Licealistom z Ostrowca Świętokrzyskiego cztery lata temu unieważniono pisemny egzamin maturalny z chemii na poziomie rozszerzonym, bo ich prace uznane zostały za napisane niesamodzielnie. Maturzyści wystąpili m.in. do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi i następnie Naczelnego Sądu Administracyjnego.

TK wskazał w uzasadnieniu orzeczenia, że "każdy ma prawo do sądu, ale nie w każdej sprawie". Zdaniem Trybunału uznanie, że matura została napisana niesamodzielnie jest elementem końcowej oceny egzaminu, a nie czynnością administracyjną.

"Procedura sądowa nie jest zdatna i nie jest adekwatna do weryfikacji prawidłowości unieważnienia matury z powodu niesamodzielnego rozwiązywania zadań stwierdzanego w toku sprawdzania pracy" - mówił w uzasadnieniu orzeczenia sędzia TK Mirosław Granat.

Dodał, że przyjęcie innego punktu widzenia prowadziłoby do stanu, w którym sąd stanąłby przed koniecznością ocenienia rozstrzygnięcia egzaminatora co do niesamodzielności rozwiązania arkusza zadań. "Ostatecznie w takim wypadku sąd administracyjny podawałby wyniki egzaminu na przykład z chemii rozszerzonej" - mówił.

Tymczasem, jak zaznaczył sędzia, stwierdzenie samodzielności lub niesamodzielności rozwiązania zadania podczas sprawdzania pracy maturalnej przez egzaminatora "jest oceną wynikającą z doświadczenia pedagogicznego i sztuki pedagogicznej, jak i wiedzy merytorycznej z danego przedmiotu".

Jak mówił, ocena prac maturalnych przez sąd, a nie przez egzaminatorów, sprowadzałaby się do tego, że decydowaliby biegli sądowi, a nie egzaminatorzy, którzy są do tego przygotowani i obowiązują ich jednolite standardy.

Jak odwołać się od wyniku matury
Jak odwołać się od wyniku matury

Zobacz również

Sędzia Granat zaznaczył, że "jeśli egzamin maturalny jest egzaminem dojrzałości, to musi on być wypełniony samodzielnie". Zaskarżony przepis ustawy o systemie oświaty głosił, że wyniki egzaminu są "ostateczne i nie służy na nie skarga do sądu administracyjnego". "TK podkreśla, że ocena samodzielności rozwiązania zadań nie jest elementem formalnym, lecz wchodzi w skład meritum egzaminowania i jest częścią jego wyniku" - powiedział sędzia.

Wskazał jednocześnie, że TK nie zajmował się każdym teoretycznie możliwym unieważnieniem egzaminu maturalnego niezależnie od przyczyny tego unieważnienia, chodziło tylko o możliwość wniesienia skargi do sądu administracyjnego na unieważnienie matury z powodu niesamodzielnego rozwiązywania zadań.

Skarga maturzystów dotyczyła także m.in. braku gwarancji wysłuchania maturzysty przed podjęciem decyzji o unieważnieniu egzaminu maturalnego oraz braku gwarancji dostępu maturzysty do dokumentów egzaminacyjnych w związku ze sprawą unieważnienia. Jak jednak wskazał TK, kwestie te nie wynikały bezpośrednio z zaskarżonego przepisu i dlatego w tym zakresie sprawa musiała zostać umorzona.

TK rozpatrywał sprawę w pełnym składzie. Zdania odrębne do wyroku zgłosiło pięciu z 15 sędziów TK: Wojciech Hermeliński, Teresa Liszcz, Piotr Tuleja, Andrzej Wróbel i Marek Zubik. "Nie ulega wątpliwości, że decyzja o unieważnieniu egzaminu ma charakter decyzji władczej z zakresu administracji publicznej" - mówiła sędzia Liszcz.

Reprezentujący maturzystów mec. Mikołaj Pietrzak powiedział PAP po wyroku, że "skarżący będą z szacunkiem podchodzić do takiego rozstrzygnięcia". "Po otrzymaniu uzasadnienia na piśmie będziemy jednak rozważać, czy ewentualnie podejmować dalsze kroki w kierunku Europejskiego Trybunału Praw Człowieka" - dodał.

"Należy pamiętać, że nasz, polski system egzaminacyjny jest systemem młodym, trzeba patrzeć na wyrok TK nie poprzez pryzmat wygranej, bądź przegranej, ale jak na wyznaczenie pewnych granic funkcjonowania tego systemu w państwie prawa" - powiedział z kolei dyrektor CKE Marcin Smolik.

Skargę wystosowało 18 spośród 53 ówczesnych maturzystów z dwóch liceów z Ostrowca Świętokrzyskiego, którym w czerwcu 2011 r. Okręgowa Komisja Egzaminacyjna w Łodzi - obejmująca szkoły z województw: łódzkiego i świętokrzyskiego - unieważniła prace ze względu na niesamodzielne rozwiązanie arkusza, czyli ściąganie.

OKE wskazywała, że w unieważnionych pracach powtarzały się bardzo charakterystyczne błędy, które nie wynikają ze sposobu nauczania. Zadania wykonane były w sposób inny niż ten, którego uczy się w szkole, tak jakby rozwiązywał je student lub nauczyciel.

Maturzyści zaprzeczali i sprzeciwiali się stosowaniu odpowiedzialności zbiorowej. Wystąpili do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Łodzi i następnie Naczelnego Sądu Administracyjnego. Obie instancje uznały, że decyzja dyrektora OKE nie jest decyzją administracyjną i nie mają kompetencji do rozpoznawania tego typu spraw.

W lutym 2013 r. maturzyści złożyli w tej sprawie skargę do TK. Trybunał zajmował się sprawą na dwóch rozprawach, pierwsza z nich odbyła się 3 czerwca.