Rada gminy uchwala regulamin udzielania pomocy materialnej o charakterze socjalnym dla uczniów. Chociaż może w zasadzie swobodnie ustalić jego zapisy, nie oznacza to, że w tym zakresie ma całkowitą dowolność
ikona lupy />
Dziennik Gazeta Prawna
Zadaniem własnym gminy jest udzielanie pomocy materialnej dla uczniów. Na dofinansowanie tego wsparcia jednostka samorządowa otrzymuje dotację celową z budżetu państwa.
Pomoc materialna o charakterze socjalnym dla uczniów z najbiedniejszych rodzin ma na celu wyrównywanie szans edukacyjnych i umożliwienie im lepszego startu w dorosłe życie. Celem tych działań jest także zapobieganie segregacji uczniów ze względu na sytuację materialną oraz stworzenie im możliwości równego uczestnictwa w życiu społeczności szkolnej. Dlatego w ramach pomocy materialnej dzieci korzystają z dodatkowych zajęć edukacyjnych, dostają podręczniki szkolne czy posiłki w szkolnej stołówce. Dzięki takim działaniom biedniejsi uczniowie mają takie same szanse na zdobycie dobrego wykształcenia, jak ich rówieśnicy z zamożniejszych rodzin.
Wsparcie dla studiujących będzie zróżnicowane
Wsparcie dla studiujących będzie zróżnicowane

Zobacz również
Gmina musi określić w regulaminie zasady udzielania pomocy materialnej o charakterze socjalnym dla uczniów zamieszkałych na jej terenie. Obowiązek ten spoczywa na radzie gminy, która musi w tym celu podjąć odpowiednią uchwałę. Liczne orzecznictwo wskazuje, że nie zawsze zapisy regulaminów są właściwe. Ostatnie dni sierpnia pozwalają na odpowiednią modyfikację błędnych postanowień tych aktów, tak aby z początkiem roku szkolnego uczniowie mogli otrzymać należną im pomoc.
Dwa świadczenia
Zgodnie z art. 90c ust. 2 ustawy o systemie oświaty (t.j. Dz.U. z 2010 r. nr 256, poz. 2572 ze zm., dalej: u.s.o.) wyróżnia się dwa świadczenia pomocy materialnej o charakterze socjalnym. Są to:
● stypendium szkolne,
● zasiłek szkolny.
Stypendium szkolne w myśl art. 90d ust. 1 u.s.o. może otrzymać uczeń znajdujący się w trudnej sytuacji materialnej wynikającej z niskich dochodów na osobę w rodzinie, w szczególności gdy w rodzinie tej występują bezrobocie, niepełnosprawność, ciężka lub długotrwała choroba, wielodzietność, brak umiejętności wypełniania funkcji opiekuńczo-wychowawczych, alkoholizm lub narkomania, a także gdy rodzina jest niepełna lub wystąpiło zdarzenie losowe.
Z kolei zgodnie z art. 90e u.s.o. zasiłek szkolny może być przyznany uczniowi znajdującemu się w trudnej sytuacji materialnej z powodu zdarzenia losowego.
Zasady wypłaty tych świadczeń określa rada gminy w drodze regulaminu. [ramka] Delegacja do jego wydania wynika z art. 90f u.s.o. Uchwała w sprawie przyjęcia regulaminu jest aktem prawa miejscowego. Jest ona źródłem prawa powszechnie obowiązującego na terenie danej jednostki samorządu terytorialnego, dlatego podlega publikacji w dzienniku urzędowym województwa.
Zakres delegacji zawarty w art. 90f u.s.o. obejmuje formy pomocy materialnej dla uczniów o charakterze socjalnym, tj. stypendium szkolne i zasiłek szkolny. Przepis ten określa, jakie postanowienia muszą być koniecznie ustalone w regulaminie. Pominięcie któregoś z wymienionych elementów regulaminu udzielania uczniom pomocy materialnej o charakterze socjalnym skutkuje brakiem pełnej realizacji upoważnienia ustawowego i ma istotny wpływ na ocenę zgodności z prawem podjętego aktu (wyrok WSA we Wrocławiu z 27 lutego 2013 r., sygn. akt IV SA/Wr 715/12).
WAŻNE
Rada gminy nie ma prawa regulować szczegółowych zasad udzielania pomocy o charakterze socjalnym
Różnicowanie wysokości
Upoważnienie rady gminy do określenia sposobu ustalenia wysokości stypendium oznacza umocowanie tego organu do określenia metod, mechanizmów umożliwiających realizację celu, jakim jest zróżnicowanie wysokości kwot stypendiów w zależności od indywidualnego położenia osób, które mają je otrzymać (np. bezrobocie, niepełnosprawność, ciężka lub długotrwała choroba, wielodzietność, brak umiejętności wypełniania funkcji opiekuńczo-wychowawczych, alkoholizm lub narkomania, a także gdy rodzina jest niepełna lub wystąpiło zdarzenie losowe).
Rada gminy jest uprawniona i zarazem zobowiązana do zróżnicowania wysokości stypendium szkolnego, przy uwzględnieniu zarówno przedziału kwotowego, o którym mowa w art. 90d ust. 9 u.s.o., jak i kryterium dochodowego na osobę w rodzinie, określonego w art. 90d ust. 7 u.s.o. oraz różnych okoliczności osobistych, o jakich mowa w art. 90d ust. 1 u.s.o. (rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody lubelskiego z 21 grudnia 2012 r., znak NK-II.4131.335.2012).
W regulaminie należy zatem, uwzględniając przedział kwotowy, o którym mowa w art. 90d ust. 9 u.s.o., ustalić określony system stawek stypendiów, w podziale według progów dochodowych oraz różnych okoliczności osobistych.
Jest również możliwe ustalenie określonych przedziałów, w których należy udzielać stypendiów. Przykładowo: uczniom z rodzin niepełnych przysługuje od 75 do 100 zł, uczniom z rodzin wielodzietnych – od 90 do 110 zł), z tym że przyjęte kryteria podziałów powinny mieć oparcie w obiektywnych okolicznościach różnicujących, tak aby nie dyskryminować uprawnionych do pomocy (rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody podkarpackiego z 19 września 2014 r., znak: P-II.4131.2.132.2014).
Nie tylko od dochodu
Nie jest dozwolone sztywne określenie stawek stypendium, które nie uwzględniają okoliczności, o których mowa w art. 90d ust. 1 u.s.o. (rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody dolnośląskiego z 2 listopada 2012 r., znak NK-N14.4131.963.2012.MW2). Zapis uzależniający wysokość stypendium szkolnego wyłącznie od wysokości dochodu na osobę w rodzinie ucznia nie wypełnia dyspozycji art. 90f pkt 1 u.s.o. (rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody śląskiego z 5 października 2011 r., znak NP/II/0911/358/11)
PRZYKŁAD 1
Sztywne stawki stypendium
Rada gminy w regulaminie ustaliła, że kwotę stypendium szkolnego przyznaje się w zależności od wysokości dochodu na osobę w rodzinie. W przypadku dochodu na osobę w rodzinie: do 287,00 zł – wypłaca się 100 proc. wysokości stypendium liczonego od podstawy, od 287,01 zł do 456,00 zł – 80 proc. wysokości stypendium liczonego od podstawy. Ten sposób ustalania wysokości stypendium szkolnego jest wadliwy. Sztywne określenie stawek stypendium uniemożliwia uwzględnienie przy określaniu indywidualnej wysokości stypendium okoliczności, o których mowa w art. 90d ust. 1 u.s.o. Tym samym uczniowie o takich samych dochodach w rodzinie otrzymywaliby stypendium tej samej wysokości, bez względu na występowanie w ich rodzinie dodatkowej okoliczności wpływającej na jej trudną sytuację.
Jak wskazał WSA w Gliwicach w wyroku z 29 października 2014 r. (sygn. akt IV SA/Gl 800/14), ustalenie stanu materialnego osób ubiegających się o pomoc to element mający wpływ na wysokość stypendium przyznanego przez organ wykonawczy. W zależności od wysokości dochodu różna będzie także kwota stypendium.
W sprawie rozpatrywanej przez gliwicki sąd administracyjny wojewoda śląski stwierdził nieważność zapisu regulaminu, w którym Rada Miasta Żory ustaliła, że wysokość stypendium szkolnego wynosi 95 zł miesięcznie, gdy miesięczna wysokość dochodu na osobę w rodzinie ucznia wynosi powyżej 342 zł, 135 zł miesięcznie, gdy dochód mieści się w przedziale od 136 zł do 342 zł oraz 190 zł, gdy dochód jest mniejszy niż 136 zł. W kolejnym postanowieniu regulaminu wskazano, że wysokość stypendium szkolnego może być zwiększona o kwotę do 20 proc. zasiłku rodzinnego, gdy w rodzinie ucznia występują bezrobocie, niepełnosprawność, ciężka lub długotrwała choroba, wielodzietność, brak umiejętności wypełniania funkcji opiekuńczo-wychowawczych, alkoholizm lub narkomania, a także gdy rodzina jest niepełna lub wystąpiło inne zdarzenie losowe.
Wojewoda zarzucił radzie, że zamiast sposobu ustalenia wysokości stypendium, ta wskazała konkretną miesięczną kwotę stypendium przysługującą uczniowi, różną w zależności od dochodu na osobę w rodzinie ucznia. Tym samym – w jego opinii – organ stanowiący nie zrealizował w sposób prawidłowy delegacji ustawowej. Uchwała powinna bowiem przewidywać możliwość określenia konkretnej wysokości stypendium przez organ wykonawczy miasta. Wojewoda stwierdził, że posługiwanie się w uchwale konkretnymi kwotami (nawet w przypadku pozostawienia wyboru organowi wykonawczemu) nie jest określeniem sposobu ustalania wysokości, tylko ustaleniem wysokości, a do tego organ stanowiący nie jest uprawniony. Gliwicki sąd administracyjny nie zgodził się ze stanowiskiem wojewody. Uznał, że sposób ustalania wysokości stypendium przez Radę Miasta Żory był właściwy. Dlatego uchylił rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody.
Zaniżenie progu
Poziom kryterium dochodowego uprawniający do otrzymania stypendium nie może być dowolnie ustalany przez samorząd (wyrok WSA w Rzeszowie z 12 lutego 2008 r., sygn. akt II SA/Rz 65/07). Zgodnie z wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego z 9 grudnia 2008 r. (sygn. akt I OSK 953/08), gdy rada gminy, nie dysponując upoważnieniem ustawowym, określi jednak w podjętej uchwale w sprawie regulaminu udzielania pomocy materialnej uczniom niższe niż ustawowo określone kryterium dochodowe, to dla organów orzekających w sprawie o przyznanie stypendium szkolnego obowiązująca jest wysokość dochodu na osobę w rodzinie ucznia określona w ustawie, a zatem w akcie prawnym hierarchicznie wyższego rzędu.
PRZYKŁAD 2
Gdy gmina wyręcza ustawodawcę
Burmistrz odmówił przyznania uczniowi stypendium szkolnego. W uzasadnieniu decyzji wskazał, że dochód za miesiąc poprzedzający złożenie wniosku w przeliczeniu na członka rodziny wyniósł 450 zł, przekraczając tym samym wymagany próg dochodowy o kwotę 50 zł. Organ ten stwierdził, że rada miasta uchwałą w sprawie regulaminu udzielania pomocy materialnej uczniom obniżyła próg dochodowy stanowiący podstawę przyznania stypendium szkolnego do 400 zł na osobę, a wobec tego, że próg dochodowy w rodzinie ucznia przekroczony został o 50 zł, brak było podstaw do przyznania stypendium szkolnego. Ojciec ucznia zaskarżył to rozstrzygnięcie do Samorządowego Kolegium Odwoławczego. Kolegium utrzymało w mocy decyzję organu I instancji. W skardze do sądu administracyjnego ojciec ucznia zarzucił, że rada miasta bezpodstawnie obniżyła próg dochodowy uprawniający do przyznania stypendium szkolnego, gdyż ten ustala art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej. Sąd uchylił decyzje obu instancji. Wskazał, że rada miasta bez upoważnienia ustawowego obniżyła w regulaminie próg dochodowy uprawniający do otrzymania stypendium szkolnego. Uznał, że burmistrz, ponownie rozstrzygając wniosek rodzica, powinien wziąć pod uwagę kryteria ustalania dochodu na osobę wynikające z art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy o pomocy społecznej.
Częściowe lub całkowite
W tej części regulaminu rada gminy musi ustalić formy udzielania stypendium szkolnego, do których zalicza się:
● całkowite lub częściowe pokrycie kosztów udziału w zajęciach edukacyjnych,
● pomoc rzeczową o charakterze edukacyjnym, w tym w szczególności zakup podręczników,
● całkowite lub częściowe pokrycie kosztów związanych z pobieraniem nauki poza miejscem zamieszkania.
Oprócz wskazanej pomocy o charakterze rzeczowym u.s.o. przewiduje również pomoc pieniężną. Jednak dopiero w sytuacji, w której organ przyznający stypendium uzna, że udzielenie stypendium w wymienionych formach nie jest możliwe lub niecelowe, może przyznać stypendium szkolne w formie świadczenia pieniężnego.
PRZYKŁAD 3
Najpierw zakup, potem refundacja
Rada gminy ustaliła, że stypendium szkolne może być udzielone w formie zakupu podręczników oraz innych pomocy dydaktycznych. Stypendium w formie rzeczowej będzie udzielane poprzez dostarczenie uczniowi takich podręczników lub pomocy albo poprzez częściową lub całkowitą refundację kosztów poniesionych przez ucznia na podstawie przedłożonych przez niego faktur lub rachunków. W zapisie regulaminu zawarto zatem alternatywny sposób udzielenia stypendium, co jest sprzeczne z jej rzeczowym charakterem. Pomoc rzeczowa (jak sama nazwa mówi) powinna być udzielona przez przyznanie konkretnych świadczeń i jest to pomoc, która powinna być udzielona bezpośrednio uczniowi. Tymczasem w regulaminie zawarty został zapis dotyczący udzielenia stypendium poprzez refundację poniesionych przez ucznia wydatków. Taki sposób udzielenia stypendium nie odpowiada charakterowi rzeczowemu formy pomocy określonej w art. 90d ust. 2 pkt 2 u.s.o. Co więcej, jej udzielenie zostało uzależnione od konieczności uprzedniego kredytowania przez ubiegającego się o nią ucznia.
Jak wskazał WSA w Krakowie w wyroku z 23 lutego 2010 r. (sygn. akt III SA/Kr 1337/10), bezpośrednim celem udzielania pomocy materialnej uczniom nie jest zwiększenie indywidualnej konsumpcji, lecz zapewnienie sprawiedliwego dostępu do edukacji. Dlatego przyznanie stypendium szkolnego w formie pieniężnej może nastąpić jedynie w przypadku, gdy organ przyznający stypendium uzna, że udzielenie stypendium w innej formie (m.in. całkowitego lub częściowego pokrycia kosztów udziału uczniów w zajęciach edukacyjnych wykraczających poza program nauczania) nie jest możliwe. Forma pieniężna stypendium szkolnego nie daje gwarancji wykorzystania środków budżetowych na rzeczywiste potrzeby dziecka związane z dostępem do edukacji.
Rada gminy może wybrać poszczególne formy udzielenia stypendium szkolnego wyliczone w u.s.o. lub wskazać, że stypendium może być udzielane we wszystkich formach, jakie regulacja ta dopuszcza. Określając formy, w jakich udziela się stypendium szkolnego na terenie konkretnej gminy, rada gminy jest zobowiązana w sposób ścisły uwzględnić (w ramach swojego wyboru) tylko te formy stypendium szkolnego, które zostały przewidziane w u.s.o. Niedopuszczalne jest modyfikowanie w jakikolwiek sposób ustawowego określenia poszczególnych form stypendium szkolnego. Rada gminy jest bowiem do tego upoważniona.
PRZYKŁAD 4
Opłacanie internetu
Rada gminy zamierza w regulaminie określić, że jedną z form udzielenia stypendium szkolnego jest opłacanie abonamentu internetowego. Ma jednak wątpliwości, czy mieści się to w rzeczowych formach przyznawania tego świadczenia. Rada może ustalić taki sposób pomocy. Z informacji Ministerstwa Edukacji Narodowej z 9 września 2005 r. (znak: DWPS-EM/0212/01/05) wynika, że pomocą rzeczową o charakterze edukacyjnym może być pokrycie kosztów abonamentu internetowego. Oprócz tego MEN uznał, że pomocą rzeczową o charakterze edukacyjnym może być tornister, strój na zajęcia wychowania fizycznego, podręczniki, zeszyty, przybory szkolne, ale i atlas historyczny, encyklopedia, instrument muzyczny, pokrycie kosztów wyjazdu na wycieczkę szkolną, zieloną szkołę czy nawet mikroskop dla ucznia zainteresowanego biologią lub luneta dla ucznia zainteresowanego astronomią. Dodatkowo WSA we Wrocławiu w wyroku z 8 maja 2014 r. (sygn. akt IV SA/Wr 826/13) potwierdził, że określona przez radę gminy forma pomocy stypendialnej, tj. możliwość wprowadzenia abonamentu internetowego, nie narusza prawa.
Ponadto wypełniając delegację z tego przepisu, organ stanowiący musi określić formy przyznawania stypendium szkolnego w sposób wyczerpujący, tak by nie pozostawić podmiotowi stosującemu uchwałę możliwości poszerzania kręgu tych form poza te wymienione w u.s.o. i w regulaminie.
Ustalenie procedury
Częścią regulaminu musi być określenie trybu i sposobu udzielania stypendium szkolnego oraz zasiłku szkolnego. Pojęcie trybu oznacza, że rada gminy musi unormować proceduralne aspekty przyznania pomocy materialnej. Natomiast wyraz „sposób” należy rozumieć jako metodę przyznawania pomocy (wyrok WSA w Gliwicach z 9 września 2013 r., sygn. akt IV SA/Gl 109/13).
Rada gminy w części poświęconej trybowi i sposobowi wypłacania zasiłku i stypendium ustala techniczne uwarunkowania przyznania stypendium, np. w jaki sposób i w jakim trybie zostanie udzielone stypendium w formie rzeczowej (rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody dolnośląskiego z 20 grudnia 2012 r., znak NK-N13.4131.926.2012.JT1).
Rada może także określić właściwość komórek lub jednostek organizacyjnych gminy przyjmujących i rozpatrujących wnioski, zasady wstępnej kontroli wniosków pod względem formalnym oraz kolejność podejmowanych czynności w toku postępowania poprzedzającego wydanie decyzji w przedmiocie stypendium szkolnego (rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody zachodniopomorskiego z 25 stycznia 2010 r., znak NK.4.K.0911/6/2010).
Nie jest dopuszczalne ustalanie przez gminę w regulaminie przyznawania pomocy materialnej o charakterze socjalnym własnych zasad postępowania administracyjnego ani żądanie od wnioskodawcy jakichkolwiek innych dokumentów niż te wyraźnie wymienione w art. 90n u.s.o. (np. zaświadczeń o zameldowaniu na terenie gminy, o osiąganych dochodach z pracy, emerytury lub renty).
Nie mieści się zatem w pojęciu trybu i sposobu udzielania stypendium szkolnego np. ustalenie innej właściwości organów niż wynikająca z art. 90m u.s.o., sposobów wnoszenia i terminów przekazywania podań do organu administracji publicznej innych niż wskazane odpowiednio w art. 63 i 65 kodeksu postępowania administracyjnego, a przede wszystkim ustalenie wyższych niż określone w u.s.o. wymagań formalnych lub merytorycznych udzielenia stypendium, w tym określenie własnych wzorów wniosków o udzielenie świadczenia (wyrok WSA we Wrocławiu z 30 czerwca 2009 r., sygn. akt IV SA/Wr 173/09, wyrok WSA w Gorzowie Wielkopolskim z 24 marca 2010 r., sygn. akt II SA/Go 127/10).
Nie tylko faktury
Rada gminy nie może narzucić wnioskodawcy przedstawienia konkretnych dokumentów (rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody dolnośląskiego z 2 października 2012 r., znak NK-N19.4131.31.2012.SP1).
Taki zapis w regulaminie byłby sprzeczny z art. 75 k.p.a. Przepis ten przewiduje, że jako dowód należy dopuścić wszystko, co może przyczynić się do wyjaśnienia sprawy, a nie jest sprzeczne z prawem. W szczególności dowodem mogą być dokumenty, zeznania świadków, opinie biegłych oraz oględziny.
PRZYKŁAD 5
Zabroniony katalog
W regulaminie rada gminy ustaliła, że refundacji wydatków dokonuje się na podstawie przedłożonych faktur VAT, rachunków lub innych dowodów imiennych dokumentujących poniesione koszty, jeżeli dotyczą one okresu, na jaki przyznane zostało stypendium szkolne. Taki zapis jest wadliwy, bowiem wprowadza zamknięty katalog środków dowodowych.
W art. 90n ust. 4 u.s.o. określono, co powinien zawierać wniosek o przyznanie świadczenia pomocy materialnej. A zatem ustalenie wzoru stanowiącego załącznik do regulaminu jest przekroczeniem przez radę gminy kompetencji wynikającej z art. 90f tej ustawy. Organ wykonawczy gminy może opracować wzór wniosku jedynie jako pomoc dla chcących skorzystać z gotowego formularza. Nie można jednak narzucać takiego wzoru wniosku jako jedynie dopuszczalnego (wyrok WSA we Wrocławiu z 27 lutego 2013 r., sygn. akt IV SA/Wr 715/12, rozstrzygnięcie nadzorcze wojewody warmińsko-mazurskiego z 3 stycznia 2013 r., znak PN.4131.2.2013).
Zasady składania wniosku
Nie jest też dopuszczalne regulowanie sposobu przedłożenia podania o przyznanie pomocy, a w szczególności ograniczenie tylko do osobistego złożenia wniosku w urzędzie gminy. Taki zapis regulaminu narusza art. 63 par. 1 k.p.a.
Wojewódzki Sąd Administracyjny we Wrocławiu w wyroku z 30 czerwca 2009 r. (sygn. akt IV SA/Wr 173/09) stwierdził, że art. 63 par. 1 k.p.a. ustanawia zasadę ograniczonego formalizmu co do formy podania, dopuszczając jego wnoszenie pisemnie, telegraficznie lub za pomocą dalekopisu, telefaksu, poczty elektronicznej, za pomocą formularza umieszczonego na stronie internetowej właściwego organu administracji publicznej, umożliwiającego wprowadzenie danych do systemu teleinformatycznego tego organu, a także ustnie do protokołu. Wyliczenie sposobów wnoszenia podań zawarte w art. 63 par. 1 k.p.a. jest wyczerpujące. Wójt musi stworzyć techniczne możliwości wnoszenia podań w sposób wskazany w tej regulacji. Wrocławski sąd administracyjny wyjaśnił, że „ograniczony formalizm” oznacza z jednej strony szeroki katalog dostępnych form, lecz z drugiej strony, dla osiągnięcia skutku, nakazuje zachowanie jednej ze wskazanych w tym przepisie. Wybór formy musi się mieścić w szerokim, ale jednak zamkniętym katalogu.
W regulaminie przyznawania pomocy materialnej o charakterze socjalnym dopuszczalne jest wskazanie przykładowych pism urzędowych, które poświadczają określone fakty i które mogą zostać przedłożone przez wnioskodawcę. Jak wskazał NSA w wyroku z 2 kwietnia 2014 r. (sygn. akt I OSK 99/14), art. 90f pkt 3 i 4 u.s.o. daje podstawę do uregulowania trybów udzielania stypendium szkolnego oraz zasiłku szkolnego. Zawiera on przy tym zarówno wszczęcie postępowania w sprawie, jak i tryb postępowania w toku, które to stadium obejmuje przeprowadzenie dowodów. Zdaniem NSA wprowadzenie pierwszeństwa dowodów wskazanych w regulaminie mieści się w granicach upoważnienia ustawowego.
Zdarzenia losowe
W orzecznictwie sądów administracyjnych podkreśla się, że ustawodawca celowo użył w art. 90f pkt 4 u.s.o. pojęcia zdarzenia losowego w znaczeniu potocznym, tak aby obejmowało ono zróżnicowany wachlarz zdarzeń nadzwyczajnych i nieprzewidywalnych, mogących znacząco utrudnić sytuację materialną ucznia (wyrok WSA w Poznaniu z 17 grudnia 2009 r., sygn. akt IV SA/Po 758/09).
Radzie gminy nie przysługuje zatem prawo określenia, co jest zdarzeniem losowym uprawniającym do uzyskania zasiłku szkolnego, bowiem nie jest ona upoważniona do definiowania pojęć użytych w ustawach. Ocena, czy w danym przypadku wystąpiło zdarzenie losowe, jest elementem procesu stosowania, a nie stanowienia prawa i należy do organu wykonawczego gminy (wyrok WSA w Gliwicach z 4 listopada 2014 r., sygn. akt IV SA/Gl 181/14).
Jednak przykładowe wyliczenie w regulaminie tych zdarzeń nie stanowi nieuprawnionego zabiegu legislacyjnego, a ocena, czy w danym przypadku zachodzi zdarzenie losowe, należy każdorazowo do wójta, który wnioskowaną pomoc przyznaje indywidualnie (wyrok WSA w Gliwicach z 14 listopada 2013 r., sygn. akt IV SA/Gl 110/13). ©?
Wymagana treść
Regulamin przyznawania pomocy materialnej o charakterze socjalnym, powinien określać przede wszystkim:
● sposób ustalania wysokości stypendium szkolnego w zależności od sytuacji materialnej uczniów i ich rodzin oraz innych okoliczności, o których mowa w art. 90d ust. 1 ustawy o systemie oświaty,
● formy, w jakich udziela się stypendium szkolnego w zależności od potrzeb uczniów zamieszkałych na terenie gminy,
● tryb i sposób udzielania stypendium szkolnego,
● tryb i sposób udzielania zasiłku szkolnego w zależności od zdarzenia losowego.
Ważne wskaźniki
1) Kryterium dochodowe
Miesięczna wysokość dochodu na osobę w rodzinie ucznia uprawniająca do ubiegania się o stypendium szkolne nie może być większa niż kwota, o której mowa w art. 8 ust. 1 pkt 2 ustawy z 12 marca 2004 r. o pomocy społecznej (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 163). Kwota ta obecnie wynosi 456 zł.
2) Wysokość stypendium szkolnego
Miesięczna kwota udzielanego stypendium socjalnego nie może być niższa niż 84,80 zł (80 proc. ze 106 zł) ani nie może przekroczyć 212 zł (200 proc. ze 106 zł). Kwota 106 zł wynika z art. 6 ust. 2 pkt 2 ustawy z 28 listopada 2003 r. o świadczeniach rodzinnych (t.j. Dz.U. z 2015 r. poz. 114).
Nowe zasady kształcenia uczniów niepełnosprawnych
Pomoc niezamożnym uczniom to nie jedyny obowiązek gminy. Wsparcie należy się też niepełnosprawnym. Obowiązujące od 1 września rozporządzenie z 24 lipca 2015 r. w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym (Dz.U. poz. 1113) wprowadza rozwiązania uwzględniające postulaty m.in. rodziców i nauczycieli. Nowe przepisy zobowiązują do dodatkowego zatrudniania osób z kwalifikacjami w zakresie pedagogiki specjalnej w celu kształcenia uczniów niepełnosprawnych z orzeczeniem o potrzebie kształcenia specjalnego (autyzm, zespół Aspergera lub niepełnosprawności sprzężone).
Zmiany dotyczą specjalistów, asystentów w przedszkolach lub innych formach wychowania przedszkolnego oraz w ogólnodostępnych szkołach. Rozporządzenie umożliwia zmniejszenie liczby dzieci w oddziale integracyjnym przedszkola lub uczniów w oddziale integracyjnym szkoły. Odbywać się to może wyłącznie za zgodą organu prowadzącego. Dzięki temu można będzie zorganizować pracę tak, by odpowiadała indywidualnym potrzebom tych uczniów. Ma też uwzględniać specyfikę ich niepełnosprawności i trudności w funkcjonowaniu w liczniejszych grupach.
Nowe przepisy określają również, jakie zajęcia rewalidacyjne powinny być uwzględnione w indywidualnych programach edukacyjno-terapeutycznych dla uczniów niewidomych, niesłyszących, z afazją lub z autyzmem, w tym z zespołem Aspergera. Dla rodziców i pedagogów ważne było, by dotychczasowe „upośledzenie umysłowe” zastąpić określeniem „niepełnosprawność intelektualna”. Teraz zamiast „upośledzenie umysłowe w stopniu lekkim, umiarkowanym lub znacznym” użyto mniej stygmatyzującego określenia „niepełnosprawność intelektualna w stopniu odpowiednio lekkim, umiarkowanym lub znacznym”. Rozporządzenie eliminuje również dotychczasowe niezrozumienia w zakresie współpracy na linii rodzic – wychowawca. Do tej pory np. zobowiązywano opiekunów do zapewnienia sprzętu specjalistycznego, opłacenia przeszkolenia kadry czy zapewnienia opieki podczas zajęć.
OPINIA EKSPERTA
W zeszłym roku szkolnym ze stypendiów i zasiłków przyznawanych przez Miejski Ośrodek Pomocy Społecznej w Częstochowie skorzystało blisko 2 tysiące uczniów. Stypendia przyznawane są uczniom o niskich dochodach w rodzinie i tu oczywiście liczy się określone kryterium dochodowe, natomiast zasiłki przyznawane są jednorazowo, jeśli mamy nagłą sytuację losową, która pogorszy warunki materialne rodziny. Kryterium dochodowe obowiązujące m.in. dla stypendiów było dotychczas dosyć niskie, ale po jego urealnieniu – od października 2015 r. – z tej formy pomocy będzie mogło skorzystać więcej uczniów.
Z naszych doświadczeń wynika, że uczniowie lub ich opiekunowie prawni miewają problem ze złożeniem wniosku o przyznanie świadczeń w wymaganym terminie. Dlatego MOPS zacieśnia współpracę ze szkołami, które mają bezpośredni kontakt z wnioskodawcami, a także za pośrednictwem mediów, w tym elektronicznych, szeroko informuje o konieczności terminowego składania wniosków. Pojawiają się również problemy związane z nieprawidłowym rozliczaniem otrzymanych środków, a także dokonywaniem rozliczeń po wyznaczonym terminie. Tu z kolei, aby ułatwić korzystanie ze stypendiów, oprócz możliwości refundacji poniesionych już kosztów czy wypłat gotówkowych, nawiązaliśmy współpracę z ponad trzydziestoma sklepami, w których klienci MOPS mogą bez kłopotu, w obecności pracownika socjalnego lub pedagoga, zrobić bezgotówkowe zakupy. Należność reguluje później częstochowski MOPS.