Główny inspektor pracy (GIP) wnioskuje o rozstrzygnięcie, czy inspektor PIP może nakazać umieszczenie danej osoby w ewidencji pracowników wykonujących obowiązki o szczególnym charakterze. Od tego zależy, czy osoba ta ma opłacone składki na Fundusz Emerytur Pomostowych, a w przyszłości – prawo do wcześniejszego świadczenia.
GIP wystąpił do prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego o podjęcie uchwały w składzie siedmiu sędziów, całej izby lub w pełnym składzie NSA, która wyjaśniłaby wątpliwości związane z art. 11a ustawy z 13 kwietnia 2007 r. o Państwowej Inspekcji Pracy (t.j. Dz.U. z 2012 r. poz. 404 z późn. zm.).
Zdaniem PIP taka uchwała jest konieczna ze względu na rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych dotyczącym stosowania nakazów, o których mowa we wspomnianym przepisie. Zgodnie z nim właściwe organy inspekcji są uprawnione do nakazania pracodawcy, aby ten umieścił zatrudnionego w ewidencji pracowników wykonujących obowiązki w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wykreślenia go z ewidencji oraz do sporządzenia korekty dokonanego wpisu.
Część sądów oddalała skargi dotyczące nakazania wpisu do rejestru, nie kwestionując jednak uprawnień PIP do wiążących ustaleń i badań tego, czy określone stanowisko pracy spełnia wymogi przewidziane przez ustawę o emeryturach pomostowych. NSA uchylił jednak kilka wyroków WSA, uznając, że właściwość organów PIP ograniczona jest tylko do spraw, w których kwalifikacja pracowników wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze nie jest sporna. W przeciwnym razie właściwe do kwalifikacji są ZUS, a następnie sąd powszechny.
Takie rozbieżności sprawiają, że konieczne jest wyrażenie opinii i rozstrzygnięcie problemu w drodze uchwały. NSA powinien odpowiedzieć na dwa pytania. Po pierwsze, czy prawidłowość zaliczenia stanowisk pracy do wykazu tych, na których są wykonywane zajęcia w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, może być objęta kontrolą PIP. Po drugie, czy organy inspekcji mogą nakazać firmie umieszczenie pracownika we wspomnianej ewidencji, gdy pracodawca konkretnego stanowiska w niej nie wpisał.
W 2012 r. PIP wydała 1155 decyzji dotyczących osób wykonujących prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze. W 59 przypadkach nakazano pracodawcy wpisanie pracownika do ewidencji osób wykonujących pracę w szczególnych warunkach, a w 132 – wykreślenie z niej podwładnego.
Decyzja sądu usunęłaby wątpliwości
Rozbieżności w orzecznictwie sądów administracyjnych mogą wpływać na negatywne postrzeganie przez pracowników działań inspekcji, która została powołana do ochrony ich praw. Decyzje wydawane na podstawie orzeczeń sądów administracyjnych umarzających postępowanie przed organami PIP, w przypadku gdy stanowisko pracownika domagającego się wpisu do ewidencji nie zostało umieszczone przez firmę w wykazie, stały się bowiem przedmiotem skarg do parlamentarzystów i Rady Ochrony Pracy na działalność inspekcji. Dlatego niezbędne jest podjęcie odpowiedniej uchwały przez NSA, która wyeliminowałaby powstałe rozbieżności.