Nauczycielka fizyki od 5 lat wraz z rozpoczęciem roku szkolnego i do jego upływu jest zatrudniana na czas określony. Za każdym razem dyrektor szkoły powołuje się na organizację nauczania, co skutkuje tym, że nauczycielka nie może być zatrudniona w pełnym wymiarze czasu pracy. Posiada ona stopień nauczyciela kontraktowego i pracuje w gimnazjum. Czy nie powinna być zatrudniona na podstawie bezterminowego angażu?
EKSPERT RADZI
Tak, jako nauczyciel kontraktowy powinna zostać zatrudniona na czas nieokreślony. Zawarcie bezterminowego angażu w tym przypadku jest zasadą. Tak wynika z art. 10 ust. 4 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta nauczyciela (dalej: KN). Zatrudnienie nauczyciela kontraktowego oraz mianowanego na podstawie umowy o pracę na czas określony jest dopuszczalne tylko wówczas, gdy jest to konieczne ze względu na potrzeby wynikające z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela, w tym w trakcie roku szkolnego. Przewiduje to art. 10 ust. 7 KN. Jest to więc wyjątek od reguły, dlatego podpisanie terminowego angażu jest dopuszczalne tylko w razie wystąpienia wskazanych przesłanek. Taka wyjątkowa podstawa zatrudnienia nie może być zależna od uznania pracodawcy (wyrok SN z 15 września 2006 r., sygn. akt I PK 69/06, Legalis).
Na wiążący charakter art. 10 ust. 4 KN zwrócił uwagę Sąd Najwyższy w wyroku z 6 listopada 2001 r. (sygn. akt I PKN 689/00, LEX nr 1169292). W orzeczeniu tym SN uznał, że swoboda woli stron stosunku pracy w kształtowaniu treści tego stosunku, a nawet zgoda pracownika na określone warunki zatrudnienia, ma w sferze prawa pracy do pewnego stopnia ograniczone znaczenie. Interesy pracownika są chronione nieraz wbrew formalnie wyrażonej przez niego woli. Taki też ochronny sens ma art. 10 ust. 4 KN. Dlatego zdaniem SN nawet gdyby nauczyciel wyraźnie zgodził się na zatrudnienie na czas określony, może domagać się ustalenia, że faktycznie powinien być zatrudniony na czas nieokreślony ze względu na to, że nie zostały spełnione przesłanki z art. 10 ust. 4 KN.
Wskazać ponadto należy, że użyte w art. 10 ust. 7 KN pojęcie organizacji pracy nauczyciela, której potrzeby mają uzasadniać zatrudnienie na czas określony, należy odnieść do zasad funkcjonowania szkoły, tj. liczby klas, rodzaju przedmiotów, liczby godzin lekcyjnych, liczby etatów, czasu nauczania poszczególnych przedmiotów, zmianowości pracy szkoły (por. wyrok SN z 5 września 1997 r., sygn. akt I PKN 226/97, OSNP 1998/11/328). W orzecznictwie sądowym przyjmie się ponadto, że zawarcie umowy o pracę w stanie faktycznym, w którym nie były spełnione te przesłanki, oznacza nawiązanie stosunku pracy na czas nieokreślony (uchwała SN z 14 czerwca 1994 r., sygn. akt I PZP 28/94, OSNP 1994/10/160; wyrok SN z 25 sierpnia 2004 r., sygn. akt I PK 638/03, Legalis).
Jak wskazał Sąd Najwyższy w wyroku z 28 sierpnia 2012 r. (sygn. akt II PK 22/12, Legalis), art. 10 ust. 4 KN nie wprowadza ani w sposób wyraźny, ani poprzez odpowiednie odesłanie instytucji przekształcenia z mocy prawa umowy terminowej nauczyciela w stopniu zawodowym stażysty w umowę na czas nieokreślony, w momencie uzyskania przez niego stopnia awansu zawodowego nauczyciela kontraktowego. Przepis ten wprowadza tylko taką zasadę, że – z wyłączeniem wyjątkowych potrzeb wynikających z organizacji nauczania lub zastępstwa nieobecnego nauczyciela (art. 10 ust. 7) – umowa z nauczycielem kontraktowym, a więc z nauczycielem posiadającym już ten stopień awansu zawodowego, powinna być zawarta na czas nieokreślony.
Ważne jest również, że do nauczycieli nie ma zastosowania art. 251 kodeksu pracy. Zgodnie z tym przepisem zawarcie kolejnej umowy o pracę na czas określony jest równoznaczne w skutkach prawnych z zawarciem umowy o pracę na czas nieokreślony, jeżeli poprzednio strony dwukrotnie zawarły umowę o pracę na czas określony na następujące po sobie okresy, o ile przerwa między rozwiązaniem poprzedniej a nawiązaniem kolejnej umowy nie przekroczyła jednego miesiąca. Oznacza to, że w razie zawarcia z nauczycielem dwóch terminowych umów o pracę, w związku z wystąpieniem przesłanek określonych w Karcie nauczyciela, zawarcie trzeciej takiej umowy nie będzie równoznaczne w skutkach prawnych z zawarciem umowy o pracę na czas nieokreślony. Skutek taki jednakże wystąpi, jeżeli zawarto z nauczycielem kolejne umowy na czas określony pomimo braku tych przesłanek (por. wyroki SN: z 13 kwietnia 2005 r., sygn. akt II PK 218/04, Legalis; z 29 czerwca 2000 r., sygn. akt I PKN 709/99, OSNP 2001/24/716).
Podstawa prawna
Art. 10 ust. 4 i 7 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta nauczyciela (t.j. Dz.U. z 2014 r. poz. 191 ze zm.).