Renta rodzinna. Ile wynosi i kto ma do niej prawo?

Renta rodzinna przysługuje uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci miała ustalone prawo do emerytury lub renty z tytułu niezdolności do pracy lub spełniała warunki wymagane do uzyskania jednego z tych świadczeń. Przy ocenie prawa do renty przyjmuje się, że osoba zmarła była całkowicie niezdolna do pracy. Ponadto renta rodzinna przysługuje także uprawnionym członkom rodziny osoby, która w chwili śmierci pobierała zasiłek przedemerytalny, świadczenie przedemerytalne lub nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. W takim przypadku przyjmuje się, że osoba zmarła spełniała warunki do uzyskania renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

Kto jest uprawniony do pobierania renty rodzinnej?

Do renty rodzinnej uprawnieni są następujący członkowie rodziny (spełniający także inne warunki opisane poniżej):

• dzieci własne, dzieci drugiego małżonka oraz dzieci przysposobione;
• przyjęte na wychowanie i utrzymanie przed osiągnięciem pełnoletności wnuki, rodzeństwo i inne dzieci, z wyłączeniem dzieci przyjętych na wychowanie i utrzymanie w ramach rodziny zastępczej lub rodzinnego domu dziecka;
• małżonek (wdowa i wdowiec);
• rodzice (za rodziców uważa się tu również ojczyma i macochę oraz osoby przysposabiające).

Dzieci własne, dzieci drugiego małżonka i dzieci przysposobione (adoptowane) mają prawo do renty rodzinnej:

• do ukończenia 16 lat;
• do ukończenia nauki w szkole, jeżeli przekroczyły 16 lat życia, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia, albo
• bez względu na wiek, jeżeli stały się całkowicie niezdolne do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolne do pracy w okresie, do ukończenia 16 lat lub do ukończenia nauki w szkole, nie dłużej jednak niż do osiągnięcia 25 lat życia.

Zgodnie z ustawą jeżeli dziecko osiągnęło 25. rok życia, będąc na ostatnim roku studiów w szkole wyższej, prawo do renty rodzinnej przedłuża się do zakończenia tego roku studiów.

Przyjęte na wychowanie i utrzymanie wnuki, rodzeństwo i inne dzieci uznane za członków rodziny mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli spełniają warunki określone jak dla dzieci własnych (punkty 1-3 powyżej), a ponadto:

• zostały przyjęte na wychowanie i utrzymanie co najmniej na rok przed śmiercią ubezpieczonego (emeryta lub rencisty), chyba że śmierć była następstwem wypadku, oraz
• nie mają prawa do renty po zmarłych rodzicach, a gdy rodzice żyją, jeżeli: a) nie mogą zapewnić im utrzymania albo b) ubezpieczony (emeryt lub rencista) lub jego małżonek był ich opiekunem ustanowionym przez sąd.

Wdowa ma prawo do renty rodzinnej, jeżeli:

• w chwili śmierci męża osiągnęła wiek 50 lat lub była niezdolna do pracy albo
• wychowuje co najmniej jedno z dzieci, wnuków lub rodzeństwa uprawnione do renty rodzinnej po zmarłym mężu, które nie osiągnęło 16 lat, a jeżeli kształci się w szkole – 18 lat życia, lub jeżeli sprawuje pieczę nad dzieckiem całkowicie niezdolnym do pracy oraz do samodzielnej egzystencji lub całkowicie niezdolnym do pracy, uprawnionym do renty rodzinnej.

Prawo do renty rodzinnej nabywa również wdowa, która osiągnęła wiek 50 lat lub stała się niezdolna do pracy po śmierci męża, nie później jednak niż w ciągu 5 lat od jego śmierci lub od zaprzestania wychowywania osób wymienionych w punkcie 2 powyżej.

Wdowa niespełniająca warunków do renty rodzinnej i niemająca niezbędnych źródeł utrzymania ma prawo do okresowej renty rodzinnej:

• przez okres jednego roku od chwili śmierci męża;
• w okresie uczestniczenia w zorganizowanym szkoleniu mającym na celu uzyskanie kwalifikacji do wykonywania pracy zarobkowej, nie dłużej jednak niż przez 2 lata od chwili śmierci męża.

Zasady dotyczące wdowy stosuje się odpowiednio także do wdowca.

Rodzice mają prawo do renty rodzinnej, jeżeli:

• ubezpieczony (emeryt lub rencista) bezpośrednio przed śmiercią przyczyniał się do ich utrzymania;
• spełniają odpowiednio warunki określone dla wdowy i wdowca

Ile wynosi renta rodzinna?

Renta rodzinna wynosi:

• dla jednej osoby uprawnionej – 85% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu;
• dla dwóch osób uprawnionych – 90% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu;
• dla trzech lub więcej osób uprawnionych – 95% świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu.

Za kwotę świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu, uważa się co do zasady kwotę emerytury lub renty z tytułu całkowitej niezdolności do pracy.

W razie śmierci osoby pobierającej emeryturę częściową lub spełniającej warunki do uzyskania tej emerytury, za kwotę świadczenia, które przysługiwałoby zmarłemu, uważa się kwotę emerytury ustaloną dla celów obliczenia emerytury częściowej w pełnej wysokości.

Wszystkim uprawnionym członkom rodziny przysługuje co do zasady jedna łączna renta rodzinna. Renta rodzinna podlega podziałowi na równe części między uprawnionych. W razie ujawnienia okoliczności powodujących konieczność dokonania podziału renty rodzinnej po raz pierwszy lub zmiany warunków dotychczasowego podziału renty ze względu na zmianę liczby osób uprawnionych organ rentowy dokonuje podziału świadczenia od miesiąca ujawnienia tych okoliczności. Z kolei w razie ujawnienia okoliczności powodujących ustanie podziału renty rodzinnej, wówczas następuje ponowne ustalenie przez organ rentowy prawa do świadczenia lub jego wysokości.

Własna emerytura a renta po zmarłym małżonku

Wdowa ma prawo do renty po zmarłym mężu. Jednak jeśli przysługuje jej prawo do emerytury, nie może pobierać dwóch świadczeń. Musi zatem wybrać: własną emeryturę bądź rentę po zmarłym mężu. Gdy nie dokona wyboru, decyzję podejmie za nią Zakład Ubezpieczeń Społecznych, kierując się wysokością świadczeń. Pierwszeństwo będzie przysługiwało wyższemu z nich.

Ile można dorobić do renty rodzinnej?

Każda osoba pobierająca rentę rodzinną może dorabiać oraz uzyskiwać dodatkowe przychody z różnych źródeł. Rencista, który dorabia, ale nie przekracza 70% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia, może spać spokojnie. Jego świadczenie nie ulegnie uszczupleniu i będzie wypłacane w pełnej wysokości. O jakie konkretnie kwoty miesięcznego przychodu chodzi? Są to tzw. limity dorabiania do renty. Z kwartału na kwartał są one nieco wyższe.

ZUS zmniejsza wypłacanie renty rodzinnej, jeżeli osoba uprawniona osiągnęła w danym miesiącu przychód (liczony jako kwoty brutto) w wysokości przekraczającej:

• od 1 grudnia 2017 r. do 28 lutego 2018 r. - 2979,00 zł,
• od 1 marca 2018 r. do 31 maja 2018 r. - 3161,70 zł,
• od 1 czerwca 2018 r. do 31 sierpnia 2018 r. - 3236 zł,
• od 1 września 2018 r. do 30 listopada 2018 r. - 3164,80 zł,
• od 1 grudnia 2018 r. do 28 lutego 2019 r. - 3206,20 zł.
• od 1 marca 2019 r. do 31 maja 2019 r. - 3404,70 zł,
• od 1 czerwca 2019 r. do 31 sierpnia 2019 r. - 3465,70 zł,
• od 1 września 2019 r. do 30 listopada 2019 r. - 3387,50 zł,
• od 1 grudnia 2019 r. do 31 grudnia 2019 r. - 3452,20 zł.

Rencista, który dodatkowymi przychodami (np. dorabianiem) przekracza w danym okresie powyższe limity kwotowe - będzie miał świadczenie zmniejszone.

Zawieszenie wypłacania renty rodzinnej

Jeśli osoba pobierająca rentę rodzinną przekracza w dodatkowych przychodach kwotę odpowiadającą 130% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia – ZUS zawiesza wypłatę renty rodzinnej. O jakie konkretnie kwoty chodzi?

Kwoty równe 130% przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego (kwoty brutto) są następujące:

• od 1 marca 2018 r. do 31 maja 2018 r. - 5871,70 zł
• od 1 czerwca 2018 r. do 31 sierpnia 2018 r. - 6009,70 zł
• od 1 września 2018 r. do 30 listopada 2018 r. - 5877,40 zł
• od 1 grudnia 2018 r. do 28 lutego 2019 r. - 5954,30 zł
• od 1 marca 2019 r. do 31 maja 2019 r. - 6322,90 zł
• od 1 czerwca 2019 r. do 31 sierpnia 2019 r. - 6436,30 zł
• od 1 września 2019 r. do 30 listopada 2019 r. - 6291,10 zł
• od 1 grudnia 2019 r. do 31 grudnia 2019 r. - 6411,10 zł

Gdy osoba pobierająca rentę rodzinną i jednocześnie dorabiająca przekracza którykolwiek powyższy limit dla danego kwartału - musi liczyć się z tym, że ZUS zawiesi wypłacanie świadczenia.

Każdy pobierający rentę rodzinną jest zobowiązany do powiadamiania ZUS o podjęciu pracy zarobkowej. Nieprzekazanie takiej informacji może skutkować żądaniem zwrotu pobranych świadczeń do trzech lat wstecz.

Powyższe limity dorabiania nie dotyczą kobiet, które osiągnęły powszechny wiek emerytalny (60 lat); mężczyzn, którzy osiągnęli powszechny wiek emerytalny (65 lat) oraz osób pobierających rentę rodzinną po inwalidzie wojennym.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych