Pan Mirosław urodził się we wrześniu 1948 r. – Przyznano mi wcześniejszą emeryturę, ale wypłata została wstrzymana, bo do końca 2013 r., czyli również po osiągnięciu powszechnego wieku emerytalnego, nadal pracowałem. Złożyłem wniosek do ZUS o przeliczenie świadczenia na zasadach kapitałowych. Dostałem decyzję odmowną, a urząd uzasadnił, że w ten sposób emerytura naliczana jest tylko dla osób urodzonych po 31 grudnia 1948 r. Czy faktycznie tak jest? – pyta czytelnik.
Rzeczywiście sytuacja osób urodzonych przed 31 grudnia 1948 r. jest inna, niż tych, którzy urodzili się po tej dacie, jednak mimo to nasz czytelnik, biorąc pod uwagę przytoczone przez niego fakty, ma prawo do przeliczenia emerytury na zasadach kapitałowych. Odmowa urzędu nie powinna mieć miejsca, na co wskazują choćby wyroki Sądu Najwyższego, który w zbliżonych sytuacjach przychylał się do wniosków ubezpieczonych. W spornych sprawach ważna jest bowiem interpretacja przepisów zawartych w ustawie emerytalnej.
Pan Mirosław w 2013 r. spełnił wszystkie warunki do uzyskania emerytury powszechnej. Skończył 65 lat, a jego okres składkowy i nieskładkowy wyniósł przynajmniej 25 lat. Wyliczenie emerytury na zasadach kapitałowych teoretycznie przysługuje osobom urodzonym po 1 stycznia 1949 r., jednak w niektórych przypadkach na obliczenie w ten sposób świadczenia mogą liczyć także urodzeni przed tym okresem. Aby tak się jednak stało, muszą spełnić kilka warunków. Przede wszystkim, po osiągnięciu wieku emerytalnego konieczna jest kontynuacja zatrudnienia. Nie jest ważne, czy trwa to kilka miesięcy czy kilka lat, ważny jest sam fakt zatrudnienia. Ponadto wniosek o emeryturę musiał zostać złożony po dacie wprowadzenia reformy systemu emerytalnego, czyli po 31 grudnia 2008 r. Emeryt, który jest osobą czynną zawodową i z tego tytułu kontynuuje obowiązkowe ubezpieczenie emerytalne i rentowe, zachowuje status ubezpieczonego, który spełnia warunki do uzyskania najkorzystniejszego świadczenia emerytalnego. Oznacza to, że może wnosić do organu rentowego o wyliczenie emerytury na zasadach kapitałowych, jeśli świadczenie byłoby wyższe od tego obliczonego na starych zasadach. Zwykle wyższa jest emerytura obliczona na zasadach kapitałowych, ale nawet gdyby okazało się inaczej, ubezpieczonemu przysługuje korzystniejsze świadczenie. Dlatego osoby, które pracowały po osiągnięciu wieku emerytalnego i urodziły się przed 31 grudnia 1948 r., powinny złożyć wniosek o przeliczenie świadczenia. Nic na tym nie stracą, a może się okazać, że emerytura obliczona wedle zasad kapitałowych będzie wyższa. Pan Mirosław nie powinien zrażać się pierwszą, niepomyślną dla niego decyzją ZUS i złożyć ponownie wniosek o obliczenie emerytury na nowych zasadach.
Nie ma także znaczenia, że nasz czytelnik z pierwszym wnioskiem o emeryturę wystąpił w 2010 r., kiedy jeszcze nie osiągnął powszechnego wieku emerytalnego. Kapitałowe zasady obliczania świadczenia mogą być stosowane, jeśli dana osoba ubiegała się o emeryturę na starych zasadach, ale nie nabyła do niej uprawnień – tak jak nasz czytelnik, który ubiegając się o emeryturę wcześniejszą korzystał z pracowniczego, a nie powszechnego uprawnienia.
Ale uwaga! Gdyby wcześniejsza emerytura była pobierana choćby przez miesiąc, ubezpieczony nie mógłby ubiegać się o przeliczenie świadczenia na zasadach kapitałowych.
Podstawa prawna
Art. 21–28, art. 53–57 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 153, poz. 1227 z późn. zm.).
OPINIA EKSPERTA
Zasady nabywania prawa do emerytury uregulowane zostały przede wszystkim w ustawie z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Ustawa ta podzieliła ubezpieczonych na trzy grupy wiekowe: na osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r., osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. oraz osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r.
Przynależność do określonej grupy wiekowej skutkuje tym, że różne są zarówno warunki, na których można nabyć prawo do emerytury, jak i zasady ustalania jej wysokości.
Osoby urodzone przed dniem 1 stycznia 1949 r. nabywają prawo do emerytury, a także obliczenia jej wysokości na dotychczasowych zasadach. Dotyczy to również osób urodzonych po dniu 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r., które do 31 grudnia 2008 r. spełniły warunki wymagane do uzyskania wcześniejszej emerytury.
Osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r. – co do zasady – nabywają prawo do emerytury na tzw. nowych zasadach, które przewidują również nowy sposób ustalania jej wysokości.
Określone grupy zawodowe mają również możliwość nabycia prawa do wcześniejszej emerytury na podstawie przepisów innych ustaw, np. nauczyciele na podstawie Karty nauczyciela. Dotyczy to przede wszystkim osób urodzonych przed 1949 r., a w niektórych przypadkach – również urodzonych w latach 1949-1968.
Emerytura przyznawana jest – co do zasady – na wniosek osoby zainteresowanej. Wyjątek dotyczy osób pobierających rentę z tytułu niezdolności do pracy, urodzonych zarówno przed 1949 r., jak i po 1948 r., którym w związku z osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego emeryturę przyznaje się z urzędu.
Zgodnie z przepisami obowiązującymi od 1 stycznia 2013 r. osoby, które nie ukończyły powszechnego wieku emerytalnego, ale osiągnęły obniżony wiek emerytalny i udowodniły długi staż składkowy i nieskładkowy, mogą nabyć prawo do emerytury częściowej.