Uprawnionymi do świadczeń przedemerytalnych są pracownicy zwolnieni z zakładów pracy z winy pracodawcy (między innymi z powodu likwidacji lub niewypłacalności pracodawcy) oraz osoby, które wykonywały pracę przy produkcji wyrobów zawierających azbest lub przestały prowadzić pozarolniczą działalność gospodarczą ze względu na upadłość. O zasiłek mogą się starać także byli renciści.
Osoby te, aby otrzymać świadczenie przedemerytalne, muszą jednak najpierw spełnić warunki określone w Ustawie z dnia 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (DzU nr 120, poz. 1252).
Ogólne warunki przyznania świadczenia
Warunki można podzielić na dwie grupy. Pierwsza z nich to wymagania jednakowe dla wszystkich osób, które ubiegają się o świadczenie przedemerytalne, druga – to warunki szczególne, uzależnione między innymi od stażu pracy, wieku, przyczyn rozwiązania stosunku pracy.
Jednym z podstawowych warunków otrzymania świadczenia przedemerytalnego jest nabycie uprawnienia do zasiłku dla bezrobotnych i pobieranie go przez 6 miesięcy (180 dni). W tym czasie dana osoba nie może bez uzasadnionej przyczyny odmówić przyjęcia propozycji odpowiedniego zatrudnienia lub innej pracy zarobkowej albo zatrudnienia w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych.
Osoba starająca się o zasiłek musi również złożyć wniosek o przyznanie świadczenia:
- w terminie nieprzekraczającym 30 dni od dnia wydania przez powiatowy urząd pracy dokumentu poświadczającego 180-dniowy okres pobierania zasiłku dla bezrobotnych,
- w ciągu 14 dni od ustania zatrudnienia, w tym w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych albo innej pracy zarobkowej, jeżeli w okresie pobierania zasiłku wykonywała inną pracę zarobkową lub była zatrudniona w rozumieniu przepisów ustawy o promocji zatrudnienia albo była zatrudniona w ramach prac interwencyjnych lub robót publicznych, a wykonywanie jednej z tych prac ustało po upływie 180-dniowego okresu pobierania zasiłku dla bezrobotnych.
W szczególnie uzasadnionych przypadkach ZUS może przywrócić ten termin na wniosek (umotywowany) osoby zainteresowanej.
Szczególne warunki otrzymania świadczenia
Zanim otrzyma świadczenia, osoba, która spełniła warunki podstawowe, musi także wypełnić te szczególne. ZUS przyzna więc zasiłek takiej osobie, jeżeli:
1. Do dnia rozwiązania stosunku pracy z powodu likwidacji lub niewypłacalności pracodawcy, u którego była zatrudniona przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy:
- w przypadku kobiet - ukończyła co najmniej 56 lat i posiada okres uprawniający do emerytury (tj. składkowy, nieskładkowy, uzupełniający oraz ubezpieczenia za granicą) co najmniej 20 lat,
- w przypadku mężczyzn - ukończył co najmniej 61 lat i posiada okres uprawniający do emerytury co najmniej 25 lat.
2. Do dnia 31 grudnia roku poprzedzającego rozwiązanie stosunku pracy lub stosunku służbowego z powodu likwidacji pracodawcy lub niewypłacalności pracodawcy, u którego była zatrudniona lub pozostawała w stosunku służbowym przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, posiadała (bez względu na wiek):
- w przypadku kobiet - okres uprawniający do emerytury wynoszący co najmniej 34 lata,
- w przypadku mężczyzn - okres uprawniający do emerytury wynoszący co najmniej 39 lat.
3. Do dnia rozwiązania stosunku pracy lub stosunku służbowego z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w którym była zatrudniona przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy:
- w przypadku kobiet - ukończyła co najmniej 55 lat i posiada okres uprawniający do emerytury co najmniej 30 lat,
- w przypadku mężczyzn - ukończył co najmniej 60 lat mężczyzna i posiada okres uprawniający do emerytury co najmniej 35 lat.
4. Do dnia rozwiązania stosunku pracy z przyczyn dotyczących zakładu pracy, w którym była zatrudniona przez okres nie krótszy niż 6 miesięcy, posiada (bez względu na wiek):
- w przypadku kobiet - okres uprawniający do otrzymania emerytury 35 lat,
- w przypadku mężczyzn - okres uprawniający do otrzymania emerytury 40 lat.
5. Do dnia ogłoszenia upadłości prowadziła nieprzerwanie i przez okres nie krótszy niż 24 miesiące pozarolniczą działalność (gospodarczą), i za ten okres opłaciła składki na ubezpieczenie społeczne oraz do ogłoszenia upadłości ukończyła:
- w przypadku kobiet - ukończyła co najmniej 56 lat i posiada okres uprawniający do emerytury co najmniej 20 lat,
- w przypadku mężczyzn - ukończył co najmniej 61 lat i posiada okres uprawniający do emerytury co najmniej 25 lat.
6. Zarejestrowała się we właściwym powiatowym urzędzie pracy w ciągu 30 dni od dnia ustania prawa do renty z tytułu niezdolności do pracy, którą pobierała nieprzerwanie przez okres co najmniej 5 lat, a do dnia, gdy ustało prawo do renty:
- w przypadku kobiet - ukończyła co najmniej 55 lat i posiada okres uprawniający do emerytury co najmniej 20 lat,
- w przypadku mężczyzn - ukończył co najmniej 60 lat i posiada okres uprawniający do emerytury co najmniej 25 lat.
7. Była zatrudniona przy produkcji azbestu:
- jeśli pracowała 28 września 1997 r. w zakładach wymienionych w załącznikach do ustawy lub została oddelegowana do tych zakładów, bądź też była zatrudniona w przedsiębiorstwach powstałych w wyniku przekształcenia, podziału lub połączenia tych zakładów do czasu zaprzestania produkcji wyrobów zawierających azbest,
- rozwiązanie stosunku pracy z ostatnim pracodawcą nastąpiło z przyczyn dotyczących zakładu pracy,
- posiada okres uprawniający do emerytury: w przypadku kobiet - 20 lat i w przypadku mężczyzn - 25 lat, w tym co najmniej 10 lat zatrudnienia w tych zakładach (uwzględniane są tylko okresy pracy do 31 grudnia 1999 r., w tym okresy pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy oraz świadczeń pieniężnych z tytułu choroby i macierzyństwa, ale ZUS nie bierze pod uwagę okresów przebywania na urlopie bezpłatnym).
Od 1 marca 2014 roku wysokość świadczenia przedemerytalnego wynosi 991,39 zł.