Przede wszystkim trzeba podkreślić, że żołnierz obrony terytorialnej w trakcie pełnienia służby nie podlega ubezpieczeniu wypadkowemu, któremu podlega np. w trakcie wykonywania obowiązków w swoim miejscu pracy. Świadczenia z ustawy o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych będą przysługiwały mu jedynie wtedy, gdy wypadek lub choroba zawodowa ma związek z wykonywaną pracą zarobkową, na której podstawie żołnierz jest ubezpieczony w cywilu.
Do wypadku lub choroby zawodowej związanej z pełnieniem służby jako żołnierz obrony terytorialnej będą miały zastosowanie przepisy innego aktu prawnego ‒ ustawy o świadczeniach odszkodowawczych przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą wojskową.
Uszczerbek na zdrowiu
Świadczenia odszkodowawcze określone w tej ustawie przysługują nie tylko żołnierzowi, który uległ wypadkowi, lecz także temu, u którego ujawniła się choroba powstała w związku ze szczególnymi właściwościami lub warunkami służby wojskowej. Warunkiem jest, aby stwierdzono stały lub długotrwały uszczerbek na zdrowiu. Ustawa definiuje uszczerbek jako stały, jeżeli powoduje upośledzenie czynności organizmu nierokujące poprawy, a długotrwały ‒ jeżeli powoduje upośledzenie czynności organizmu na okres przekraczający sześć miesięcy, mogące ulec poprawie.
Aby uzyskać odszkodowanie za chorobę nabytą w związku ze służbą wojskową, choroba musi znajdować się na liście chorób wymienionych w załączniku do rozporządzenia ministra obrony narodowej.
Odszkodowanie przysługuje w wysokości 20 proc. przeciętnego wynagrodzenia za każdy procent stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu, z zastrzeżeniem art. 28 ust. 1 ww. ustawy – może ono ulec dalszemu zwiększeniu. Ulega ono zwiększeniu o kwotę stanowiącą 3,5-krotność przeciętnego wynagrodzenia, jeżeli żołnierz został uznany za całkowicie niezdolnego do pracy oraz niezdolnego do samodzielnej egzystencji. Orzekają o tym wojskowe komisje lekarskie.
Świadczenie to nie przysługuje, jeśli choroba została spowodowana wyłącznie przez (udowodnione przez właściwy organ) umyślne lub rażąco niedbałe działanie albo zaniechanie żołnierza naruszające obowiązujące przepisy lub rozkazy, jeżeli jego przełożeni zapewnili warunki odpowiadające tym przepisom, a żołnierz miał umiejętności potrzebne do wykonywania określonych czynności i był należycie przeszkolony w zakresie znajomości tych przepisów.
Także dla rodziny
Na odszkodowanie może liczyć także rodzina żołnierza, jeśli zmarł na skutek choroby związanej ze służbą. Odszkodowanie to będzie przysługiwało:
  • małżonkowi, z wyjątkiem przypadku orzeczonej separacji,
  • dzieciom własnym, dzieciom drugiego małżonka, dzieciom przysposobionym oraz przyjętym na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnukom, rodzeństwu i innym dzieciom, w tym również w ramach rodziny zastępczej, spełniającym w dniu śmierci żołnierza warunki wymagane do uzyskania renty rodzinnej,
  • rodzicom, osobom przysposabiającym, macosze i ojczymowi ‒ jeżeli w dniu śmierci żołnierza prowadzili z nim wspólne gospodarstwo domowe lub jeżeli żołnierz bezpośrednio przed śmiercią znacząco przyczyniał się do ich utrzymania.
Odszkodowanie przysługuje także osobie, na rzecz której ustalone zostało wyrokiem lub ugodą sądową prawo do alimentów ze strony tych żołnierzy.
Schorzenie z listy
Postępowania w sprawie odszkodowania toczą się zgodnie z przepisami kodeksu postępowania administracyjnego. Co do zasady prawo do świadczenia odszkodowawczego i jego wysokość ustala, w drodze decyzji, szef właściwego wojewódzkiego sztabu wojskowego. Od decyzji tej służy osobie zainteresowanej odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych, na zasadach i w terminach określonych w przepisach kodeksu postępowania cywilnego – zgodnie z pouczeniem zawartym w decyzji. Odwołanie przysługuje także w razie niewydania decyzji przez właściwy organ w terminie 60 dni od dnia otrzymania orzeczenia o ustaleniu stałego lub długotrwałego uszczerbku na zdrowiu.
Aby uzyskać odszkodowanie za chorobę nabytą w związku ze służbą wojskową, w tym w Wojskach Obrony Terytorialnej, choroba musi znajdować się na liście chorób określonych w załączniku do rozporządzenia ministra obrony narodowej w sprawie wykazu chorób, pozostających w związku ze służbą wojskową, z tytułu których przysługują świadczenia odszkodowawcze.
W odniesieniu do opisanej wyżej sytuacji należy zauważyć, że załącznik do rozporządzenia moinistra obrony narodowej wymienia jako choroby uprawniające do odszkodowania przewlekłe choroby układu ruchu powstałe w warunkach służby ‒ długotrwałego obciążenia ograniczonych grup mięśni, wymuszonej pozycji ciała lub narażających na częste powtarzające się mikrourazy albo powodujących ucisk na pnie nerwów ruchów monotypowych wykonywanych w szybkim tempie. O kwalifikacji danego schorzenia zdecyduje wojskowa komisja lekarska. Ponadto, jak wspomniano wyżej, istotna będzie długotrwałość choroby – jeśli będzie krótsza niż sześć miesięcy, to odszkodowanie nie będzie przysługiwało.
Podstawa prawna
•art. 28 ust. 1 ustawy z 11 kwietnia 2003 r. o świadczeniach odszkodowawczych przysługujących w razie wypadków i chorób pozostających w związku ze służbą wojskową (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 1950)
•rozporządzenie ministra obrony narodowej z 1 sierpnia 2003 r. w sprawie wykazu chorób, pozostających w związku ze służbą wojskową, z tytułu których przysługują świadczenia odszkodowawcze (Dz.U. nr 143, poz. 397; ost.zm. Dz.U. z 2009 r. nr 52, poz. 426)
•ustawa z 30 października 2002 r. o ubezpieczeniu społecznym z tytułu wypadków przy pracy i chorób zawodowych (t.j. Dz.U. z 2019 r. poz. 1205; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 1621)