Jeszcze pięć lat trwać będzie okres przejściowy. Trzynastolatki niby zostaną w podstawówce, ale w praktyce będą się mogły poczuć, jakby szły do nowej szkoły.
Od 1 września 2017 r. MEN chce rozpocząć wygaszanie gimnazjów. Uczniowie po szóstej klasie szkoły podstawowej zostaną w siódmej. W wielu gminach ich edukacja będzie jednak wyglądać, jak gdyby nic się nie zmieniło – choć nie zmienią kolegów z klasy ani nie będą musieli pisać testu na zakończenie sześciu lat edukacji, to przeniosą się do nowego budynku, dostaną nowych nauczycieli i będą się uczyć według programu podobnego do obowiązującego dziś w gimnazjach.
W wyznaczonym przez MEN czasie szkoły podstawowe i gimnazja mają połączyć się w pary. W ten sposób powstaną ośmioletnie podstawówki z oddziałami gimnazjalnymi. – Szkoła może powstać z połączenia odrębnych szkół lub na bazie obecnie działającego zespołu, a także w wyniku przekształcenia samodzielnego gimnazjum w ośmioletnią szkołę podstawową – wyjaśnia minister Anna Zalewska w liście rozesłanym do pracowników oświaty. Okres przejściowy ma trwać pięć lat. Według koncepcji resortu w tym czasie szkoły mogą działać w dwóch budynkach – młodsi uczniowie chodziliby do jednego, a starsi (ostatnie roczniki gimnazjalne i pierwsze wydłużonej podstawówki) – do drugiego.
Także pracownicy gimnazjów mają zostać na posterunkach. MEN chce, by szkołami zarządzali dotychczasowi dyrektorzy, a nauczyciele z automatu wchodzili w szkoły nowego systemu. To od dyrektora będzie zależało, jak zarządzi godzinami pedagogów. Może więc się okazać, że wszystko zostanie po staremu, a siódmoklasiści trafią na lekcje do nauczycieli, którzy dotąd pracowali w gimnazjum.

Wciąż nie wiadomo jednak, co z programami nauczania. Minister przekonuje, że podstawa programowa dla szkoły podstawowej będzie musiała uwzględniać to, jak do tej pory uczyły się dzieci. Być może dla roczników przejściowych będzie więc przypominać tę gimnazjalną. Dokument ma być gotowy jeszcze w tym roku.

Duże korekty
Zmiana niepokoi samorządowców i dyrektorów – likwidacja gimnazjów oznacza bowiem poważne korekty całej sieci szkolnej w gminach. Docelowo szkoły mają mieć mniejsze obwody, za to będą miały więcej klas – zamiast sześciu dotychczasowych ma być osiem. Według początkowego pomysłu MEN gimnazja miały zupełnie zniknąć w roku 2019. Wtedy ostatni rocznik napisałby egzamin gimnazjalny. O ile gimnazja działające w zespołach bez problemu połączą się z podstawówkami, o tyle nie będzie to takie proste dla placówek działających samodzielnie i przy liceach. Tymczasem stanowią one ok. 40 proc. wszystkich gimnazjów (ponad 3 tys. placówek). W ciągu trzech lat musiałyby zupełnie zniknąć lub przekształcić się w nową, ośmioletnią podstawówkę.
Minister Anna Zalewska zapowiada jednak przedłużenie okresu przejściowego. – Znaleźliśmy takie rozwiązania prawne, które dają pięć lat na przekształcenie i dostosowanie placówek, czyli podjęcie decyzji po reformie, czy dane gimnazjum stanie się szkołą podstawową, czy liceum ogólnokształcącym – stwierdza minister. Szczegółów rozwiązań MEN jednak nie zdradza, zasłaniając się tym, że projekt ustawy resort zamierza pokazać w połowie września.
Zagadkowe warianty
Wśród dyrektorów trwają więc spekulacje. – Może to oznaczać, że przekształcając samodzielne gimnazjum, nie trzeba będzie otwierać w nim od razu wszystkich ośmiu lat szkoły podstawowej, a po kolei poszczególne klasy – zastanawia się siostra Maksymiliana Wojnar z Rady Szkół Katolickich.
Może to też oznaczać, że od roku 2017/2018 w dotychczasowym samodzielnym gimnazjum otwarta zostanie siódma klasa, do której całymi oddziałami przejdą uczniowie z dotychczasowej podstawówki. Od roku 2018/2019 szkoła otworzy klasę ósmą, a w 2019/2020, kiedy nie będzie w niej już żadnych gimnazjalistów, przyjmie np. jeszcze piątą i szóstą. Przy czym pewne już jest, że na dłuższą metę MEN nie pozwoli na istnienie szkół, które składałyby się tylko z klas V–VIII. Jeszcze w czerwcu minister dopuszczała taką możliwość, ale w połowie wakacji wycofała się z tego zapewnienia.
Zagrożone licea
Trudno będzie też szkołom, które prowadzą liceum i gimnazjum. – Budynki, którymi dysponują, nie zmieszczą ośmioklasowej podstawówki i czteroletniego liceum. Natomiast samo liceum nie utrzyma się – będzie zbyt mało uczniów – wyjaśnia w interpelacji do MEN Krystyna Pawłowicz. Posłanka PiS chciałaby, aby resort uwzględnił tę sytuację i zaproponował rozwiązanie, które uratuje szkoły. Np. pozwolił na prowadzenie przy liceach także klas V–VIII.
Nie wiadomo, czy resort na taki wariant się zdecyduje. Minister zostawiła sobie jednak furtkę, zapowiadając, że w systemie oświaty znajdzie się miejsce na eksperymenty i innowacje pedagogiczne.
Będą zwolnienia
W okresie przejściowym szkołami mają pokierować dotychczasowi dyrektorzy – tak wynika z listu, który szefowa resortu przesłała ostatnio samorządowcom i nauczycielom. Ponieważ MEN planuje, by gminy łączyły placówki w podstawówki z oddziałami gimnazjalnymi, nie wiadomo jednak, jaki los spotka prowadzących gimnazja. ZNP szacuje, że 7 tys. z nich zostanie zwolnionych.
Jest też inny wariant – dyrektorzy mogą prowadzić w dawnych budynkach gimnazjów wygasające szkoły. – Taką opcję wybrał minister Handke, wprowadzając gimnazja w 1999 roku. Sam byłem wtedy dyrektorem szkoły podstawowej. Drugą podstawówkę z osiedla przeznaczono na gimnazjum, a uczniów z wygasającej placówki przekazano do mojej. Uczniowie chodzili do starego budynku, ale podlegali mnie. To jednak rodziło dużo problemów – na przykład jeśli uczeń podstawówki zbił szybę w gimnazjum, musieliśmy negocjować, kto za nią zapłaci. Podobne napięcia powstawały na każdym kroku – wspomina Marek Pleśniar, dziś szef biura Ogólnopolskiego Stowarzyszenie Kadry Kierowniczej Oświaty.
W szkołach mają też pracować ci sami nauczyciele co do tej pory. – Ci zatrudnieni w placówkach aktualnie funkcjonujących od 1 września 2017 r. z urzędu staną się nauczycielami szkół tworzonych w ramach nowego systemu. Oznacza to, że np. nauczyciele gimnazjum, które zostanie przekształcone w ośmioletnią szkołę podstawową z oddziałami gimnazjalnymi, z urzędu staną się nauczycielami szkoły podstawowej – wyjaśnia Anna Zalewska.
Pięcioletni okres przejściowy może być także czasem na uporanie się z innymi problemami wiążącymi się ze zmianą. Na przykład uczniami, którzy w ostatnim roczniku gimnazjum nie zdadzą z klasy do klasy. Jak w interpelacji do MEN zwróciła uwagę posłanka Katarzyna Lubnauer (Nowoczesna), taki uczeń będzie miał problem z powtarzaniem klasy. – Jak wytłumaczyć temu uczniowi, że wraca z powrotem do szkoły podstawowej? – zastanawia się posłanka.
Efekt domina
Tymczasem zdaniem Marka Pleśniara przedłużanie okresu przejściowego może być graniem na zwłokę. – Wystarczy policzyć, kiedy będą następne wybory, żeby zrozumieć, że duża część problemów związanych z reformą oświaty spadnie już na następną ekipę rządzącą – przekonuje.
Tym bardziej że pięcioletni okres przejściowy nie wystarczy na poukładanie wszystkich elementów reformy. Kiedy już będą stabilne szkoły podstawowe, bałagan będzie panował w liceach. W 2019 roku na progu staną dwa roczniki – ten, który kończył trzyletnie gimnazjum, i ten, który poszedł już do czteroletniej podstawówki. – Uczniowi po trzeciej klasie gimnazjum nie powiemy, że teraz czeka go 4-letnie liceum i będzie się uczył 13 lat, a nie 12 lat. On musi dokończyć naukę na bazie tej podstawy programowej, na której się uczył – wyjaśniała w czasie prezentacji reformy minister Zalewska. Przed problemem staną więc powiaty. Będą musiały wymyślić, jak podzielić te roczniki uczniów między szkoły. Do decyzji samorządów zostanie, czy w liceum będą dwa równoległe toki nauczania – trzy- i czteroletni – czy trzeba będzie zdecydować się na jeden. ⒸⓅ
Rok szkolny dla uczniów, rodziców, nauczycieli i gmin
Ważne zmiany od 1 września 2016 r. dla dzieci i rodziców
Tak było Tak jest
Od września do I klasy obowiązkowo musiałyby pójść sześciolatki, chyba że otrzymały odroczenie z poradni. Od września do pierwszej klasy obowiązkowo idą siedmiolatki, a o umieszczeniu sześciolatka w szkole lub przedszkolu decydują samodzielnie rodzice.
Co do zasady, zajęcia dydaktyczno-wychowawcze kończyły się w szkołach w ostatni piątek czerwca. Zajęcia mają się kończyć w najbliższy piątek po 20 czerwca, czyli 23 czerwca 2017 r., a nie 30 czerwca 2017 r.
Każdy uczeń po zakończeniu szkoły podstawowej musiał obowiązkowo przystąpić do sprawdziany szóstoklasisty. Uchylony został przepis dotyczący organizowania obowiązkowego egzaminu po szóstej klasie szkoły podstawowej. Przy naborze do gimnazjów pozarejonowych będą brane pod uwagę szczególne predyspozycje uczniów. I tak: uwzględniane będą wyniki sprawdzianu predyspozycji językowych przeprowadzanego na warunkach ustalonych przez radę pedagogiczną szkoły albo wyniki prób sprawności fizycznej przeprowadzanych przez szkołę na warunkach ustalonych przez polskie związki sportowe. Poza tymi wynikami zamiast sprawdzianu szóstoklasisty będą uwzględniane oceny z języka polskiego, obcego nowożytnego i matematyki ze świadectwa na zakończenie szkoły podstawowej.
Jeśli uczeń miał oceny z etyki i religi, do średnich końcowych wliczano ocenę, która była średnią ocen klasyfikacyjnych z tych zajęć, np. 3 z etyki i 5 z religi = 4. Średnia ocen ucznia, który uczęszczał jednocześnie na religię i etykę, uwzględniać będzie obie oceny.
Ważne zmiany od 1 września 2016 r. dla szkół
Nauczyciele szkół podstawowych i gimnazjów w ramach godzin karcianych musieli w ciągu tygodnia poświęcić dwie godziny na pracę z uczniami słabymi lub wybitnie zdolnymi. W szkołach ponadgimnazjalnych odpowiednio godzinę. Rozliczane były w systemie półrocznym. Nie będzie już godzin karcianych, ale pozostaje zapis, że dyrektor szkoły może zlecić nauczycielowi dodatkowe zadania, które wynikają m.in. z założeń statutowych.
Dyrektorzy szkół podstawowych i gimnazjów musieli przez trzy lata korzystać z zakupionych z dotacji budżetowej z podręczników do nauki języka obcego nowożytnego. Bez możliwości dokonywania zmian i dodatkowych zakupów. Dyrektorzy szkół podstawowych i gimnazjów będą mieli możliwość zakupu dodatkowych podręczników lub materiałów edukacyjnych do nauki danego języka obcego nowożytnego dla uczniów. Taka możliwość będzie, jeśli się okaże, że w kolejnym roku lub latach szkolnych powstanie problem z niedopasowaniem części zakupionych dla wcześniejszych klas podręczników lub materiałów edukacyjnych do tego języka.
Nauczyciel, który otrzymuje od MEN tytuł profesora oświaty, mógł liczyć na nagrodę, która była równowartością sześciu pensji. Nauczyciel, który otrzymuje od MEN tytuł profesora oświaty. otrzyma 18 tys. zł nagrody.
Ważne zmiany od 1 września 2016 r. dla gmin
Obecnie terminy postępowania rekrutacyjnego i postępowania uzupełniające do przedszkoli i pierwszej klasy podstawowej określał MEN w rozporządzeniu. Terminy przeprowadzania postępowania rekrutacyjnego i postępowania uzupełniającego, w tym składania dokumentów do publicznych przedszkoli oraz klas pierwszych publicznych szkół podstawowych, będzie określał do końca stycznia organ je prowadzący, czyli najczęściej gmina.
Ważne zmiany dla gmin od 1 stycznia 2017 r.
Tak jest Tak będzie
Gmina ustalając dotację dla niepublicznej placówki, wyszukuje taką jednostkę terytorialną, w której koszty przedszkolaka są najniższe. Takim porównaniem posiłkuje się przy ustalaniu dotacji dla niepublicznych placówek. Jeśli miała własne, samorządowe przedszkole, taka możliwość znikała, wtedy musiała ustalać dotację na podstawie własnego przedszkola. Gmina, w której nie ma przedszkola, będzie musiała szukać innej gminy podobnej pod względem terytorialnym, ludnościowym i ekonomicznym. Jeśli gmina jest miejsko-wiejska i na dodatek bardzo bogata, a nie ma własnego przedszkola, musi szukać takiej, która pod względem budżetu i liczebności mieszkańców jest do niej podobna.
Gminy nie mają obowiązku upubliczniać wysokości udzielanej dotacji dla niepublicznych placówek. Samorządy będą zobowiązane do publikowania w biuletynie informacji publicznej m.in. danych o przyznanej dotacji, a także liczbie dzieci branych pod uwagę przy ich wyliczaniu.
Samorządy przy wyliczaniu dotacji dla niepublicznych placówek musiały brać pod uwagę również środki przyznane z UE na cele edukacyjne. Nastąpi likwidacja podwójnego dotowania niepublicznych placówek. Po zmianach przy ustalaniu dotacji dla placówek niepublicznych samorządy nie będą już uwzględniać tych środków.
Jeśli gmina ma w swoich placówkach niepełnosprawnego ucznia, to musi go brać pod uwagę przy naliczaniu dotacji dla niepublicznej placówki i jednocześnie wypłacać im środki w pełniej wysokości na niepełnosprawne dziecko w niepublicznej placówce. Gmina przy naliczaniu dotacji nie będzie brać pod uwagę środków z subwencji, które otrzymała na niepełnosprawne dziecko. Ograniczy się tylko do przekazania takiej samej kwoty, jaka w samorządzie trafia na niepełnosprawne dziecko.