Samorządy rozpoczęły już wypłaty nowych pensji nauczycielskich oraz wyrównań za styczeń i luty 2024. Rozporządzenie MEN większość pedagogów przyjęła z ulgą, podkreślając jednocześnie, że jest to rozwiązanie tymczasowe. Kwestia pensji w oświacie wciąż pozostaje tematem gorącej debaty. Na co zwracają uwagę nauczyciele i pracownicy placówek szkolnych?
Nowe pensje, nowe kwestie dyskusyjne?
Nauczyciele potwierdzają, że obiecane przez Ministerstwo Edukacji Narodowej wypłaty wpływają już na konta. Niektórym samorządom udało się już wypłacić zarówno pensje, jak i wyrównania (rozporządzenie obowiązuje wstecz – od 1 stycznia 2024). Pedagodzy alarmują jednak o nowym problemie: niektóre samorządy rozważają potrącenie tzw. dodatku wyrównawczego, przyznawanego nauczycielom, których pensja nie osiągnęła poziomu pensji minimalnej.
"Wypłacili dodatek w styczniu i lutym, a w marcu dostałam do podpisania oświadczenie, że zgadzam się na jego potrącenie od marcowego wyrównania" – pisze nauczycielka w social mediach. "U mnie też taka sytuacja… nie pytać, podpisywać" – komentuje kolejna osoba, pisząc o nowej zawartości tzw. paska wypłat nauczyciela. Niektórzy z komentujących zwracają dodatkowo uwagę, że część nauczycieli osiąga kwotę minimalnej pensji wyłącznie poprzez nadgodziny.
Do sprawy odniósł się już Związek Nauczycielstwa Polskiego wydając własną opinię prawną, podważającą zasadność potrącenia dodatku. O interpretację MEN poprosili również przedstawiciele Związku Powiatów Polskich – resort edukacji nie udzielił jeszcze odpowiedzi.
Wynagrodzenie zasadnicze, średnia krajowa i płaca minimalna
W dyskusji o podwyżkach nauczycielskich wciąż toczy się debata o alternatywnym rozwiązaniu, które od wielu lat rekomenduje ZNP. Mowa o powiązaniu pensji pedagogów ze średnim wynagrodzeniem w gospodarce. Projekt obywatelski ZNP "Godne płace i wysoki prestiż nauczycieli" trafił ponownie do Sejmu pod koniec zeszłego roku. Przedstawiciele MEN wypowiadali się o projekcie pozytywnie, ale trudno przewidzieć, jakie będą dalsze losy inicjatywy obywatelskiej. Nauczyciele alarmują, że pensje w oświacie nawet po podwyżkach będą oscylować lekko powyżej pensji minimalnej, która w lipcu 2024 wzrośnie do 4 300 zł brutto.
Portal ciekaweliczby.pl porównał dane dotyczące stosunku pensji nauczycielskich do poziomu płacy minimalnej w okresie 2007-2024. Z wykresu wynika m.in., że po podwyżce wprowadzonej przez MEN nauczyciel dyplomowany zarabia o 39 proc. więcej (5 915 zł brutto) niż aktualnie obowiązująca płaca minimalna. W 2015 roku ta sama różnica wynosiła 78 proc., w 2007 roku – 135 proc. Dla porównania – w 2023 roku nauczyciel dyplomowany zarabiał 4 550 zł brutto – o 26 proc. więcej od obowiązującej wtedy płacy minimalnej.
Komentarze nauczycieli. "Zaczynałem w 2003. Teraz zarabiam 2x mniej"
"Społeczeństwo ma utrwalone w głowach, że podwyżki wyniosły 30%, nie rozumiejąc, że spora część z tej kwoty była wyrównaniem do płacy minimalnej, która w lipcu znowu ma wzrosnąć" – wyjaśnia nauczycielka komentująca wpis w social mediach. "Zaczynałem w 2003, teraz zarabiam 2x mniej biorąc pod uwagę siłę nabywczą pieniądza" – pisze nauczyciel z ponad 20-letnim stażem pracy.
Pedagodzy zwracają również uwagę na stawki dodatków do wynagrodzenia zasadniczego. Część z nich automatycznie wzrośnie po podwyżkach, ale niektóre są przyznawane uznaniowo. "W każdej gminie i mieście płacą jak chcą" – wyjaśnia nauczycielka, dodając – "brak dodatku motywacyjnego, niski za wychowawstwo w przedszkolach. Może w końcu pochylicie się nad ujednoliceniem tego procederu".
Walka o "prestiż zawodu nauczyciela"?
Podniesienie "prestiżu zawodu nauczyciela" zapowiadała wielokrotnie minister edukacji Barbara Nowacka, podkreślając, że podwyżki to dopiero początek cyklu reform w oświacie. Z drugiej strony, ostatnia wypowiedź szefowej resortu edukacji – w trakcie XX Ogólnopolskiej Konferencji Kadry Kierowniczej Oświaty – o rezygnacji ze składania "wielkich deklaracji finansowych" może nie napawać optymizmem. "Minister Nowacka już ogłosiła brak podwyżek w 2025. Pieniędzy nie ma i nie będzie" – komentuje wypowiedź minister część nauczycieli podkreślając, że trzeba patrzeć w kierunku całkowitej zmiany systemu wynagradzania pracowników oświaty.
Rozporządzenie MEN w sprawie wysokości minimalnych stawek wynagrodzenia zasadniczego nauczycieli zostało podpisane 19 lutego 2024.