Walka z nadużyciami w pobieraniu pieniędzy, uszczelnienie procedur związanych z zatrudnianiem cudzoziemców i ułatwienia w nauce języka polskiego – to niektóre z nowych regulacji wprowadzonych do specustawy ukraińskiej ostatnią nowelizacją

ZUS będzie mógł sprawdzić, czy Ukraińcy, którzy pobierają świadczenia na dzieci, nadal przebywają w Polsce. Tym, którzy wyjechali na dłużej niż miesiąc za granicę, wstrzyma wypłatę. Tak wynika z nowelizacji z 8 czerwca 2022 r. ustawy o pomocy obywatelom Ukrainy w związku z konfliktem zbrojnym na terytorium tego państwa oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 583 ze zm.; dalej: specustawa), nad którą w ubiegłym tygodniu skończył prace Sejm, odrzucając wszystkie poprawki Senatu.
Dzięki nowym regulacjom łatwiejsze ma być wychwytywanie przypadków ewentualnych nadużyć przy pobieraniu pieniędzy na dzieci przez Ukraińców, którzy stracili prawo do tego wsparcia, bo wyjechali z Polski. Nowelizacja specustawy zawiera też zmiany, które pozwolą uzyskać świadczenie za zapewnianie wyżywienia i zakwaterowania obywatelom Ukrainy (w wysokości 40 zł za jeden dzień) tym osobom, które udzielały schronienia uchodźcom nieposiadającym numeru PESEL. Jak pisaliśmy („Nie ma PESEL-u? Nie będzie 40 zł za zakwaterowanie uchodźcy”, DGP nr 89/22), zostały one zaskoczone zmianą przepisów, która uzależniła prawo do świadczenia od podania numeru PESEL. Niektórzy uchodźcy nie występowali bowiem o jego nadanie, gdyż przebywali w Polsce na tyle krótko, że nie mieli takiej potrzeby.
Ponadto nowelizacja pozwala, aby dzienny opiekun mógł zajmować się ukraińskimi dziećmi, które skończyły trzy lata – do czasu gdy będą objęte rocznym przygotowaniem przedszkolnym. Zawiera również zmiany w zasadach zatrudnienia cudzoziemców czy uprości procedury związane z przystosowania pustostanów na cele mieszkaniowe dla ukraińskich uchodźców.
To nie koniec zmian w specustawie ukraińskiej. Planowane są kolejne nowelizacje tych przepisów. Przykładowo do pierwszego czytania w Sejmie został skierowany senacki projekt, który dotyczy m.in. zasad organizowania opieki nad ukraińskimi dziećmi, finansowania wychowania przedszkolnego czy organizacji nauki w przyszłym roku szkolnym. ©℗

Co zmienia nowelizacja specustawy ukraińskiej

Przewidywane rozwiązanie Szczegóły zmiany
Świadczenie 40 zł za udzielanie zakwaterowania i wyżywienia Osoby, które gościły u siebie obywateli Ukrainy nieposiadających numeru PESEL, będą mogły złożyć wniosek o przyznanie świadczenia za udzielenie im schronienia. Będzie to dotyczyć sytuacji, gdy zapewniały uchodźcom dach nad głową do 30 kwietnia br., bo wtedy weszła w życie zmiana przepisów wymagająca podania numeru PESEL we wniosku o świadczenie. Co istotne, nowelizacja przewiduje, że osoby goszczące obywateli Ukrainy bez numeru PESEL, na ubieganie się o świadczenie będą miały 14 dni od jej wejścia w życie (ma do tego dojść następnego dnia od jej ogłoszenia w Dzienniku Ustaw).Osoby, które będą ubiegały się o świadczenie 40 zł za okres do dnia wejścia w życie nowelizacji, będą miały na to czas do 31 lipca br.Nowela wprowadza ogólną zasadę, że wniosek o świadczenie trzeba złożyć w ciągu miesiąca od ostatniego dnia okresu udzielania zakwaterowania i wyżywienia, na który jest składany.
Opieka nad dziećmi Nowelizacja wydłuża okres sprawowania opieki nad małoletnim uchodźcą przez dziennego opiekuna. Co do zasady zajmuje się on dziećmi do końca roku szkolnego, w którym kończą 3 lub 4 lata (jeśli utrudnione jest objęcie opieką przedszkolną). Po zmianach w przypadku ukraińskich dzieci pobyt u dziennego opiekuna będzie mógł trwać do czasu rozpoczęcia przez nie rocznego przygotowania przedszkolnego w wieku 6 lat.Dodatkowo nowe przepisy przewidują, że dzienny opiekun działający na swój rachunek lub podmiot go zatrudniający, będą mogli uwzględnić przy przyjmowaniu starszych ukraińskich dzieci preferencje dla rodziców, którzy pracują.
500+ i inne świadczenia na dzieci Komendant główny Straży Granicznej będzie udostępniał ZUS (na potrzeby przyznawania świadczeń 500+, 300+, rodzinnego kapitału opiekuńczego i dofinansowania opłaty żłobkowej) oraz organom gminnym (na potrzeby przyznawania świadczeń rodzinnych) informacje pozwalające ustalić, czy obywatel Ukrainy wyjechał z Polski na okres przekraczający miesiąc, bo wtedy traci on prawo do legalnego pobytu i wynikających z tego uprawnień do świadczeń na dzieci.ZUS oraz organ gminy będą mogły wezwać uchodźcę wnioskującego lub otrzymującego świadczenia na dzieci do osobistego stawiennictwa we wskazanej jednostce w terminie trzech dni roboczych, w celu złożenia wyjaśnień, gdy pojawiają się wątpliwości związane ze spełnianiem warunków do uzyskiwania pieniędzy. Jeśli obywatel Ukrainy nie stawi się w wyznaczonym terminie, jego wniosek będzie zostawiony bez rozpatrzenia lub dojdzie do wstrzymania wypłaty przyznanych już świadczeń. Gdy zaś zrobi to po tym terminie, to świadczenia będą mu ponownie wypłacane od następnego miesiąca, o ile okaże się, że dalej spełnia warunki do ich otrzymywania.
Orzekanie o niepełnosprawności Nowelizacja wskazuje, że wydatki powiatowych zespołów ds. orzekania o niepełnosprawności związane z wydawaniem orzeczeń obywatelom Ukrainy są pokrywane z pieniędzy Funduszu Celowego, który został ustanowiony na mocy przepisów specustawy.Przepisy zostają doprecyzowane w taki sposób, że właściwość miejscową powiatowego zespołu w stosunku do uchodźców ustala się według ich miejsca pobytu.
Zatrudnianie obywateli Ukrainy na podstawie powiadomień o powierzeniu pracy Pracodawca zatrudniający Ukraińca na podstawie powiadomienia będzie musiał podać urzędowi pracy dodatkowe informacje. Poza ogólnymi wiadomościami o miejscu pracy cudzoziemca, poda także dane o miesięcznej lub godzinowej stawce wynagrodzenia, wymiarze czasu pracy lub liczbie godzin pracy w tygodniu lub w miesiącu. Będzie również musiał wpisać liczbę wszystkich osób wykonujących pracę na podstawie umowy o pracę i umów cywilnoprawnych według stanu na 23 lutego 2022 r. oraz na dzień złożenia powiadomienia. Na złożenie powiadomienia będzie tak jak obecnie 14 dni od podjęcia pracy przez Ukraińca.Pracodawcy będą mogli złożyć zaległe powiadomienia o powierzeniu pracy obywatelowi Ukrainy. Osoby, które w okresie od 24 lutego 2022 r. do 14. dnia przed wejściem w życie tej nowelizacji, nie dopełniły obowiązku powiadomienia urzędu pracy o zatrudnieniu obywatela Ukrainy, będą mogły wywiązać się z niego w terminie 14 dni od wejścia w życie noweli.
Nauka języka polskiego dla ukraińskich medyków Minister rodziny i polityki społecznej będzie mógł sfinansować z Funduszu Pracy kursy języka polskiego ukraińskim lekarzom, dentystom, pielęgniarkom i położnym. Maksymalna dopłata wyniesie 3 tys. zł do szkolenia dla jednej osoby. Obywatel Ukrainy będzie mógł wziąć udział maksymalnie w trzech takich kursach.
Nauka języka polskiego dla bezrobotnych Starosta będzie inicjować, organizować i finansować z Funduszu Pracy szkolenia z języka polskiego dla bezrobotnych oraz poszukujących pracy cudzoziemców. Koszt szkolenia dla jednego obcokrajowca nie będzie mógł przekroczyć 2 tys. zł. Cudzoziemiec będzie mógł wziąć udział w jednym szkoleniu.W uzasadnionych przypadkach starosta będzie miał możliwość zwiększenia należności przysługującej instytucji szkoleniowej z tytułu organizacji szkolenia z języka polskiego branżowego dla migranta do wysokości 3 tys. zł za kurs.Nowe przepisy wskazują też, że cudzoziemiec, który przerwał szkolenie z własnej winy, będzie zobowiązany zwrócić kwotę wydaną na szkolenia w wysokości proporcjonalnej do długości kursu, jaka pozostała do jego zakończenia.
Przywracanie statusu UKR Nowelizacja ureguluje zasady przywracania statusu UKR, który uprawnia do konkretnych świaczeń, a traci się go w momencie wyjazdu za granicę, który jest dłuższy niż miesiąc. W przypadku automatycznej jego utraty, jeżeli obywatel Ukrainy potwierdzi, że jego pobyt poza granicami Polski nie trwał dłużej niż miesiąc, będzie mógł ubiegać się o przywrócenie statusu UKR.
Adaptacja pustostanów na cele mieszkaniowe dla Ukraińców Przebudowa, remont lub zmiana sposobu użytkowania budynków lub ich części, przeznaczonych docelowo na cele mieszkalne, do których prawo dysponowania nieruchomością na cele budowlane mają m.in. jednostki samorządu terytorialnego, nie będzie wymagała spełnienia przepisów o planowaniu i zagospodarowaniu przestrzennym oraz techniczno-budowlanych, z wyjątkiem obowiązku zapewnienia podstawowych wymagań w zakresie:■ nośności i stateczności konstrukcji oraz bezpieczeństwa użytkowania,■ bezpieczeństwa pożarowego,■ higieny, zdrowia i środowiska.
Etap legislacyjny
Ustawa skierowana do podpisu prezydenta