Zasady dofinansowanie zatrudnienia niani zostały określone w ustawie o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (dalej: ustawa). Przewiduje ona zawarcie przez rodziców dziecka z nianią tzw. umowy uaktywniającej. Jest to umowa o świadczenie usług, do której stosuje się przepisy o zleceniu, której przedmiotem jest opieka nad dzieckiem od ukończenia przez nie 20. tygodnia życia. Umowa taka musi zawierać m.in. czas i miejsce sprawowania opieki, obowiązki niani, wysokość wynagrodzenia oraz sposób i termin jego wypłaty.
Dzięki zawarciu umowy uaktywniającej na zasadach określonych w ustawie rodzice mogą uzyskać dofinansowanie składek należnych za nianię. Praktycznie jednak rzecz ujmując, ZUS opłaca za nianię składki ubezpieczenia: emerytalne, rentowe i wypadkowe od podstawy stanowiącej kwotę nie wyższą niż 50 proc. wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę, ustalonego zgodnie z przepisami o minimalnym wynagrodzeniu za pracę. Rodzice opłacają składki od podstawy stanowiącej kwotę nadwyżki nad kwotą 50 proc. minimalnego wynagrodzenia. Z kolei składka na ubezpieczenie chorobowe i składka zdrowotna finansowane są ze środków samej niani, nie podlegają więc nawet częściowej refundacji.
Skoro więc w 2022 r. wynagrodzenie minimalne wynosi 3010 zł brutto, to dofinansowanie obejmuje składki od wynagrodzenia nieprzekraczającego 1505 zł. Gdy niania zarabia więcej, to od nadwyżki ponad tę kwotę składki opłaca rodzic.
Waloryzacja emerytur w 2023 roku. Rząd zapowiada duże podwyżki dla seniorów
Waloryzacja emerytur w 2023 roku. Rząd zapowiada duże podwyżki dla seniorów

Zobacz również
Dofinansowanie składek obwarowane jest jednak kilkoma dodatkowymi warunkami. Ustawa wymaga, aby:
  • niania została zgłoszona przez rodzica do ubezpieczeń społecznych i ubezpieczenia zdrowotnego;
  • rodzice albo rodzic samotnie wychowujący dziecko byli zatrudnieni, świadczyli usługi na podstawie umowy cywilnoprawnej stanowiącej tytuł do ubezpieczeń społecznych albo prowadzili pozarolniczą działalność lub działalność rolniczą;
  • dziecko nie było umieszczone w żłobku, klubie dziecięcym oraz nie zostało objęte opieką sprawowaną przez dziennego opiekuna.
Trzeba przy tym pamiętać, że umowa uaktywniająca to umowa cywilnoprawna. Podjęcie pracy na jej podstawie wymaga spełnienia określonych warunków przewidzianych w przepisach pozaubezpieczeniowych dotyczących legalności pracy i pobytu. Szczególna sytuacja dotyczy uchodźców przybyłych do Polski po 24 lutego 2022 r., którzy zyskali (czasowo) prawo do podejmowania pracy w Polsce i zalegalizowano ich pobyt.
Ustawa nie zawiera żadnych ograniczeń dotyczących narodowości zatrudnianej niani. Tak więc jeżeli dana osoba przebywa w Polsce legalnie i ma prawo podejmowania pracy, to rodzice mogą ją zatrudnić jako nianię i uzyskać z ZUS dofinansowanie na składki opłacane z tytułu ubezpieczenia emerytalnego, rentowego i wypadkowego. ©℗
Podstawa prawna
•art. 50, art. 51 ustawy z 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 75; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2270)