Kiedy upływa termin na opłacanie składek do ZUS dla spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz jej jedynego wspólnika? W jakiej wysokości składkę zdrowotną zapłaci prowadzący działalność i przebywający jednocześnie na urlopie macierzyńskim lub rodzicielskim? Jakie są obowiązki płatnika, którego były pracownik uległ wypadkowi po ustaniu tytułu ubezpieczeniowego? Czy ubezpieczonemu, który trafił do szpitala w 2022 r., zawsze należy wypłacić zasiłek na nowych zasadach?

Anna Kwiatkowska, ekspert od ubezpieczeń społecznych

Właścicielem naszej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością jest jedyny wspólnik. W jakich terminach należy odprowadzić składki za wspólnika oraz pracowników?

Polski Ład, a więc ustawa z 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw, wprowadził zmiany w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych dotyczące terminów przesyłania przez płatnika składek deklaracji rozliczeniowej, imiennych raportów miesięcznych oraz opłacania składek za dany miesiąc. Zgodnie ze znowelizowanym art. 47 ust. 1 terminy te wynoszą:

  • 5. dzień następnego miesiąca ‒ dla jednostek budżetowych i samorządowych zakładów budżetowych;
  • 15. dzień następnego miesiąca ‒ dla płatników składek posiadających osobowość prawną;
  • 20. dzień następnego miesiąca ‒ dla pozostałych płatników składek.
Zatem w opisywanym przypadku spółka i jedyny wspólnik mogą przesłać dokumenty rozliczeniowe oraz składki w różnych terminach. Spółka ma to czas do 15. dnia następnego miesiąca, a wspólnik – do 20. dnia następnego miesiąca. Nic nie stoi na przeszkodzie, aby osoby rozliczające spółkę i wspólnika dopełniły obowiązków jednocześnie, ważne było to przed upływem wcześniejszego terminu.
Podstawa prawna
•art. 47 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2105)
Prowadzę działalność gospodarczą, a jednocześnie pracuję na etacie. W kwietniu 2022 r. urodzę dziecko, po czym chcę wykorzystać w pełni urlop macierzyński i rodzicielski, nie rezygnując jednak z prowadzenia działalności. W jakiej wysokości będę musiała odprowadzać składkę zdrowotną?

Zgodnie z zasadami dotyczącymi zbiegu tytułów ubezpieczeniowych wynikającymi z ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych w przypadku zatrudnienia na umowę o pracę oraz prowadzenia pozarolniczej działalności możliwa jest rezygnacja z opłacania składek na ubezpieczenie społeczne z tytułu działalności. Warunkiem jest, aby podstawa wymiaru składek opłacanych z etatu nie była niższa niż minimalne wynagrodzenie za pracę. W takiej sytuacji z tytułu prowadzenia działalności można opłacać jedynie składkę zdrowotną – bez możliwości rezygnacji z niej.

W sytuacji gdy przedsiębiorca skorzysta u swojego pracodawcy z urlopu macierzyńskiego lub rodzicielskiego i będzie miał wypłacany zasiłek macierzyński, również nie musi opłacać składek na ubezpieczenia społeczne z prowadzenia działalności. Na takiej samej zasadzie będzie musiał odprowadzać tylko składkę zdrowotną. Może oczywiście zdecydować także o zawieszeniu działalności na czas pobierania zasiłku macierzyńskiego, ale nie jest to konieczne. Prowadzenie działalności nie wpływa na prawo do zasiłku macierzyńskiego w przeciwieństwie do prawa do zasiłku chorobowego, który nie przysługuje za okres rzeczywistego wykonywania działalności.
Polski Ład, a więc ustawa z 29 października 2021 r. o zmianie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych, ustawy o podatku dochodowym od osób prawnych oraz niektórych innych ustaw, powyższych zasad nie zmienił. Zmienił tylko zasady obliczania składki zdrowotnej. Prowadząca działalność gospodarczą zapłaci więc składki uzależnione od rodzaju opodatkowania (opodatkowanie według skali, podatkiem liniowym, z zastosowaniem IP Box, ryczałt, karta podatkowa) zgodnie z zasadami określonymi w art. 81 ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych.
Podstawa prawna
• art. 81 ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1285; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2105)
• art. 9 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 423; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2105)
Nasz były pracownik uległ wypadkowi 10 dni po ustaniu zatrudnienia. Czy należny mu będzie zasiłek chorobowy? Czy były pracodawca musi sporządzać jakąś dokumentację?

W tego rodzaju sytuacjach słowo „wypadek” używane jest jedynie w potocznym rozumieniu. Nie ma znaczenia, czy były pracownik uległ wypadkowi, czy zachorował – nie będzie to wpływało na wysokość ewentualnych świadczeń. Wraz z ustaniem zatrudnienia były pracownik przestał podlegać ubezpieczeniu wypadkowemu, nie ma zatem podstaw, aby wypłacać świadczenia wypadkowe z powodu niezdolności do pracy wywołanej nagłym zdarzeniem.

Jednak nawet po ustaniu zatrudnienia lub innego tytułu były pracownik podlega jeszcze przez jakiś czas warunkowej ochronie ubezpieczeniowej z ubezpieczenia chorobowego. Zgodnie z art. 7 ustawy o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (dalej: ustawa zasiłkowa) zasiłek chorobowy przysługuje również osobie, która stała się niezdolna do pracy po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego, jeżeli niezdolność do pracy trwała bez przerwy co najmniej 30 dni i powstała:
  • nie później niż w ciągu 14 dni od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego;
  • nie później niż w ciągu trzech miesięcy od ustania tytułu ubezpieczenia chorobowego ‒ w razie choroby zakaźnej, której okres wylęgania jest dłuższy niż 14 dni, lub innej choroby, której objawy chorobowe ujawniają się po okresie dłuższym niż 14 dni od początku choroby.
Skoro zatem w opisywanym przypadku były pracownik uległ wypadkowi po 10 dniach od ustania zatrudnienia, to o ile jego niezdolność do pracy potrwa co najmniej 30 dni, o tyle będzie miał prawo do zasiłku chorobowego.
Musi jednak przy tym pamiętać o skróconym okresie zasiłkowym, jaki od 1 stycznia 2022 r. dotyczy takich sytuacji. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 8 ustawy zasiłkowej za okres niezdolności do pracy lub niemożności wykonywania pracy przypadający po ustaniu tytułu ubezpieczenia chorobowego zasiłek chorobowy przysługuje nie dłużej niż przez 91 dni. Nie dotyczy to niezdolności do pracy lub niemożności wykonywania pracy:
  • powstałej wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów,
  • spowodowanej gruźlicą,
  • występującej w trakcie ciąży.
Ustalanie prawa do zasiłku chorobowego oraz jego wypłacanie nie należy jednak do obowiązków płatnika, W takich sytuacjach płatnikiem składek jest ZUS od pierwszego dnia niezdolności. Płatnik nie musi więc ani podejmować czynności związanych z ustaleniem przyczyn i okoliczności zdarzenia, ani obliczać i wypłacać zasiłku. Na żądanie ZUS będzie on jednak zobowiązany przekazać formularz ZUS Z-3, w którym wskaże informacje o składnikach wynagrodzenia pracownika.
Podstawa prawna
• art. 7 i 8 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1834)
Pracownik zachorował 15 grudnia 2021 r., a jego niezdolność do pracy trwa nadal, ale 10 stycznia 2022 r. trafił do szpitala. Jaki zasiłek wypłacić w związku ze zmianą wysokości podstawy wymiaru zasiłku za okres pobytu w szpitalu?

Zgodnie z nowymi zasadami wypłaty zasiłku chorobowego wynosi 80 proc. podstawy wymiaru zasiłku. Może on wynosić także 100 proc. podstawy wymiaru zasiłku, jeżeli niezdolność do pracy lub niemożność wykonywania pracy:

  • przypada w okresie ciąży,
  • powstała wskutek poddania się niezbędnym badaniom lekarskim przewidzianym dla kandydatów na dawców komórek, tkanek i narządów oraz zabiegowi pobrania komórek, tkanek i narządów,
  • powstała wskutek wypadku w drodze do pracy lub z pracy.
Od 1 stycznia 2022 r. likwidacji uległa specjalna stawka podstawy wymiaru zasiłku przysługująca za okres pobytu w szpitalu wynosząca dotychczas 70 proc.
Zasady ustalania i wypłacania zasiłków za okres niezdolności przypadającej za okres na przełomie roku reguluje art. 21 o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw. Zgodnie z nim zasiłki oraz świadczenie rehabilitacyjne, do których prawo powstało przed 1 stycznia 2022 r., wypłaca się w wysokości, na zasadach i w trybie określonych w przepisach ustawy zasiłkowej w brzmieniu obowiązującym przed 1 stycznia 2022 r. za cały okres nieprzerwanej niezdolności do pracy.
O ile sytuacja, gdy ubezpieczony trafił do szpitala przed 1 stycznia 2022 r. i znajduje się tam także po wejściu w życie nowych przepisów, nie stanowi problemu (zasiłek należy wypłacić w wysokości 70 proc. podstawy wymiaru), o tyle określenie wysokości zasiłku za pobyt w szpitalu, który rozpoczął się po 31 grudnia 2021 r., nie jest już tak oczywiste. Nie wiadomo, czy ustawodawca w art. 21 ustawy nowelizacyjnej miał na myśli nieprzerwane prawo do zasiłku czy nieprzerwane prawo do zasiłku w danej wysokości. Obie interpretacje można uzasadnić. Niezbędne będzie w takiej sytuacji zajęcie stanowiska przez ZUS. Wybranie każdej z interpretacji wiąże się bowiem z pewnymi konsekwencjami dla płatnika. Jeśli wypłaci zbyt wysoki zasiłek, to ZUS uzna, że płatnik zaliczył sobie w ciężar składek zbyt dużą kwotę. Jeśli jednak wypłaci zasiłek zbyt niski, to pracownik może się domagać wyrównania wraz z odsetkami.
Podstawa prawna
• art. 11 ustawy z 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1133; Dz.U. z 2021 r. poz. 1834)
• art. 21 ustawy 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1621)
W naszej spółce uchwałą powołano prokurenta. Inną uchwałą przyznano mu wynagrodzenie. Osoba ta pracuje na etacie w innej spółce. Czy w takiej sytuacji należy opłacać za prokurenta składkę zdrowotną?

Zgodnie z nowo dodanym do ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych art. 66 ust. 1 pkt 35a składkę na ubezpieczenie chorobowe trzeba odprowadzać także za osoby, które pełnią funkcję na postawie powołania i otrzymują z tego tytułu wynagrodzenie. Jeśli wynagrodzenie nie jest wypłacane, to pełnienie funkcji na takiej podstawie nie stanowi tytułu ubezpieczeniowego.

Autorzy ustawy do grona podlegających ubezpieczeniu na tej podstawie zaliczyli także prokurenta, co zdaniem prawników jest błędem, bo prokurent nie jest tak naprawdę powoływany, ale ustanawiany. Interpretacji jednak nie zmieniono, prezentuje ją także ZUS. Można więc się spodziewać, że nieopłacanie składki za prokurenta i jego niezgłoszenie do ubezpieczenia zdrowotnego zostanie przez ZUS uznane za niedopełnienie obowiązków płatnika. Stanowisko to można jednak kwestionować przed sądem.
Trzeba jednak podkreślić, że nie ma znaczenia w tym przypadku, że prokurent jest zatrudniony na etacie w innej spółce. Składka zdrowotna co do zasady musi być opłacana z każdego tytułu ubezpieczeniowego.©℗
Podstawa prawna
• art. 66 ust. 1 pkt 35a ustawy z 27 sierpnia 2004 r. o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1285; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 2270)