek i dzieci w równych częściach (dla małżonka musi przypadać nie mniej niż jedna czwarta całości spadku). Jeśli małżonek spadkodawcy już nie żyje, całość spadku – w równych częściach – dziedziczą dzieci. A jeśli dzieci nie doczekają się spadku, udział przechodzi na wnuki. I tak dalej.
Jeśli członek OFE był w związku małżeńskim, ale małżonkowie nie mieli wspólności majątkowej, gdyż np. podpisali intercyzę, wszystkie środki zgromadzone na rachunku emerytalnym są wypłacane w formie gotówkowej beneficjentom lub spadkobiercom
Warto więc pilnować spraw związanych ze wskazaniem beneficjenta, czyli osoby, która w razie śmierci będzie miała prawo do zgromadzonych na koncie OFE środków.
Informacja dla OFE
Zawierając umowę z funduszem, musimy podać, kto będzie spadkobiercą, oraz poinformować fundusz o tym, czy jesteśmy w związku małżeńskim i czy obowiązuje nas wspólnota majątkowa. Uposażonych – beneficjentów możemy zmienić w każdym momencie. Poza gronem osób bliskich może być nim także partner lub przyjaciel – dowolna osoba fizyczna. Warto też zdecydować, w jakich częściach trafią do nich pieniądze.
Podstawa prawna
Art. 126-133 ustawy z 28 sierpnia 1997 r. o organizacji i funkcjonowaniu funduszy emerytalnych (Dz.U. z 2013 r. poz. 989).
PORADA EKSPERTA
Dariusz Denisiuk, starszy specjalista w Biurze Rzecznika Ubezpieczonych
Pierwsza część, czyli połowa środków wpłaconych w trakcie małżeńskiej wspólności majątkowej, nie jest wypłacana w gotówce, lecz transferowana na konto małżonka w OFE. Jeżeli małżonek nie ma konta w OFE, zakłada mu je fundusz zmarłego u siebie i tam przelewa pieniądze. Z chwilą otwarcia rachunku uzyskuje on członkostwo w funduszu, o czym fundusz niezwłocznie informuje go na piśmie, jednak nie powoduje to obowiązku przekazywania kolejnych składek do OFE. Z takiego rachunku istnieje możliwość jednorazowej wypłaty środków, ale wyłącznie wtedy, gdy osoba taka:
–złoży wniosek o wypłatę wraz z decyzją przyznającą emeryturę, zaopatrzenie emerytalne, emeryturę dla rolników lub uposażenie w stanie spoczynku;
–nie ma prawa do emerytury, ale ma ukończone 60 lat (kobieta) i 65 lat (mężczyzna). Dotyczy to wyłącznie osób objętych tzw. starym systemem emerytalnym, gdy osiągną one wiek emerytalny, nie mają jednak wystarczającego do uzyskania emerytury okresu zatrudnienia;
–złoży wniosek (dotyczy osób urodzonych do końca 1968 r.), a zgromadzone w OFE środki nie są wyższe od 50 proc. przeciętnego wynagrodzenia w poprzednim kwartale (jeśli otwarcie rachunku nastąpiło przed 1 stycznia 2002 r.) lub 150 proc. (otwarcie po tej dacie).
Druga część składek (w gotówce) należąca się uposażonym wypłacana jest w ciągu trzech miesięcy (nie wcześniej niż w ciągu miesiąca od dnia przedstawienia funduszowi wniosku o wypłatę wraz z potwierdzoną kopią dokumentu stwierdzającego tożsamość osoby uprawnionej). Może mieć formę wypłaty jednorazowej lub w ratach płatnych przez okres nie dłuższy niż dwa lata (zgodnie z pisemną dyspozycją osoby uprawnionej). Jeżeli osobą uprawnioną jest małżonek zmarłego członka funduszu, wówczas wypłata – na jego żądanie – może być przekazana na jego rachunek w OFE.
Analogiczne zasady dotyczą dziedziczenia składek zewidencjonowanych na subkoncie w ZUS.