Subskrybuj nas na Youtube
Dotyczy to osób, które nabyły do niego prawo przed 1 października 2017 r. W przeciwieństwie do innych nie utracą go, gdy ukończą 60 lub 65 lat.
Obniżony wiek emerytalny
Dzisiaj kolejny tekst w cyklu dotyczącym obniżenia wieku emerytalnego. Okazuje się, że zmiany, które weszły w życie 1 października 2017 r., nie tylko pozwalają przejść wcześniej na emeryturę, ale także mają wiele innych konsekwencji dla ubezpieczonych.
W określonych przypadkach ZUS może przyznać świadczenie o charakterze zbliżonym do emerytury jeszcze przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego. Chodzi o: świadczenie przedemerytalne, emeryturę pomostową oraz nauczycielskie świadczenie kompensacyjne. Obniżenie wieku emerytalnego od 1 października 2017 r. zmieniło także zasady ustalania okresu, w którym świadczenia te przysługują. Przepisy przejściowe zawarte w nowelizacji pozwoliły dotychczasowym świadczeniobiorcom zachować uprawnienia aż do ukończenia podwyższonego wieku emerytalnego.
Dla kogo
Świadczenia przysługujące przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego przysługują określonym grupom osób albo, jak ma to miejsce w przypadku świadczeń przedemerytalnych, w wyniku zajścia wymienionych w przepisach szczególnych okoliczności.
I tak emeryturę pomostową mogą uzyskać osoby urodzone po 31 grudnia 1948 r., które odpowiednio długo (na ogół minimum przez 15 lat, a także przynajmniej przez jeden dzień przed 1999 r. oraz po 2008 r.) wykonywały prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, ukończyły obniżony wiek emerytalny (na ogół 55 lat dla kobiet i 60 lat dla mężczyzn), mają odpowiedni staż ubezpieczeniowy (odpowiednio 20 i 25 lat) oraz rozwiązały stosunek pracy. Prawo do emerytury pomostowej mogą również uzyskać osoby wykonujące prace górnicze, a także byli żołnierze zawodowi i funkcjonariusze służb mundurowych, którzy nie spełniają warunków do nabycia prawa lub utracili prawo do emerytury określonej w przepisach o zaopatrzeniu emerytalnym tych osób.
Nauczycielskie świadczenie kompensacyjne ma charakter podobny do emerytury pomostowej z tą różnicą, że przysługuje jednej grupie zawodowej: nauczycielom zatrudnionym w placówkach oświaty określonych w ustawie, po ukończeniu obniżonego wieku emerytalnego (uzależnionego od roku jego ukończenia – obecnie 55 lat dla kobiet i 57 lat dla mężczyzn), udowodnieniu co najmniej 30-letniego stażu ubezpieczeniowego, w tym 20 lat pracy nauczycielskiej co najmniej na pół etatu oraz rozwiązaniu stosunku pracy.
Prawo do świadczenia przedemerytalnego mogą nabyć m.in. osoby, z którymi stosunek pracy lub stosunek służbowy został rozwiązany z powodu likwidacji lub niewypłacalności pracodawcy albo z przyczyn dotyczących zakładu pracy. W zależności od tego, z jakiego tytułu przysługuje świadczenie przedemerytalne, obowiązujące przepisy przewidują różne warunki jego uzyskania – odnoszące się m.in. do udowodnienia odpowiedniego stażu ubezpieczeniowego, a w większości przypadków – również ukończenia odpowiedniego wieku. Niezależnie natomiast od tytułu uzyskania świadczenia zawsze konieczne jest zarejestrowanie się w urzędzie pracy i pobieranie co najmniej przez 6 miesięcy zasiłku dla bezrobotnych.
Automatyczna utrata
Wspólną cechą emerytury pomostowej, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego oraz świadczenia przedemerytalnego jest to, że wymienione świadczenia przysługują wyłącznie przez określony czas. Prawo do tych świadczeń ustaje wraz z dniem:
● śmierci osoby uprawnionej,
● osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego lub
● poprzedzającej dzień nabycia prawa do emerytury decyzji organu rentowego.
Jedną z okoliczności skutkujących utratą prawa do jednego z tych świadczeń jest ukończenie powszechnego wieku emerytalnego. Do 30 września 2017 r. wiekiem, którego osiągnięcie powodowało utratę prawa do wymienionych świadczeń, był wiek emerytalny odpowiednio podwyższony, w zależności od roku i kwartału urodzenia. Od 1 października 2017 r. prawo do emerytury pomostowej, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego oraz świadczenia przedemerytalnego ustaje co do zasady w związku z osiągnięciem wieku emerytalnego obniżonego do 60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn. Zasada ta dotyczy jednak wyłącznie tych świadczeń, do których prawo powstało po 1 października 2017 r., tj. takich, w których wniosek o przyznanie świadczenia został zgłoszony po tej dacie lub w których wniosek został zgłoszony przed tym dniem, ale ostatni z wymaganych warunków został spełniony później.
Można zrezygnować
Obowiązująca od 1 października 2017 r. zasada, zgodnie z którą emerytura pomostowa, nauczycielskie świadczenie kompensacyjne oraz świadczenie przedemerytalne przysługują do dnia poprzedzającego osiągnięcie obniżonego wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn), dotyczy wyłącznie tych świadczeń, do których prawo powstaje po 1 października 2017 r. Osoby, które w tym dniu miały już ustalone prawo do wymienionych świadczeń, zachowują to prawo aż do czasu osiągnięcia obowiązującego do 30 września 2017 r. podwyższonego wieku emerytalnego (zróżnicowanego w zależności od roku i kwartału urodzenia). Wynika to z przepisów przejściowych do ustawy obniżającej wiek emerytalny, które przewidują tzw. zasadę ochrony praw nabytych na podstawie przepisów obowiązujących przed tą datą. Nie oznacza to jednak, że te osoby nie mogą przejść na emeryturę wcześniej niż dopiero po ukończeniu podwyższonego wieku emerytalnego. Wprost przeciwnie, jeśli tylko ukończyli lub ukończą nowy wiek emerytalny, mogą zgłosić wniosek o przyznanie emerytury powszechnej. W razie przyznania tego świadczenia utracą wtedy odpowiednio prawo do emerytury pomostowej, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego lub świadczenia przedemerytalnego.
PRZYKŁAD
Aż do 2019 roku
Pan Marian (ur. 15 października 1952 r.) w październiku 2014 r. uzyskał świadczenie przedemerytalne. 1 października 2017 r. nadal miał ustalone prawo do tego świadczenia. W związku z wejściem w życie ustawy obniżającej wiek emerytalny 15 października 2017 r. ukończył powszechny wiek emerytalny przewidziany dla mężczyzn (65 lat). Mimo osiągnięcia tego wieku na podstawie przepisów przejściowych zawartych w wymienionej ustawie prawo do świadczenia przedemerytalnego zachowa do dnia poprzedzającego osiągnięcie podwyższonego wieku emerytalnego obowiązującego do 30 września 2017 r. (dla mężczyzn urodzonych w IV kwartale 1952 r. – 66 lat i 8 miesięcy), tj. do 14 czerwca 2019 r.
Trzeba się zastanowić
Wejście w życie ustawy obniżającej wiek emerytalny nie wpłynęło również niekorzystnie na sytuację osób, które do 30 września 2017 r. nie ukończyły podwyższonego wieku emerytalnego, a osiągnęły obniżony wiek emerytalny. Osoby te po 30 września 2017 r. nie mogłyby już ubiegać się o przyznanie emerytury pomostowej, nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego lub świadczenia przedemerytalnego, gdyż świadczenia te nie mogą być przyznane osobom, które ukończyły powszechny wiek emerytalny. Jeśli jednak do 30 września 2017 r. spełniły warunki wymagane do przyznania jednego z wymienionych świadczeń, to – na mocy przepisów przejściowych do ustawy obniżającej wiek emerytalny – do czasu ukończenia podwyższonego wieku emerytalnego mogą jeszcze uzyskać takie świadczenie. Będzie im ono przysługiwało do czasu ukończenia tego wieku, chyba że wcześniej uzyskają prawo do emerytury powszechnej z tytułu osiągnięcia obniżonego wieku emerytalnego (60 lat dla kobiet i 65 lat dla mężczyzn) w wyniku zgłoszenia wniosku o przyznanie tego świadczenia.
Mimo takich możliwości osoby, które przed 1 października 2017 r. spełniły warunki wymagane do przyznania emerytury pomostowej lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, powinny rozważyć, czy istotnie uzyskanie jednego z tych świadczeń tuż przed emeryturą będzie dla nich korzystne. Jeśli do 31 grudnia 2008 r. wykonywały przez co najmniej 15 lat pracę w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, to w razie przyznania przez ZUS takiego świadczenia utracą prawo do ustalenia rekompensaty z tytułu wykonywania prac w szczególnych warunkach stanowiącej dodatek do kapitału początkowego, uwzględniany w momencie przejścia na emeryturę powszechną.ⒸⓅ
WAŻNE
Świadczenia przysługujące przed osiągnięciem powszechnego wieku emerytalnego przysługują określonym grupom osób albo w wyniku zajścia wymienionych w przepisach szczególnych okoliczności.
Podstawa prawna
Art. 24 ustawy z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 38 ze zm.).
Art. 1 pkt 5, art. 11, 13, 14, 17 i 19 ustawy z 16 listopada 2016 r. o zmianie ustawy o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych oraz niektórych innych ustaw (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 38 ze zm.).
Art. 2 i 4 ustawy z 30 kwietnia 2004 r. o świadczeniach przedemerytalnych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 2148).
Art. 4 i 16 ustawy z 19 grudnia 2008 r. o emeryturach pomostowych (t.j. Dz.U. z 2017 r. poz. 664).
Art. 4 i 8 ustawy z 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 128).