Karta nauczyciela. Podsumowanie zmian

Tradycyjnie na początku roku szkolnego wchodzi w życie nowelizacja Karty nauczyciela. Tak jest również w tym roku. Z tygodniowym poślizgiem, 6 września 2023 r., zaczęła obowiązywać ustawa z 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1672; dalej: nowelizacja). Chociaż nowela ta skupia się na zmianach regulacji oświatowych, to oprócz tego modyfikuje jeszcze 18 ustaw. Co się zmienia w nowym roku? Podsumowujemy wszystkie nowości.

Zmiany w nowym roku szkolnym dotyczą nie tylko nauczycieli

Tradycyjnie na początku roku szkolnego wchodzi w życie nowelizacja Karty nauczyciela. Tak jest również w tym roku. Z tygodniowym poślizgiem, 6 września 2023 r., zaczęła obowiązywać ustawa z 28 lipca 2023 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1672; dalej: nowelizacja). Chociaż nowela ta skupia się na zmianach regulacji oświatowych, to oprócz tego modyfikuje jeszcze 18 ustaw. Dlatego pojawił się zarzut, że naruszono zasady prawidłowej legislacji, gdyż jedną ustawą zmieniającą obejmuje się tylko jedną ustawę, a odstąpienie od tej reguły jest dopuszczalne tylko w przypadku, gdy między zmienianymi ustawami występują niewątpliwe związki tematyczne lub do zrealizowania zamysłu prawodawcy jest niezbędne jednoczesne dokonanie zmian w kilku ustawach.

Tymczasem nowelizacja dotyczy wielu dziedzin i zagadnień, w tym m.in. wcześniejszych emerytur nauczycielskich, świadczeń kompensacyjnych, ocen pracy nauczycieli, zasad łączenia szkół i placówek, nadzoru nad szkołami i placówkami niepublicznymi, finansowania zadań oświatowych, zmian w zakresie sposobu naliczania odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych, kwestii związanych z zadaniami i składem rad sektorowych, instytutów badawczych, prowadzenia działalności edukacyjnej przez Sąd Najwyższy, opłat za studia, stypendiów, doktorantów, sprawozdań z działalności Sieci Badawczej Łukasiewicz, funkcjonowania Instytutu Rozwoju Języka Polskiego im. Świętego Maksymiliana Marii Kolbego (por. Joanna M. Karolczak, ekspert ds. legislacji w Biurze Analiz Sejmowych, „Ocena skutków prawnych regulacji zawartej w poselskim projekcie ustawy o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela, ustawy o instytutach badawczych, ustawy – Prawo oświatowe oraz niektórych innych ustaw”; druk sejmowy nr 3302).

przywrócenie emerytury nauczycielskiej

Najbardziej doniosłą zmianą zawartą w nowelizacji jest przywrócenie od 1 września 2024 r., po 26 latach, wcześniejszej emerytury nauczycielskiej.

Do 31 grudnia 1998 r. system emerytalny przewidywał odrębne zasady przechodzenia nauczycieli na emeryturę. Mieli oni prawo do tzw. emerytury nauczycielskiej, czyli emerytury bez względu na wiek. Ustawą z 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (t.j. Dz.U z 2023 r. poz. 1251; dalej: ustawa emerytalna), która weszła w życie 1 stycznia 1999 r., dokonana została reforma systemu emerytalnego, w wyniku której zostało zniesione to uprawnienie nauczycieli. Jednocześnie w art. 88 ust. 2a ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 984; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1672; dalej: KN) przewidziano rozwiązanie, zgodnie z którym nauczyciele urodzeni po 31 grudnia 1948 r., a przed 1 stycznia 1969 r., zachowali prawo do tej emerytury w ciągu ośmiu lat od dnia wejścia w życie ustawy emerytalnej. W wyniku późniejszej nowelizacji okres ten został wydłużony do 10 lat od dnia wejścia w życie ustawy emerytalnej.

Tak więc prawo do przejścia na emeryturę bez względu na wiek zachowali nauczyciele, którzy do 31 grudnia 2008 r. spełnili warunki do uzyskania emerytury określone w art. 88 ust. 1 KN, czyli m.in. legitymowali się 30-letnim okresem zatrudnienia, w tym 20-letnim okresem wykonywania pracy w szczególnym charakterze. Szczególny przywilej mieli zaś nauczyciele szkół, placówek, zakładów specjalnych oraz zakładów poprawczych i schronisk dla nieletnich. Dla nich warunkiem przejścia na emeryturę był 25-letni okres zatrudnienia, w tym 20 lat wykonywania pracy w szczególnym charakterze w szkolnictwie specjalnym.

Prawa do przejścia na emeryturę na wskazanych zasadach nie zachowali natomiast nauczyciele zatrudnieni w szkołach przed 1 stycznia 1999 r., którzy do 31 grudnia 2008 r. nie spełnili wszystkich warunków nabycia prawa do tej emerytury. Na przestrzeni lat ta grupa nauczycieli wielokrotnie kierowała postulaty o przyznanie im uprawnień do emerytury na zasadach obowiązujących wcześniej. I właśnie ostatnia nowelizacja KN wychodzi im naprzeciw. Duży wpływ na jej przyjęcie miał nadchodzący w szkołach niż demograficzny, który będzie skutkował koniecznością ograniczenia zatrudnienia nauczycieli. Z tych m.in. powodów przyznano tej grupie nauczycieli prawo do przejścia na wcześniejszą emeryturę.

Kwestie przywróconej emerytury nauczycielskiej uregulowane zostały w dodanym do KN art. 88a. Zgodnie z tym przepisem nauczyciele, po rozwiązaniu na swój wniosek stosunku pracy, będą mogli przejść na emeryturę w wieku niższym niż określony w art. 24 ust. 1 ustawy emerytalnej, jeżeli spełnią łącznie określone warunki, a wysokość emerytury obliczonej zgodnie z art. 88a ust. 5 i 6 KN nie będzie niższa niż kwota, o której mowa w art. 85 ust. 2 ustawy emerytalnej. ramka 1

Ramka 1

Jednym z warunków nabycia prawa do wcześniejszej emerytury nauczycielskiej będzie posiadanie okresu składkowego wynoszącego co najmniej 30 lat, a zatem okresy nieskładkowe, o których mowa w art. 7 ustawy emerytalnej, nie będą podlegały uwzględnieniu (np. okresy pobierania wynagrodzenia za czas niezdolności do pracy, zasiłku chorobowego i opiekuńczego, okres studiów, okresy urlopu wychowawczego). Joanna M. Karolczak, ekspert ds. legislacji w Biurze Analiz Sejmowych, wskazywała w ocenie skutków regulacji prawnych omawianej nowelizacji, że to rozwiązanie praktycznie znacząco zawęzi grupę osób, które będą uprawnione do przejścia na wcześniejsze świadczenie emerytalne.

Rozwiązanie stosunku pracy

Kolejnym warunkiem nabycia prawa do emerytury na podstawie art. 88a KN będzie rozwiązanie stosunku pracy na wniosek nauczyciela. Przepis ten należy odczytywać łącznie z art. 30 par. 1 ustawy z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1465; dalej: k.p.), zgodnie z którym umowa o pracę rozwiązuje się na mocy porozumienia stron, za wypowiedzeniem, bez wypowiedzenia oraz z upływem czasu, na jaki została zawarta. Ponieważ wymogiem art. 88a KN jest, aby stosunek pracy uległ rozwiązaniu na wniosek nauczyciela, to spełnić go będzie można na dwa różne sposoby:

• nauczyciel złoży wypowiedzenie albo
• zostanie zawarte porozumienie o rozwiązaniu stosunku pracy, przy czym z inicjatywą zawarcia tego porozumienia wystąpi nauczyciel.

Rozwiązanie stosunku pracy na wniosek nauczyciela jest warunkiem nabycia świadczenia kompensacyjnego, dlatego pomocniczo można korzystać z orzecznictwa odnoszącego się do przepisów ustawy z 22 maja 2009 r. o nauczycielskich świadczeniach kompensacyjnych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 30; dalej: u.n.ś.k.). przykłady 1 i 2.

Przykład 1

Przykład 2

Na wniosek nauczyciela będzie musiał być rozwiązany tylko stosunek pracy nauczycielskiej (uprawniającej do tej emerytury). Jednak warunkiem wypłaty emerytury będzie rozwiązanie wszystkich stosunków pracy, KN ustala bowiem jedynie warunki nabycia prawa do emerytury nauczycielskiej, nie reguluje natomiast zasad ustalania wysokości świadczenia i zasad wypłaty. Tu mają zastosowanie przepisy ustawy emerytalnej, które nie pozwalają na realizację nabytego prawa, jeżeli nie zostały rozwiązane wszystkie umowy o pracę. Ustawa nie ustanawia rozwiązania stosunku pracy jako warunku nabycia prawa (tj. możliwości ustalenia prawa i wysokości świadczenia), ale jedynie warunkiem wypłaty świadczenia. Prawo do emerytury nauczycielskiej zostanie zatem ustalone po rozwiązaniu stosunku pracy pedagoga, ale wypłata emerytury zostanie zawieszona do czasu rozwiązania wszystkich innych umów o pracę (tj. do czasu odejścia z rynku pracy).

W art. 88a ust. 2 KN przesądzono, że nauczyciel będzie mógł przejść na emeryturę również w przypadku rozwiązania stosunku pracy lub wygaśnięcia stosunku pracy w okolicznościach określonych w art. 20 ust. 1, 5c i 7 KN. Zatem przypadki te zrównano z rozwiązaniem stosunku pracy na wniosek nauczyciela. ramka 2

Ramka 2

Ponadto w art. 88a ust. 3 KN wskazano, że do okresu 20 lat faktycznego wykonywania pracy na stanowisku nauczyciela zaliczany będzie także okres skierowania do pracy za granicą na podstawie przepisów wykonawczych wydanych na podstawie art. 47 ust. 3 pkt 2 ustawy z 14 grudnia 2017 r. – Prawo oświatowe (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 900; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1718) lub art. 22 ust. 1 ustawy z 7 września 1991 r. o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2230; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1234), w brzmieniu obowiązującym przed 1 września 2017 r.

Zgodnie natomiast z art. 88a ust. 4 KN, jeżeli nauczyciel przechodzący na wcześniejszą emeryturę jest członkiem otwartego funduszu emerytalnego, to środki zgromadzone w tym funduszu będą przekazywane w jednej transzy na jego subkonto, o którym mowa w art. 40a ust. 1 ustawy z 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1230; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1429; dalej: u.s.u.s.).

Obliczanie świadczenia

Podstawę obliczenia emerytury, o której mowa w art. 88a ust. 1 KN, będzie stanowiła kwota składek na ubezpieczenie emerytalne, z uwzględnieniem:

• waloryzacji składek zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego do końca miesiąca poprzedzającego miesiąc, od którego przysługuje wypłata tej emerytury,
• zwaloryzowanego kapitału początkowego określonego w art. 173–175 ustawy emerytalnej,
• kwot środków zewidencjonowanych na subkoncie, o którym mowa w art. 40a u.s.u.s.

Emerytura nauczycielska będzie stanowiła równowartość kwoty będącej wynikiem podzielenia podstawy obliczenia przez średnie dalsze trwanie życia dla osób w wieku równym wiekowi przejścia na tę emeryturę danego ubezpieczonego. Wiek ubezpieczonego oraz średnie dalsze trwanie życia będzie ustalane na zasadach określonych w art. 26 ust. 2–5 ustawy emerytalnej.

Średnie dalsze trwanie życia to wielkość statystyczna, która określa przeciętny okres, jaki zazwyczaj, statystycznie upływa od ustalenia prawa do emerytury do dnia śmierci ubezpieczonego. Chodzi tu o ustalenie przewidywanego okresu pobierania przez daną osobę emerytury i – tym samym – równomierne rozłożenie zgromadzonych składek i ewentualnie kapitału początkowego w ramach tego okresu. Średnie dalsze trwanie życia wyrażane jest w miesiącach i ustalane wspólnie dla kobiet i mężczyzn. Okres ten wynika z komunikatu prezesa GUS w sprawie tablicy średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn, ogłaszanego corocznie w terminie do 31 marca. Ogłoszone w ten sposób tablice średniego dalszego trwania życia kobiet i mężczyzn mają zastosowanie do emerytur na przyszłość (przyznawanych od 1 kwietnia do 31 marca następnego roku). Im wskazany tam okres średniego dalszego trwania życia dla osoby w wieku ubezpieczonego przechodzącego na emeryturę jest dłuższy, tym emerytura jest niższa. Oznacza to, że im później nastąpi przejście na emeryturę, tym większa będzie jej wysokość.

Zgodnie z art. 88a ust. 4 KN przy ustalaniu prawa do emerytury oraz przy ustalaniu jej wysokości nie stosuje się art. 10 ust. 1 ustawy emerytalnej. Oznacza to, że nowelizacja przy ustalaniu prawa do emerytury i ustalaniu jej wysokości wyłącza uwzględnianie okresów pracy w gospodarstwie rolnym.

Symulacje przyszłych świadczeń

Warunkiem nabycia emerytury nauczycielskiej będzie to, że nie będzie ona niższa niż kwota, o której mowa w art. 85 ust. 2 ustawy emerytalnej, czyli nie będzie niższa niż emerytura minimalna. Obecnie jest to 1588,44 zł miesięcznie. Według wyliczeń ZUS wysokość świadczeń, jakie mogliby nauczyciele uzyskać, przechodząc na emeryturę po 30 latach pracy (latach składkowych), w tym 20 latach w oświacie, praktycznie skazuje emerytów na konieczność dorabiania. tabela 1

Z wyliczeń ZUS wynika, że nauczyciele, którzy zdecydowaliby się na taki krok, straciliby po co najmniej kilkaset złotych miesięcznie. Na przykład kobieta w wieku 58 lat, która zdecydowałaby się przejść na emeryturę już od września 2023 r., otrzymałaby świadczenie w wysokości 2799 zł, natomiast po przejściu na emeryturę od września 2026 r., a więc po osiągnięciu wieku 60 lat, otrzyma świadczenie w wysokości 3631 zł (brutto). Urodzony w 1963 r. mężczyzna otrzymałby w tym roku 3080 zł (brutto), natomiast po przepracowaniu kolejnych czterech lat i osiągnięciu wieku emerytalnego miałby świadczenie w wysokości 5087 zł (brutto). Symulacja takiej emerytury (dokonana przez ZUS) wskazuje, że będzie ona niższa niż świadczenie kompensacyjne oraz emerytura powszechna. tabele 2 i 3

Rozwiązanie dotyczące wcześniejszej emerytury będzie wdrażane w trzech etapach (dodany art. 93c KN). Te będą uzależnione od roku urodzenia nauczyciela. tabela 4

• Czy na wcześniejszej emeryturze będzie można dorabiać?

Tak. Nauczyciel, który przejdzie na wcześniejszą emeryturę, będzie mógł dorabiać w szkole. Jednak wymiar tego zatrudnienia nie będzie mógł być wyższy niż 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć. Także w przypadku zatrudnienia w więcej niż jednej szkole łączny wymiar zatrudnienia nie będzie mógł być wyższy niż 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć (dodany ust. 10b art. 10 KN). Co ważne, umowy o pracę na czas określony zawierane przez nauczyciela emeryta nie będą wliczane do okresu zatrudnienia stanowiącego limit terminowych angaży. Oznacza to, że w przypadku emeryta jego umowa terminowa nie przekształci się w bezterminowy stosunek pracy (umowę na czas nieokreślony). Przypomnijmy, że zgodnie z art. 10 ust. 12 KN okres zatrudnienia na podstawie umowy o pracę na czas określony zawartej w przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania na podstawie art. 10 ust. 7 KN, a także łączny okres zatrudnienia na podstawie tych umów między tymi samymi stronami stosunku pracy, nie może przekraczać 36 miesięcy.

• Z jakimi ograniczeniami będzie związane zatrudnienie emeryta?

Ustawodawca uznał, że skoro wcześniejszą emeryturę wprowadza się m.in. ze względu na nadchodzący niż demograficzny w szkołach, to niezbędne jest wprowadzenie ograniczeń zatrudniania w szkołach nauczycieli korzystających z tego uprawnienia. W tym celu w art. 10 KN zostały dodane ust. 10a–10c, w których zostały uregulowane kwestie związane z zatrudnianiem nauczycieli korzystających z wcześniejszej emerytury. I tak, ust. 10a art. KN wskazuje, że nauczyciela, który przeszedł na wcześniejszą emeryturę i prawo do niej nie uległo zawieszeniu, będzie można zatrudnić wyłącznie w przypadku zaistnienia potrzeby wynikającej z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela, za zgodą organu sprawującego nadzór pedagogiczny. Warto wskazać, że ten warunek wzbudził duże kontrowersje podczas prac na projektem w Sejmie. Podnoszono, że kurator nie jest pracodawcą nauczyciela. Zarzucono także brak kryteriów, jakimi powinien kierować się kurator, wyrażając (bądź nie) zgodę na zatrudnienie. Dariusz Piontkowski, wiceminister nauki i edukacji, tłumaczył, że rozwiązanie to związane jest z tym, że właśnie do kuratora oświaty dyrektorzy szkół zgłaszają wolne miejsca pracy, więc ma on informacje, w jakich szkołach jest zapotrzebowanie na nauczycieli. Jeżeli się okaże, że rzeczywiście brakuje nauczycieli w jakimś mieście lub gminie, to zdaniem wiceministra nie powinno być przeszkód, aby taka zgoda została udzielona.

Kolejnym ograniczeniem jest wymiar zatrudnienia, o którym już wyżej wspomniano. Podkreślić należy, że wskazane ograniczenia będą stosowane odpowiednio do zatrudniania nauczycieli w przedszkolach, innych formach wychowania przedszkolnego, szkołach i placówkach prowadzonych przez osoby fizyczne lub osoby prawne niebędące jednostkami samorządu terytorialnego (dodany ust. 1a art. 10a KN).

• Jak będzie weryfikowane przestrzeganie obostrzeń?

Kwestię tę reguluje dodany ust. 10c art. 10 KN. W celu weryfikacji, czy prawo nauczyciela do emerytury nie uległo zawieszeniu, i sprawdzenia, czy wymiar zatrudnienia w innych szkołach nie przekroczył dopuszczalnego limitu, nauczyciel przed nawiązaniem stosunku pracy będzie składał dyrektorowi szkoły oświadczenie o zawieszeniu albo niezawieszeniu prawa do tej emerytury. A jeżeli prawo do tej emerytury nie uległo zawieszeniu, również o niezatrudnieniu w innej szkole lub innych szkołach albo o zatrudnieniu w innej szkole lub innych szkołach i wymiarze zatrudnienia w tej szkole lub tych szkołach.

• Jakie będą konsekwencje naruszenia ograniczeń?

Przekroczenie dopuszczalnego wymiaru zatrudnienia lub podjęcie pracy mimo braku zgody kuratora oświaty będzie skutkowało zawieszeniem prawa do wcześniejszej emerytury i to bez względu na wysokość przychodu uzyskiwanego przez osobę mającą ustalone prawo do emerytury. Konsekwencja ta nie będzie miała jednak zastosowania do osób, które osiągnęły powszechny wiek emerytalny, o którym mowa w art. 24 ust. 1 ustawy emerytalnej.

Środki dla samorządu na odprawy emerytalne

Zgodnie z art. 87 ust. 1 i 2 KN nauczycielowi spełniającemu warunki uprawniające do emerytury, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na emeryturę, jeżeli nie uzyskał z tego tytułu odprawy przewidzianej w art. 28 KN, przyznaje się odprawę w wysokości dwu miesięcznego ostatnio pobieranego wynagrodzenia w szkole będącej podstawowym miejscem jego pracy, a nauczycielowi, który przepracował w szkole co najmniej 20 lat, odprawę w wysokości trzymiesięcznego wynagrodzenia ostatnio pobieranego w szkole będącej podstawowym miejscem jego pracy.

W związku z koniecznością zapewnienia jednostkom samorządu terytorialnego dodatkowych środków finansowych z przeznaczeniem na wypłatę odpraw dla nauczycieli przechodzących na wcześniejszą emeryturę niezbędne było zwiększenie limitu rezerwy części oświatowej subwencji ogólnej, określonego w art. 28 ust. 2 ustawy z 13 listopada 2003 r. o dochodach jednostek samorządu terytorialnego (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2267).

Zgodnie z art. 20 nowelizacji w 2024 r. rezerwę części oświatowej subwencji ogólnej zwiększa się o kwotę nie wyższą niż 496 200 tys. zł ze środków rezerwy celowej budżetu państwa, z przeznaczeniem na wypłatę odpraw dla nauczycieli samorządowych placówek oświatowych. Jednocześnie w art. 21 nowelizacji przesądzono, że wydatków bieżących wynikających z wypłaty odpraw nauczycielom jednostek systemu oświaty prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego przechodzącym na wcześniejszą emeryturę nie wlicza się do zaplanowanych na lata 2024–2026 wydatków bieżących jednostki samorządu terytorialnego uwzględnianych przy ustalaniu podstawowej kwoty dotacji, o której mowa w art. 12, art. 13 i art. 50 ustawy z 27 października 2017 r. o finansowaniu zadań oświatowych (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 2082; dalej; u.f.z.o.). ©℗

nauczycielskie świadczenia kompensacyjne

Nowelizacja rozszerza katalog uprawnionych do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego o nauczycieli publicznych i niepublicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym specjalistycznych.

To odpowiedź na wieloletnie apele tej grupy pedagogów o przyznanie im tych świadczeń pomostowych z uwagi na charakter ich pracy. Zmiana w tym zakresie w u.n.ś.k. zacznie obowiązywać od 1 września 2024 r. Ponadto okresy pracy w poradniach psychologiczno-pedagogicznych (w tym specjalistycznych) przed 1 września 2024 r. także będą wliczane do okresu 20 lat faktycznego wykonywania pracy na stanowisku nauczyciela, który jest niezbędny do ubiegania się o wcześniejszą emeryturę nauczycielską.

Istota świadczeń

Przypomnijmy, że nauczyciele, którzy nie mogli przejść na emeryturę nauczycielską, niejako w zamian otrzymali prawo do świadczenia kompensacyjnego finansowanego ze środków budżetu państwa. Umożliwia ono nauczycielom odejście z zawodu z zapewnieniem środków do życia z funduszy publicznych do czasu osiągnięcia powszechnego wieku emerytalnego. Po jego osiągnięciu nauczycielowi przyznawana jest emerytura. Świadczenie kompensacyjne przypomina więc emeryturę pomostową, do której prawo zachowali (urodzeni po 31 grudnia 1948 r.) nauczyciele wychowawcy i inni pracownicy pedagogiczni zatrudnieni w młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, młodzieżowych ośrodkach socjoterapii, ośrodkach szkolno-wychowawczych, schroniskach dla nieletnich oraz zakładach poprawczych.

Nauczycielskie świadczenie kompensacyjne przysługuje nauczycielom, którzy spełnili łącznie następujące warunki:

• osiągnęli wiek określony w art. 4 ust. 3 u.n.ś.k.;
• mają okres składkowy i nieskładkowy w rozumieniu ustawy emerytalnej, wynoszący 30 lat, w tym 20 lat wykonywania pracy w jednostkach oświatowych, w wymiarze co najmniej 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć;
• rozwiązali stosunek pracy.

Na równi z rozwiązaniem stosunku pracy z inicjatywy nauczyciela jest traktowane rozwiązanie lub wygaśnięcie w okolicznościach przewidzianych w art. 20 ust. 1, 5c i 7 KN. Chodzi o takie sytuacje jak:

• rozwiązanie stosunku pracy w razie całkowitej lub częściowej likwidacji szkoły albo w razie zmian organizacyjnych powodujących zmniejszenie liczby oddziałów w szkole albo zmian planu nauczania uniemożliwiających dalsze zatrudnianie nauczyciela w pełnym wymiarze zajęć;
• wygaśnięcie stosunku pracy w związku z upływem sześciomiesięcznego pozostawania nauczyciela w stanie nieczynnym lub z dniem odmowy podjęcia przez nauczyciela pozostającego w stanie nieczynnym pracy w pełnym wymiarze zajęć na czas nieokreślony lub na okres, na który została zawarta umowa, w tej samej szkole, na tym samym lub innym stanowisku.

• Czy rozwiązanie angażu i nabycie uprawnień do świadczenia kompensacyjnego uzasadnia wypłatę odprawy emerytalnej?

Nabycie uprawnień do świadczenia kompensacyjnego wiąże się z nabyciem prawa do odprawy emerytalnej. Na podstawie art. 87 ust. 1, 2 i 4 KN nauczycielowi spełniającemu warunki uprawniające do nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego, którego stosunek pracy ustał w związku z przejściem na to świadczenie, jeżeli nie uzyskał z tego tytułu odprawy przewidzianej w art. 28 KN, przyznaje się odprawę w wysokości dwumiesięcznego ostatnio pobieranego wynagrodzenia w jednostce oświatowej będącej podstawowym miejscem jego pracy, a jeśli nauczyciel przepracował w samorządowej oświacie co najmniej 20 lat – w wysokości trzymiesięcznego ostatnio pobieranego wynagrodzenia. Z powołanej regulacji wynika, że podstawą nabycia prawa do odprawy jest spełnianie warunków do nabycia świadczenia kompensacyjnego, które wymienia art. 4 ust. 1 i ust. 3 pkt 3 u.n.ś.k., czyli osiągnięcie wieku, posiadanie stażu ubezpieczeniowego oraz rozwiązanie stosunku pracy z inicjatywy nauczyciela. Potwierdzeniem spełniania tych warunków jest decyzja ZUS o przyznaniu nauczycielowi świadczenia.

• Czy nauczyciel bezpośrednio z urlopu zdrowotnego może przejść na świadczenie kompensacyjne?

Korzystanie z urlopu zdrowotnego nie jest przeszkodą do przejścia na świadczenie kompensacyjne. Natomiast nauczyciel musiałby spełniać wymogi dotyczące stażu – ogółem 30 lat i 20 lat wykonywania tzw. pracy przy tablicy; do tego 20-letniego okresu nie wlicza się czasu korzystania z urlopu zdrowotnego, ponieważ nie jest to okres wykonywania pracy pedagogicznej. Ponadto stosunek pracy powinien zostać rozwiązany z inicjatywy nauczyciela, a więc za jego wypowiedzeniem lub za porozumieniem stron zawartym na jego wniosek. Świadczenie może być pobierane do dnia poprzedzającego dzień 65. urodzin nauczyciela (art. 8 pkt 2 lit. b u.n.ś.k.).

• Czy nauczycielka, której ostatnim miejscem zatrudnienia w szkole było zatrudnienie w wymiarze poniżej 0,5 etatu, może przejść na nauczycielskie świadczenie kompensacyjne? Jak przebiega procedura jego przyznawania?

Istnieje możliwość ubiegania się o świadczenie kompensacyjne także wtedy, kiedy bezpośrednio przed zgłoszeniem wniosku o nie osoba zainteresowana pracowała jako nauczyciel w wymiarze niższym niż połowa obowiązkowego wymiaru zajęć. W myśl art. 14 u.n.ś.k. postępowanie w sprawie świadczenia wszczyna się na wniosek nauczyciela zgłoszony bezpośrednio lub za pośrednictwem płatnika składek w organie rentowym. Należy złożyć do ZUS wniosek o świadczenie kompensacyjne oraz:

• dokumenty potwierdzające okresy zatrudnienia w charakterze nauczyciela,
• dokumenty potwierdzające pozostałe okresy składkowe i nieskładkowe,
• zaświadczenie o wysokości wynagrodzenia otrzymywanego w latach przypadających do 31 grudnia 1998 r. (jeśli nie ma ustalonego kapitału początkowego).

Do trzydziestoletniego stażu składkowego i nieskładkowego ZUS zalicza m.in. okresy, za które były opłacane składki na ubezpieczenie społeczne, oraz niektóre okresy, za które składka nie była opłacana, bo nie było takiego obowiązku (np. okres pobierania zasiłku macierzyńskiego, okres zasadniczej służby wojskowej). Okresy nieskładkowe to m.in. okresy, w których pobierane było wynagrodzenie za czas niezdolności do pracy, zasiłek chorobowy czy świadczenie przedemerytalne, okresy studiów wyższych. Okresy nieskładkowe ZUS uwzględnia tylko w wymiarze, który nie przekracza 1/3 okresów składkowych. W myśl art. 15 u.n.ś.k. decyzję w sprawie świadczenia wydaje i świadczenie to wypłaca organ rentowy właściwy ze względu na miejsce zamieszkania nauczyciela. ©℗

ocena do awansu zawodowego

Od 1 września 2022 r. obowiązuje art. 6a ust. 1de KN, zgodnie z którym oceny pracy nauczyciela mianowanego, który zamierza ubiegać się o awans na stopień nauczyciela dyplomowanego, dokonuje się za okres ostatnich trzech lat pracy przed dokonaniem tej oceny. Od czasu wprowadzenia tego przepisu pojawiły się wątpliwości dotyczące ustalania trzyletniego okresu pracy podlegającego ocenie w sytuacji dłuższych nieobecności nauczyciela w pracy, np. z powodu korzystania z urlopu dla poratowania zdrowia. Nowelizacja doprecyzowała więc ten przepis.

Okres pracy podlegający ocenie

W zmienionym art. 6a ust. 1de KN wprost wskazano, że do trzyletniego okresu pracy podlegającego ocenie nie będą wliczane okresy usprawiedliwionej nieobecności nauczyciela w pracy, trwającej dłużej niż trzy miesiące.

Ponadto przepis ten skrócił okres pracy podlegającej ocenie w przypadku nauczycieli, którzy w ostatnich trzech latach pracy przed dokonaniem oceny, przed podjęciem pracy w szkole byli odpowiednio:

• zatrudnieni na stanowisku nauczyciela w publicznej placówce doskonalenia nauczycieli o zasięgu ogólnokrajowym, publicznej placówce doskonalenia nauczycieli szkół artystycznych, publicznej placówce doskonalenia nauczycieli przedmiotów zawodowych, którzy nauczają w szkołach rolniczych, lub publicznej placówce doskonalenia nauczycieli przedmiotów zawodowych o zasięgu ogólnokrajowym, lub
• skierowani przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania do pracy w szkołach europejskich, lub
• zatrudnieni na stanowisku, na którym są wymagane kwalifikacje pedagogiczne, lub urlopowani lub zwolnieni z obowiązku świadczenia pracy.

W przypadku tych nauczycieli ocena pracy w związku z ubieganiem się o awans na stopień nauczyciela dyplomowanego będzie dokonywana za okres pracy w szkole, jednak nie krótszy niż dziewięć miesięcy.

Częściowe przesunięcie regulacji

Warto wskazać, że nowela art. 6a ust. 1de KN została przeniesiona z tzw. lex Czarnek (ustawa ta została zawetowana przez prezydenta). Propozycja zmiany tego przepisu była pozytywnie oceniana w literaturze (zob. K. Stradomski, „Karta Nauczyciela. Komentarz”, Legalis 2022 r./el). Wskazywano, że art. 6a KN w brzmieniu nadanym nowelizacją z 2022 r. faktycznie nie określa sytuacji nauczyciela mianowanego, który ubiega się o stopień nauczyciela dyplomowanego, nie pracując przez trzy lata w szkole.

Z kolei ze sprzeciwem spotkała się zmiana zawarta w tzw. lex Czarnek dotycząca propozycji dodania ust. 7b w art. 6a KN. Dotyczył on uszczegółowienia procedury oceny pracy dyrektora szkoły, nauczyciela, któremu czasowo powierzono pełnienie obowiązków dyrektora szkoły, oraz nauczyciela pełniącego w zastępstwie obowiązki dyrektora szkoły przez okres co najmniej sześciu miesięcy. W myśl projektowanej nowelizacji, jeżeli w terminie 30 dni od dnia przedstawienia projektu oceny pracy ww. nauczycieli pełniących funkcje kierowniczą organ sprawujący nadzór pedagogiczny, a w przypadku placówek doskonalenia nauczycieli – kurator oświaty, nie uzyska porozumienia odpowiednio z organem prowadzącym szkołę lub organem prowadzącym placówkę doskonalenia nauczycieli w sprawie tej oceny, to oceny pracy tych nauczycieli pełniących funkcję kierowniczą dokonuje odpowiednio organ sprawujący nadzór pedagogiczny po rozpatrzeniu stanowiska organu prowadzącego szkołę lub kurator oświaty po rozpatrzeniu stanowiska organu prowadzącego placówkę doskonalenia nauczycieli. Projekt w tym zakresie nie wydaje się uzasadniony, biorąc pod uwagę, że każdy z organów uczestniczących w dokonywaniu oceny (dotyczy to zwłaszcza dyrektora) przyznaje punkty w zakresie swoich kompetencji, organ dokonujący oceny będzie więc władny podsumować przyznane punkty i dokonać w ten sposób oceny. Nowelizacja nie powiela krytykowanej zmiany art. 6a ust. 7b KN.

Korekta przepisów przejściowych

Nowelizacja koryguje przepisy przejściowe ustawy z 5 sierpnia 2022 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. poz. 1730; dalej: u.z.k.n.). Przypomnijmy, że regulacja ta wprowadziła rewolucję w zakresie oceniania i awansu zawodowego nauczycieli. Pierwsza zmiana wprowadzona przez nowelizację dotyczy art. 8 u.z.k.n. W ust. 3 dodanym do art. 8 został uregulowany okres, za jaki jest dokonywana ocena pracy nauczycieli mianowanych ubiegających się o stopień nauczyciela dyplomowanego, którzy przed 1 września 2022 r. w ciągu ostatnich trzech lat przed dokonaniem oceny pracy zmienili miejsce zatrudnienia. Ponieważ w przypadku tej grupy nauczycieli nie będzie możliwe wsteczne dokonanie oceny pracy w poprzednich miejscach zatrudnienia i uwzględnianie tej oceny w ocenie pracy, o której mowa w art. 6a ust. 1dd KN, nowelizacja ustaliła, że ocena pracy może być dokonana za okres krótszy niż trzy lata pracy przed dokonaniem tej oceny, jednak nie krótszy niż dziewięć miesięcy. W ocenie tej nie będzie uwzględniana ocena pracy z poprzedniego miejsca zatrudnienia, w którym nauczyciel zakończył pracę przed 1 września 2022 r., chyba że wystąpi do dyrektora szkoły z wnioskiem o uwzględnienie tej oceny.

Likwidacja stopnia nauczyciela kontraktowego

Liczba stopni awansu zawodowego została zmniejszona do dwóch (stopień nauczyciela mianowanego i stopień nauczyciela dyplomowanego). Do czasu uzyskania stopnia nauczyciela mianowanego nauczyciel jest nauczycielem początkującym. Ponadto skrócono o dwa lata okres, po którym może on uzyskać stopień nauczyciela mianowanego. W związku z likwidacją stopnia nauczyciela kontraktowego w u.z.k.n. zostały wprowadzone przepisy przejściowe dla nauczycieli, którzy uzyskali już ten stopień. Zgodnie z przepisami przejściowymi zawartymi w art. 10 ust. 1 i 2 u.z.k.n. nauczyciele, którzy do 31 sierpnia 2022 r. uzyskali stopień nauczyciela kontraktowego, lecz do tego dnia nie uzyskali stopnia nauczyciela mianowanego, stopień ten uzyskują według przepisów dotychczasowych, z tym że jeżeli przed 1 września 2021 r. nie rozpoczęli oni stażu na stopień nauczyciela mianowanego, to wymiar stażu na ten stopień skraca się o rok. W przypadku zatem odbywania przez nauczyciela stażu w podstawowym wymiarze staż ten po skróceniu będzie trwał rok i dziewięć miesięcy.

Na mianowanego

Nowelizacja dodaje ust. 3 do art. 10 u.z.k.n. dotyczący ubiegania się o stopień nauczyciela mianowanego. Zgodnie z nim nauczyciele, którzy przed 1 września 2022 r. uzyskali stopień nauczyciela kontraktowego i mają co najmniej dziesięcioletni okres pracy w szkole, lecz przed 1 września 2022 r. nie rozpoczęli stażu na stopień nauczyciela mianowanego, mogą odbyć ten staż w wymiarze dziewięciu miesięcy. Nauczyciele ci będą sami podejmowali decyzję, czy chcą odbyć staż w wymiarze skróconym do dziewięciu miesięcy, czy tak jak pozostali nauczyciele w wymiarze roku i dziewięciu miesięcy.

Nowelizacja w dodanym art. 12a u.z.k.n. uzupełnia przepisy przejściowe dotyczące awansu zawodowego nauczycieli. W myśl tego przepisu do 31 sierpnia 2025 r. warunku posiadania co najmniej bardzo dobrej oceny pracy nie stosuje się do nauczyciela mianowanego, który odpowiednio przed:

1) zatrudnieniem na stanowisku nauczyciela w publicznej placówce doskonalenia nauczycieli o zasięgu ogólnokrajowym, publicznej placówce doskonalenia nauczycieli szkół artystycznych, publicznej placówce doskonalenia nauczycieli przedmiotów zawodowych, którzy nauczają w szkołach rolniczych, lub publicznej placówce doskonalenia nauczycieli przedmiotów zawodowych o zasięgu ogólnokrajowym, lub

2) skierowaniem przez ministra właściwego do spraw oświaty i wychowania do pracy w szkołach europejskich, lub

3) zatrudnieniem na stanowisku, na którym są wymagane kwalifikacje pedagogiczne, lub

4) urlopowaniem lub zwolnieniem z obowiązku świadczenia pracy

– pracował w szkole na stanowisku nauczyciela w okresie ostatnich trzech lat przed złożeniem wniosku o podjęcie postępowania kwalifikacyjnego na stopień nauczyciela dyplomowanego i zakończył tę pracę przed 1 września 2022 r.

Przepis ten zwalnia tych nauczycieli (do 31 sierpnia 2025 r.) z obowiązku posiadania co najmniej bardzo dobrej oceny pracy, gdy pracę zakończyli przed 1 września 2022 r., gdyż mogą nie mieć możliwości spełnienia tego warunku.

Nauczyciel bez przygotowania pedagogicznego

Nowelizacja zmieniła ust. 2 w art. 9a KN. Przepis ten dotyczy nauczycieli początkujących, którzy zostali zatrudnieni na podstawie art. 10 ust. 3 KN, tj. nauczycieli zatrudnianych w szczególnych przypadkach uzasadnionych potrzebami szkoły, którzy legitymują się wymaganym poziomem wykształcenia, lecz nie mają przygotowania pedagogicznego (mogą być zatrudnieni, o ile zobowiążą się do uzyskania przygotowania pedagogicznego w trakcie pierwszego roku pracy w szkole). Nowelizacja jednoznacznie wskazuje, że nauczyciele ci, jeśli będą zatrudnieni w wymiarze co najmniej 1/2 etatu, będą odbywali przygotowanie do zawodu nauczyciela. Zniknie więc dotychczasowa wątpliwość, czy ten nauczyciel może odbywać przygotowanie do zawodu nauczyciela. przykład 3

Przykład 3

Wideokonferencja

Nowelizacja w art. 9b KN dodaje ust. 1d. Przepis ten przewiduje możliwość przeprowadzania w formie wideokonferencji odpowiednio egzaminu lub rozmowy z nauczycielem ubiegającym się o stopień nauczyciela mianowanego lub dyplomowanego zatrudnionym w szkole polskiej lub szkole lub zespole szkół przy przedstawicielstwie dyplomatycznym, urzędzie konsularnym i przedstawicielstwie wojskowym. W związku z tym, że ww. szkoły funkcjonują w 36 krajach na czterech kontynentach, nauczyciele mogą mieć trudności organizacyjne i finansowe z przyjazdem do Polski w celu zdania egzaminu przed komisją egzaminacyjną lub uczestniczenia w rozmowie sprawdzającej spełnianie wymagań dotyczących realizowania zadań lub podejmowania działań na rzecz oświaty oraz ich efektów. Dlatego przyjęto, że nauczyciele tych szkół będą mieli możliwość uczestniczenia w egzaminie i rozmowie w formie wideokonferencji przy wykorzystaniu narzędzi teleinformatycznych umożliwiających przesyłanie dźwięku i obrazu w czasie rzeczywistym. ©℗

wymiar dostępności

Nauczycielowi, który prowadzi zajęcia w wymiarze niższym niż sześć godzin tygodniowo, wymiar dostępności w szkole ustala dyrektor odpowiednio do potrzeb.

Zgodnie z art. 42 ust. 2f KN (dodanym u.z.k.n.), który wszedł w życie 1 września 2022 r., w ramach zajęć i czynności, stanowiących pensum, o których mowa w art. 42 ust. 2 pkt 2 KN (czyli inne zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, w tym zajęcia opiekuńcze i wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów), nauczyciel jest obowiązany do dostępności w szkole w wymiarze jednej godziny tygodniowo. W przypadku nauczyciela zatrudnionego w wymiarze niższym niż 1/2 obowiązkowego wymiaru zajęć dostępność wynosi jedną godzinę w ciągu dwóch tygodni. W trakcie godziny dostępności nauczyciel, odpowiednio do potrzeb, prowadzi konsultacje dla uczniów, wychowanków lub ich rodziców.

Zatrudnienie w niskim wymiarze

Ustawodawca postanowił uelastycznić to rozwiązanie w stosunku do nauczycieli zatrudnionych w bardzo niskim wymiarze zajęć, w przypadku których dostępność mogłaby być realizowana w odpowiednio niższym wymiarze, w zależności od potrzeb.

Nowelizacja wprowadza regulację, zgodnie z którą w przypadku nauczyciela, który prowadzi zajęcia dydaktyczne, wychowawcze lub opiekuńcze bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz w wymiarze niższym niż sześć godzin tygodniowo, wymiar dostępności nauczyciela w szkole będzie ustalał dyrektor szkoły odpowiednio do potrzeb. Ustalając ten wymiar, dyrektor szkoły będzie musiał mieć jednak na uwadze, że nie może być on wyższy od wymiaru określonego w art. 42 ust. 2f KN, dostępność nauczyciela w szkole oraz inne zajęcia i czynności realizowane przez nauczyciela w ramach stosunku pracy nie mogą zaś przekraczać obowiązującego tego nauczyciela maksymalnego tygodniowego wymiaru czasu pracy. Takie same zasady ustalania wymiaru dostępności nauczyciela w szkole nowelizacja wprowadza dla nauczyciela, który w ramach stosunku pracy prowadzi wyłącznie zajęcia w formach pozaszkolnych lub zajęcia w szkole dla dorosłych, branżowej szkole II stopnia lub szkole policealnej, bez względu na wymiar zatrudnienia. Z uwagi na specyfikę pracy w tych jednostkach zasadne jest bowiem bardziej elastyczne ustalanie dostępności nauczyciela w szkole, odpowiednio do potrzeb, np. w przypadku kształcenia w formach pozaszkolnych zasadne może być ustalenie tego wymiaru w innych okresach niż godzina na tydzień.

Istota konsultacji

„Słownik języka polskiego” PWN definiuje słowo „konsultacje” jako spotkania mające na celu zasięgnięcie opinii, rady lub wyjaśnień. Konsultacje nie są więc zajęciami, czyli regularnymi, stałymi lekcjami, wykładami, ćwiczeniami lub treningami organizowanymi przez szkoły. Konsultacje są czynnościami odrębnymi od pozostałych zajęć i czynności statutowych szkoły, choć mieszczą się w tym samym katalogu określonym w art. 42 ust. 2 pkt 2 KN. Zajęcia i czynności wskazane w treści statutu szkoły jako zajęcia i czynności statutowe, takie jak np. zajęcia wyrównawcze czy kółka zainteresowań, nie mogą być wykonywane w ramach konsultacji. Konsultacje nie mogą być realizowane w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej (K. Lisowski, K. Stradomski, „Karta Nauczyciela. Komentarz”, Legalis 2022/el).

• Którzy nauczyciele muszą realizować godziny dostępności?

Godziny dostępności muszą realizować wszyscy nauczyciele, bez względu na zajmowane stanowisko. Obowiązek ten dotyczy także np. bibliotekarza, wychowawcy świetlicy, specjalisty (pedagoga, psychologa, logopedy, terapeuty pedagogicznego). Dla obowiązku realizacji godzin dostępności nie ma znaczenia forma zatrudnienia (np. umowa o pracę na czas nieokreślony lub określony, mianowanie). Bez znaczenia jest także stopień awansu zawodowego nauczyciela. Obowiązek ten dotyczy także nauczycieli:

• pełniących funkcje kierownicze (w tym dyrektora – nawet w przypadku całkowitego zwolnienia z obowiązku świadczenia zajęć),
• którzy nie pełnią funkcji wychowawców,
• ze zniżką pensum wynikającą z niepełnosprawności,
• z częściowym zwolnieniem z obowiązku świadczenia pracy z powodu wykonywania funkcji w związkach zawodowych (w przypadku zwolnienia całkowitego godziny dostępności nie będą realizowane).

Godzin dostępności nie realizuje natomiast osoba niebędąca nauczycielem, zatrudniona do prowadzenia zajęć w trybie art. 15 prawa oświatowego, czyli pomoc nauczyciela.

• Czy za godziny dostępności przysługuje dodatkowe wynagrodzenie?

Godziny dostępności są realizowane w zakresie zadań statutowych szkoły, a nie w ramach pensum czy godzin ponadwymiarowych. Oznacza to, że nie przysługuje za nie dodatkowe wynagrodzenie.

• Czy godziny dostępności podlegają ewidencjonowaniu?

Zajęcia i czynności określone w art. 42 ust. 2f w zw. z ust. 2 pkt 2 KN, w tym godziny dostępności, nie podlegają ewidencji czasu pracy w dziennikach lekcyjnych i dziennikach zajęć (art. 42 ust. 7a KN). Ewidencji takiej podlegają wyłącznie zajęcia realizowane w ramach obowiązkowego pensum zajęć, wskazane w art. 42 ust. 2 pkt 1 KN, a godziny dostępności nie są objęte pensum. Wymiar konsultacji jest ustalony w ramach tygodnia pracy, a nie miesiąca. Sposób realizacji konsultacji jest określany w drodze polecenia służbowego i w ramach podległości służbowej, o ile polecenie jest zgodne z prawem, a w treści statutu szkoły nie przewidziano sposobu realizacji obowiązku z art. 42 ust. 2f KN. Sposób realizacji konsultacji może zostać uregulowany w statucie szkoły; projekt nowelizacji statutu określa rada pedagogiczna.

• Czy godzina dostępności to godzina zegarowa czy lekcyjna?

W art. 42 ust. 2f KN jest mowa o godzinie. Należy zatem przyjąć, że chodzi o słownikowe jej rozumienie, tzn. godzinę zegarową. Nie jest jednak wykluczone, że może ona być dzielona na krótsze odcinki czasowe. Istotne jest tylko, by czas był odpowiedni do przeprowadzenia konsultacji. ©℗

zmiany sposobu naliczania odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych

Do tej pory zgodnie z art. 53 ust. 2 KN wysokość odpisu dla nauczycieli będących emerytami lub rencistami oraz nauczycieli pobierających nauczycielskie świadczenie kompensacyjne wynosi 5 proc. pobieranych przez nich świadczeń. Takie brzmienie przepisów budziło wątpliwości, czy podstawą obliczenia wysokości kwoty odpisu w odniesieniu do byłego nauczyciela powinna być kwota emerytury, renty lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego pobierana w jednym miesiącu, czy też ma być to uśredniona wysokość emerytury, renty lub nauczycielskiego świadczenia kompensacyjnego otrzymywanych w skali całego roku.

Ponadto w celu naliczenia odpisu każdy pracodawca (dyrektor szkoły lub placówki) jest zobowiązany do zebrania informacji o wysokości pobieranych świadczeń przez nauczycieli będących emerytami lub rencistami oraz nauczycieli pobierających nauczycielskie świadczenie kompensacyjne uprawnionych do korzystania w danej jednostce ze środków zakładowego funduszu świadczeń socjalnych, co bardzo często jest niemożliwe z powodu chociażby niechęci emerytowanych nauczycieli do okazywania dokumentacji.

Jak podnoszono w uzasadnieniu do nowelizacji: „Mimo dość jednolitej linii orzeczniczej w tym zakresie przepis art. 53 ust. 2 ustawy – Karta Nauczyciela budzi wątpliwości interpretacyjne, co wskazał m.in. Sąd Najwyższy w uchwale z 23 lutego 2022 r., sygn. akt III PZP 3/21. W uzasadnieniu do tej uchwały Sąd Najwyższy stwierdził, że «niedookreśloność tej regulacji rzeczywiście może rodzić wątpliwości interpretacyjne co do tego, w jaki sposób należy – po pierwsze – ustalać wysokość świadczeń ,pobieranych’ przez osoby, za które dokonywane są odpisy na fundusz, a po drugie – z jaką perspektywą czasową należy łączyć wysokość świadczenia pobieranego przez osobę, za którą dokonywany jest odpis z uwzględnieniem algorytmu ustanowionego w art. 53 ust. 2 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta Nauczyciela»”.

Odpis na emerytowanych pedagogów po zmianach

Aby usunąć wątpliwości, wprowadzono rozwiązanie, zgodnie z którym odpis na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych dla nauczycieli będących emerytami lub rencistami oraz nauczycieli pobierających nauczycielskie świadczenie kompensacyjne będzie dokonywany w wysokości ustalonej jako iloczyn planowanej, przeciętnej w danym roku kalendarzowym liczby nauczycieli będących emerytami lub rencistami oraz nauczycieli pobierających nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, skorygowanej w końcu danego roku kalendarzowego do faktycznej, przeciętnej liczby tych nauczycieli i 42 proc. kwoty bazowej, o której mowa w art. 30 ust. 3 KN, obowiązującej 1 stycznia danego roku. Proponowana zmiana nie powinna wpłynąć niekorzystnie na wysokość odpisu, który będzie utrzymany na takim samym poziomie jak obecnie.

Jak to obliczyć w praktyce

Jak wiadomo, roczny odpis na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych oblicza się wstępnie w pierwszej połowie kalendarzowego roku, tak aby do 31 maja przekazać pierwszą jego ratę w wysokości co najmniej 75 proc. Drugą ratę przekazuje się do 30 września. Natomiast z końcem roku kalendarzowego dokonuje się korekty w związku z zaistniałą w trakcie roku rotacją w zatrudnieniu albo zwiększeniem lub zmniejszeniem liczby emerytowanych pracowników objętych opieką socjalną (art. 6 ust. 2 ustawy z 4 marca 1994 r. o zakładowym funduszu świadczeń socjalnych; t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 998; ost.zm. Dz.U. z 2023 r. poz. 1586). Dotyczy to nauczycieli zarówno aktywnych zawodowo, jak i emerytowanych.

Nauczyciel, przechodząc na emeryturę, rentę czy nauczycielskie świadczenie kompensacyjne, powinien być poinformowany o przynależeniu do funduszu socjalnego i posiąść wiedzę na temat tego, jak będzie wyglądała sytuacja związana z korzystaniem przez niego z tego źródła pomocy. W celu naliczania odpisu na byłych pedagogów objętych opieką socjalną w szkole dyrektor dla pewności, że jego emeryt nie podjął innego zatrudnienia, może przyjąć oświadczenie o tym, że chce on być objęty opieką socjalną w tejże placówce. wzór 1

wzór 1

Złożenie oświadczenia wskazującego na objęcie opieką socjalną przez jednostkę powoduje, że ma ona obowiązek przyjąć takiego pedagoga do naliczania odpisu.

Jak będzie odbywać się to po zmianach? Od 2024 r., przelewając pierwszą ratę odpisu na fundusz socjalny, dyrektor będzie obliczał przeciętną planowaną liczbę emerytów, rencistów i osób pobierających świadczenia kompensacyjne. Jeżeli np. 1 stycznia 2024 r. będzie sprawował opiekę nad 15 byłymi pedagogami i do 31 maja ich liczba nie ulegnie zmianie, to zastosuje następujące obliczenia:

• 15 × 42 proc. kwoty bazowej = wysokość planowanego odpisu,
• wysokość planowanego odpisu × co najmniej 75 proc. = pierwsza rata odpisu.

Zgodnie z projektem ustawy budżetowej na 2024 r. kwota bazowa wyniesie 4471,28 zł.

Zgodnie z art. 9 ust. 2 ustawy budżetowej na rok 2023 z 15 grudnia 2022 r. (Dz.U. z 2023 r. poz. 256) – w 2023 r. wynosi ona 3981,55 zł [gdyby tę kwotę przyjąć do powyższych obliczeń, to roczny odpis wyniósłby: 15 × (3981,55 zł × 42 proc) = 25 083,76 zł, a jego pierwsza rata 25 083,76 zł × 75 proc. = 18 812,82 zł].

Ustalanie przeciętnej

Wątpliwości może jednak budzić ustalenie przeciętnej liczby emerytów. Nie ma bowiem problemu, gdy przez pełny rok kalendarzowy mamy ich taką samą liczbę. Mogą jednak pojawiać się rozmaite sytuacje, np. przejście nauczyciela na emeryturę w trakcie roku szkolnego, zatrudnienie się w tej samej albo innej placówce, przejęcie emerytów bądź też chociażby śmierć. Przepisy nie przewidują sposobu ustalania przeciętnej. Stosując zatem zasadę analogii, sięgnąć możemy do sposobów, według których ustala się przeciętną zatrudnienia do obliczania odpisu na zakładowy fundusz świadczeń socjalnych.

Powszechnie przyjmuje się, że przy ustalaniu miesięcznej liczby zatrudnionych szkoły mogą stosować metody statystyczne określone w objaśnieniu do formularza Z-06, zawartego w załączniku do wydawanego corocznie przez prezesa RM rozporządzenia w sprawie określenia wzorów formularzy sprawozdawczych, objaśnień co do sposobu ich wypełniania oraz wzorów kwestionariuszy i ankiet statystycznych w programie badań statystyki publicznej na (dany) rok. Zgodnie z objaśnieniami do formularza Z-06 (Dział 1. „Zatrudnienie i wynagrodzenia”) przeciętne zatrudnienie należy obliczać jako sumę przeciętnego zatrudnienia w poszczególnych miesiącach podzieloną przez 12 (bez względu na to, czy zakład funkcjonował cały rok, czy nie). Metodę obliczania przeciętnego zatrudnienia w miesiącu należy dostosować do sytuacji kadrowej w zakładzie. W przypadku dużej płynności należy stosować metodę średniej arytmetycznej ze stanów dziennych w miesiącu. Osób przebywających na urlopach bezpłatnych nie należy liczyć do stanów dziennych w czasie trwania tych urlopów. Przy stabilnej sytuacji kadrowej przeciętne zatrudnienie w miesiącu można obliczyć metodą uproszczoną, tj. na podstawie sumy dwóch stanów dziennych (w pierwszym i ostatnim dniu miesiąca) podzielonej przez dwa lub metodą średniej chronologicznej, obliczanej na podstawie sumy połowy stanu dziennego w pierwszym i ostatnim dniu miesiąca oraz stanu zatrudnienia w 15. dniu miesiąca podzielonej przez dwa. Przy zastosowaniu tych metod nie należy ujmować osób, które korzystały z urlopów bezpłatnych powyżej 14 dni. Wyboru konkretnej metody dokonuje jednostka oświatowa. Powyższe zasady można zastosować do obliczania przeciętnej liczby emerytów, rencistów, osób pobierających świadczenia kompensacyjne. tabela 5; przykłady 4 i 5

Przykład 4

Przykład 5

godziny ponadwymiarowe

Zgodnie z art. 35 KN w szczególnych wypadkach, podyktowanych wyłącznie koniecznością realizacji programu nauczania, nauczyciel może być zobowiązany do odpłatnej pracy w godzinach ponadwymiarowych zgodnie z posiadaną specjalnością, a liczba tych godzin nie może przekroczyć 1/4 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. Przydzielenie nauczycielowi większej liczby godzin ponadwymiarowych może nastąpić wyłącznie za jego zgodą, jednak w wymiarze nieprzekraczającym 1/2 tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. Dodatkowo należy wziąć pod uwagę, że kobiecie w ciąży lub osobie wychowującej dziecko do lat czterech wcale nie przydziela się pracy w godzinach ponadwymiarowych bez jej zgody.

Przez godzinę ponadwymiarową rozumie się przydzieloną nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych.

Limity dotyczą godzin ponadwymiarowych – nie mają zastosowania jednak do zastępstw. Przez godzinę doraźnego zastępstwa rozumie się przydzieloną nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych, której realizacja następuje w zastępstwie nieobecnego nauczyciela.

Nowelizacja wprowadza do KN art. 93b, który jest przepisem epizodycznym. Stanowi on, że w roku szkolnym 2023/2024 przydzielone będą nauczycielowi zatrudnionemu w liceum ogólnokształcącym, technikum i branżowej szkole I stopnia (za jego zgodą) godziny ponadwymiarowe w wymiarze wyższym niż określony w ww. art. 35 ust. 1 KN. Jak podkreślono w uzasadnieniu, powyższe rozwiązanie jest uzasadnione zwiększonymi potrzebami kadrowymi na stanowisku nauczyciela ze względu na kumulację roczników w ww. szkołach.

Więcej godzin ponadwymiarowych w liceach, technikach i szkołach zawodowych I stopnia dotyczy tylko roku szkolnego 2023/2024. W kolejnym roku szkolnym zaczną obowiązywać ustawowe limity.

Dyrektorzy, którzy borykają się z zapewnieniem obsady wakatów, mogą zatem rozważyć przyznanie zatrudnionym nauczycielom większej liczby godzin. Dokonują tego pisemnie. wzór 2; ramka 3

wzór 2

Ramka 3

Czas pracy pedagogów w roku szkolnym 2023/2024

Wprowadzając przepis epizodyczny do KN, ustawodawca użył zwrotu, że godziny ponadwymiarowe mogą być przyznane w wymiarze wyższym niż wskazany w art. 35 ust. 1 KN. Nie określił żadnego limitu, co wskazuje, że nie ma ograniczeń co do ich liczby.

Jednak same zasady rozliczania czasu pracy nauczycieli w roku szkolnym 2023/2024 oraz normy nie uległy zmianie. W dalszym ciągu obowiązuje art. 42 KN. Zgodnie z jego postanowieniami czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godzin na tydzień.

Norma ta określa jednak tylko maksymalny wymiar wszystkich zajęć wykonywanych przez pedagogów – wskazanych w art. 42 ust. 2 KN Chodzi o:

1) zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze, prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz;

2) inne zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, w tym zajęcia opiekuńcze i wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów;

3) zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć, samokształceniem i doskonaleniem zawodowym.

Z przepisów nie wynika więc obowiązek wypracowania 40 godzin tygodniowo przez nauczyciela – to tylko dyspozycja dla dyrektora, aby określając zakres obowiązków wskazanych w art. 42 ust. 2 KN, nie przekroczył normy 40 godzin tygodniowo. Ponadto należy zauważyć, że na gruncie pragmatyki nauczycielskiej pracą „w pełnym etacie” nie jest praca 40-godzinna w tygodniu, lecz praca wykonywana w ramach obowiązkowego pensum, np. 18 godzin na stanowisku nauczyciela polonisty w liceum.

Co ciekawe, w przypadku nauczycieli pracodawca nie może wskazać normy dobowej, a to z tego powodu, że nie ma podstawy prawnej albo że w ramach dziennych obowiązków nauczyciela mieszczą się aż trzy kategorie zadań, z czego jedynie część obowiązków nauczyciela podlega ewidencji – a to oznacza niemożność zaewidencjonowania wszystkich godzin pracy nauczyciela danego dnia.

Biorąc pod uwagę powyższe, w praktyce przyznanie godzin w większym niż 1/2 wymiarze pensum może być często niemożliwe, gdyż jest ograniczone zasadą pracy do 40 godzin tygodniowo, brakiem możliwości odesłania do kodeksu pracy przewidującego godziny nadliczbowe (których nie można mylić z ponadwymiarowymi).

Dodatkowo do limitu 40 godzin tygodniowo wlicza się także godziny doraźnych zastępstw. przykład 6

Przykład 6

komisja konkursowa

W skład komisji konkursowej, która wyłania dyrektora szkoły, będzie mógł wejść radny rady gminy/powiatu lub sejmiku województwa. Nowelizacja doprecyzowała w dodanym ust. 14a do art. 63 prawa oświatowego, że w przypadku szkoły lub placówki prowadzonej przez jednostkę samorządu terytorialnego przedstawicielem organu prowadzącego w komisji konkursowej, która ma wyłonić dyrektora szkoły lub placówki, może być również członek organu stanowiącego danej jednostki samorządu terytorialnego, wskazany przez ten organ. przykład 7

Przykład 7

W myśl art. 63 ust. 14 prawa oświatowego w celu przeprowadzenia konkursu organ prowadzący szkołę lub placówkę powołuje komisję konkursową. W jej skład wchodzą:

• po trzech przedstawicieli:

‒ organu prowadzącego szkołę lub placówkę,

‒ organu sprawującego nadzór pedagogiczny;

• po dwóch przedstawicieli:

‒ rady pedagogicznej,

‒ rady rodziców;

• po jednym przedstawicielu zakładowych organizacji związkowych będących jednostkami organizacyjnymi organizacji związkowych reprezentatywnych w rozumieniu ustawy o Radzie Dialogu Społecznego albo jednostkami organizacyjnymi organizacji związkowych wchodzących w skład organizacji związkowych reprezentatywnych w rozumieniu ustawy o Radzie Dialogu Społecznego, zrzeszających nauczycieli, przy czym przedstawiciel ten nie może być zatrudniony w szkole lub placówce, której konkurs dotyczy.

Przepisy nakazują, by pomiędzy grupami członków został zachowany parytet. Chodzi o członków reprezentujących organ prowadzący oraz organ sprawujący nadzór pedagogiczny. Celem tej zasady jest ochrona należytej reprezentacji tych organów i zapewnienie przez to wpływu czynnika samorządowo-rządowego na wynik konkursu. Jeżeli więc w składzie komisji konkursowej zostałaby zachwiana ta równowaga, to zwiększa się proporcjonalnie liczbę przedstawicieli, tak aby ich łączna liczba była równa. W przypadku konkursu na stanowisko dyrektora zespołu szkół analogicznie stosuje się wskazane zasady, z tym że w skład komisji konkursowej przedstawicieli:

• rady pedagogicznej wyłania się spośród przedstawicieli rad pedagogicznych wszystkich szkół wchodzących w zespół lub łączonych w zespół;
• rady rodziców wyłania się spośród rad rodziców uczniów wszystkich szkół wchodzących w zespół lub łączonych w zespół.

• Czy można przedłużyć dyrektorowi kadencję bez ogłaszania konkursu?

Obecne przepisy nie pozwalają na przedłużenie kadencji dyrektora szkoły czy też pominięcie procedury konkursowej. Obowiązują ogólne reguły obsadzania stanowiska dyrektora szkoły przewidziane w art. 63 prawa oświatowego. Jedynie w przypadku, gdy do konkursu nie zgłosi się żaden kandydat lub nie wyłoniono żadnego kandydata spośród zgłoszonych, organ prowadzący powierza to stanowisko ustalonemu, w porozumieniu z organem sprawującym nadzór pedagogiczny, kandydatowi, po zasięgnięciu opinii rady szkoły lub placówki i rady pedagogicznej.

• W jakim terminie powinno zostać ogłoszone zarządzenie wójta dotyczące powołania komisji konkursowej na stanowisko dyrektora szkoły?

Przepisy prawa oświatowego nie wskazują wprost, w jakim terminie należy powołać komisję konkursową, lecz nie oznacza to, że organ prowadzący ma w tym zakresie zupełną dowolność. Warto jednak powołać komisję konkursową w najszybszym możliwym terminie, niezwłocznie po wskazaniu poszczególnych przedstawicieli przez uprawnione gremia. Wskazać należy, że zgodnie z par. 3 ust. 1 rozporządzenia ministra edukacji narodowej z 11 sierpnia 2017 r. w sprawie regulaminu konkursu na stanowisko dyrektora publicznego przedszkola, publicznej szkoły podstawowej, publicznej szkoły ponadpodstawowej lub publicznej placówki oraz trybu pracy komisji konkursowej (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 1428; dalej: r.r.k.) przewodniczący komisji ustala termin i miejsce posiedzenia komisji, o czym powiadamia pisemnie w postaci papierowej pozostałych członków komisji oraz kandydatów, nie później niż na 7 dni przed terminem posiedzenia. Czynności informacyjnych dokonuje przewodniczący komisji. Aby więc przewodniczący komisji mógł dokonać skutecznego poinformowania wskazanych podmiotów o terminie i miejscu posiedzenia komisji, musi nastąpić jego uprzednie wyznaczenie przez organ ogłaszający konkurs. Powołanie komisji powinno nastąpić zatem w takim terminie przed posiedzeniem komisji, aby przewodniczący mógł następnie dokonać zawiadomienia z zachowaniem co najmniej 7-dniowego terminu. Dodatkowo należy uwzględnić również to, że posiedzenie komisji odbywa się nie później niż w ciągu 14 dni roboczych od upływu terminu składania ofert przez kandydatów, wskazanego w ogłoszeniu konkursu (par. 3 ust. 2 r.r.k.). Przewodniczący komisji, wskazując termin posiedzenia komisji konkursowej, musi więc zachować dwa terminy:

• dokonać zawiadomienia co najmniej na 7 dni przed dniem posiedzenia komisji konkursowej,
• zwołać posiedzenie komisji konkursowej nie później niż w terminie 14 dni roboczych od upływu terminu składania ofert przez kandydatów.

Antidotum na kumulację roczników

W obecnym roku szkolnym dojdzie do kumulacji dwóch roczników w szkołach ponadpodstawowych. To pokłosie zniesienia – ustawą z 29 grudnia 2015 r. o zmianie ustawy o systemie oświaty oraz niektórych innych ustaw (Dz.U. z 2016 r. poz. 35) – obowiązku szkolnego sześciolatków. Od 1 września 2016 r. obowiązkiem szkolnym zostały objęte dzieci siedmioletnie, natomiast rodzicom dzieci sześcioletnich pozostawiono prawo do decydowania, czy zapiszą swoje dzieci do klasy I szkoły podstawowej, czy też nie. Zarówno wcześniejsze obniżenie wieku szkolnego do lat sześciu, jak i późniejsze jego podwyższenie do lat siedmiu oraz stworzenie rodzicom możliwości wyboru zapisania dziecka sześcioletniego do szkoły spowodowało, że absolwentami szkół podstawowych będą uczniowie, którzy realizację obowiązku szkolnego rozpoczęli zarówno w wieku sześciu, jak i siedmiu lat.

Dodatkowa lokalizacja

Nowelizacja dodała epizodyczny przepis w prawie oświatowym, jakim jest art. 188a. Regulacja ta ma zapewnić optymalne warunki realizacji podstaw programowych w liceum ogólnokształcącym, technikum i branżowej szkole I stopnia. Umożliwia ona tworzenie czasowo działających dodatkowych lokalizacji prowadzenia zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych podporządkowanych organizacyjnie ww. szkołom prowadzonym przez jednostki samorządu terytorialnego. Dodatkowej lokalizacji nie należy utożsamiać z inną lokalizacją prowadzenia zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, o której mowa w art. 39 ust. 7a prawa oświatowego. Możliwość tworzenia innej lokalizacji prowadzenia zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, o której mowa w art. 39 ust. 7a prawa oświatowego, dotyczy wszystkich typów szkół i przede wszystkim nie jest ograniczona ramami czasowymi. Natomiast utworzenie dodatkowej lokalizacji jest odpowiedzią na wyjątkową (incydentalną) sytuację w roku szkolnym 2023/2024 i dotyczy jedynie liceum ogólnokształcącego, technikum i branżowej szkoły I stopnia. Z uwagi na epizodyczny charakter tego rozwiązania, w tym możliwość tworzenia dodatkowych lokalizacji w trakcie trwania roku szkolnego, nie będzie wymagane stosowanie art. 89 prawa oświatowego. Natomiast będzie wymagane zasięgniecie opinii kuratora oświaty, na wydanie której – odpowiednio zgodnie z art. 77b ust. 1 ustawy z 5 czerwca 1998 r. o samorządzie powiatowym (t.j. Dz.U. z 2022 r. poz. 1526) lub art. 89 ust. 1 ustawy z 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym (Dz.U. z 2023 r. poz. 40) – kurator oświaty będzie miał 14 dni.

Odpowiedź na apel samorządowców

W uzasadnieniu do projektu nowelizacji wskazano, że w roku szkolnym 2024/2025 liczba uczniów szkół ponadpodstawowych będzie kształtowała się na poziomie porównywalnym z liczbą tych uczniów w roku szkolnym 2021/2022, dlatego zasadne jest wprowadzenie proponowanego rozwiązania tylko na rok szkolny 2023/2024. Podkreślono, że jeżeli w kolejnych latach będzie potrzeba dodatkowych miejsc kształcenia uczniów szkół ponadpodstawowych, to organy prowadzące te szkoły będą mogły stworzyć je w postaci innych lokalizacji prowadzenia zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, o których mowa w art. 39 ust. 7a prawa oświatowego. Projektodawca zauważył, że zaproponowane regulacje wychodzą naprzeciw postulatom jednostek samorządu terytorialnego, które zdiagnozowały potrzeby związane ze zwiększoną liczbą absolwentów szkół podstawowych w okresie ostatnich kilku tygodni i nie utworzyły innych (dodatkowych) lokalizacji prowadzenia zajęć w szkołach ponadpodstawowych na podstawie funkcjonujących już od kilku lat przepisów ogólnych prawa oświatowego. Rozwiązanie polegające na utworzeniu podporządkowanej szkole innej (dodatkowej) lokalizacji prowadzenia zajęć dydaktycznych wychowawczych i opiekuńczych nie jest rozwiązaniem nowym. Jak stanowi art. 39 ust. 7a prawa oświatowego, w przypadku szkół prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego tworzenie i likwidacja innych lokalizacji prowadzenia zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych stanowi przekształcenie szkoły, co w konsekwencji oznacza zastosowanie przepisów art. 89 tej ustawy. Rozwiązanie zawarte w art. 188a prawa oświatowego znacznie skróci i maksymalnie uprości procedurę utworzenia dodatkowego miejsca nauki podporządkowanego liceum ogólnokształcącemu, technikum lub branżowej szkole I stopnia, dając tym samym szansę samorządom, które jeszcze w 2023 r. chciałyby utworzyć dodatkowe miejsce nauki, ale nie powiadomiły o swoim zamiarze kuratora oświaty i rodziców uczniów w terminie wskazanym w prawie oświatowym, tj. do końca lutego 2023 r. ©℗

szkolnictwo wyższe

Nowelizacja zmieniła również wiele ustaw odnoszących się do nauki i szkolnictwa wyższego, co przedstawiono w układzie tabelarycznym. tabela 6 ©℗

LJ