Zmuszona jestem zamknąć prowadzoną od kilku lat działalność gospodarczą. Jak na razie dorabiam na podstawie umowy o dzieło, która jednak nie zapewnia mi żadnego ubezpieczenia. Zastanawiam się nad samodzielnym płaceniem składek na przyszłą emeryturę. Czy jest to możliwe i ile by kosztowało? – pyta pani Jadwiga.
Krąg osób, które mogą dobrowolnie opłacać składki na przyszłą emeryturę, poszerzył się od 1 stycznia 2013 r. Jedynym warunkiem, jaki trzeba spełniać, jest brak tytułu do ubezpieczenia obowiązkowego. Oznacza to, że do dobrowolnych ubezpieczeń emerytalnych i rentowych może przystąpić każdy, kto nie jest zatrudniony na etacie, nie prowadzi działalności gospodarczej, nie ma umowy-zlecenia lub nie pracuje w ogóle. Nie jest istotne obecne źródło jego utrzymania, nie jest też potrzebne poświadczanie lub dostarczanie jakichkolwiek dokumentów. Ponieważ umowy o dzieło nie są objęte obowiązkowym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowym, więc pani Jadwiga ma prawo do samodzielnego opłacania składek na przyszłą emeryturę.
Drugą grupą, która może opłacać składki na zasadzie dobrowolności, są obywatele polscy, którzy byli ubezpieczeni z tytułu wykonywania pracy za granicą w podmiotach zagranicznych lub w placówkach zagranicznych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, jeżeli nie mają one w Polsce swojej siedziby ani przedstawicielstwa.
Ubezpieczający się dobrowolnie ma prawo wyboru wysokości kwoty, od jakiej chce płacić składki, ale nie może być ona niższa od minimalnego wynagrodzenia. Jeśli pani Jadwiga zdecyduje się na opłacanie składek od najniższej podstawy, co miesiąc będzie musiała zapłacić 440,32 zł. Składka na ubezpieczenie emerytalne wynosi 19,52 proc. podstawy, co po wyliczeniu daje 312,32 zł, zaś składka na ubezpieczenia rentowe 8 proc. podstawy, czyli 128 zł.
Nie ma określonego terminu, do którego można dobrowolnie opłacać ubezpieczenie, w zasadzie więc pieniądze mogą być odkładane przez wiele lat. Problem jednak w tym, że jeśli będziemy płacili takie składki dłużej niż 10 lat i nie uzbieramy na koncie tyle pieniędzy, by dostać minimalną emeryturę, to nie będziemy mieli do niej prawa.
Dobrowolne ubezpieczenia emerytalne i rentowe ustają od dnia wskazanego we wniosku o wyłączenie z nich, nie wcześniej jednak niż od dnia złożenia tego wniosku na formularzu ZUS ZWUA „Wyrejestrowanie z ubezpieczeń”. Ustają również od pierwszego dnia miesiąca kalendarzowego, za który składki zostały opłacone po terminie lub w niepełnej wysokości. W razie przekroczenia terminu wniesienia składek można wystąpić do Zakładu Ubezpieczeń Społecznych z wnioskiem o wyrażenie zgody na ich opłacenie po czasie. Wyrażenie takiej zgody będzie oznaczało zachowanie ciągłości ubezpieczeń.
Dobrowolne ubezpieczenia emerytalno-rentowe ustają także wtedy, gdy nie będzie już istniał tytuł do tego, by im podlegać. Osoba, która zatrudni się na podstawie umowy o pracę lub rozpocznie prowadzenie działalności gospodarczej, będzie objęta ubezpieczeniem obowiązkowym. Powinna zostać z tego tytułu zgłoszona do ubezpieczeń obowiązkowych, a zrezygnować z dobrowolnych.
Osoby opłacające dobrowolne ubezpieczenia emerytalno-rentowe nie mają możliwości płacenia ubezpieczenia chorobowego i wypadkowego. Mogą jednak przystąpić do dobrowolnego ubezpieczenia zdrowotnego, wtedy wszystkie wymienione ubezpieczenia powinny płacić do 15. dnia następnego miesiąca za miesiąc poprzedni.
Podstawa prawna
Art. 6, art. 7, art. 10 ustawy z 13 października 2008r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2009 r. nr 205, poz. 1585 z późn. zm.).
Art. 6 pkt 2 ustawy z 11 maja 2012 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2012 r. poz. 637).
PORADA EKSPERTA
Radosław Milczarski Biuro Prasowe Zakładu Ubezpieczeń Społecznych
Wniosek w sprawie objęcia ubezpieczeniami dobrowolnymi składa się na formularzu ZUS ZUA „Zgłoszenie do ubezpieczeń/zgłoszenie zmiany danych osoby ubezpieczonej” w placówce ZUS, można go przesłać pocztą lub poprzez transmisję danych w formie dokumentu elektronicznego. W przypadku przesyłania go pocztą, datą wpływu wniosku jest data stempla pocztowego.
Osoba podlegająca dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym sama nalicza i opłaca składki na te ubezpieczenia, gdyż jest ona zarówno płatnikiem składek jak i osobą ubezpieczoną. Podstawą wymiaru składek jest zadeklarowana kwota, nie niższa jednak niż kwota minimalnego wynagrodzenia – od 1 stycznia 2013 r. jest to 1.600 zł.
Gdy ubezpieczenia trwały tylko część miesiąca (z powodu przystąpienia do ubezpieczeń lub rezygnacji z nich), kwotę najniższej podstawy wymiaru składek zmniejsza się proporcjonalnie, dzieląc ją przez liczbę dni tego miesiąca i mnożąc przez liczbę dni podlegania ubezpieczeniom.
Także w przypadku osób objętych dobrowolnym ubezpieczeniem emerytalnym i rentowymi roczna podstawa wymiaru tych składek jest ograniczona tzn., że nie może być wyższa od kwoty odpowiadającej 30-krotności prognozowanego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej na dany rok kalendarzowy – w 2013 r. jest to 111 390 zł. Po przekroczeniu tej kwoty, składki na ubezpieczenia emerytalne i rentowe nie powinny być odprowadzane. W takiej sytuacji należy złożyć deklarację rozliczeniową ZUS DRA z „zerową” podstawą wymiaru składek oraz „zerową” kwotą składek. Osoby podlegające dobrowolnie ubezpieczeniom emerytalnemu i rentowym są zobowiązane do złożenia deklaracji rozliczeniowej ZUS DRA oraz do opłacenia składek na te ubezpieczenia za dany miesiąc do 10. dnia następnego miesiąca. Z obowiązku składania deklaracji rozliczeniowej za kolejny miesiąc zwolnione są te, które rozliczają składki wyłącznie za siebie i w ostatnio złożonej deklaracji rozliczeniowej zadeklarowały do podstawy wymiaru składek na ubezpieczenia społeczne kwotę w wysokości nie niższej niż kwota minimalnego wynagrodzenia.
Renata Żaczek