Stypendia, granty, nagrody kopernikańskie – ich przydzielaniem zajmie się nowa instytucja, którą powołuje wchodząca w życie ustawa z 28 kwietnia 2022 r. o Akademii Kopernikańskiej (Dz.U. z 2022 r. poz. 1459). Poza finansowaniem badań naukowych zajmie się też wyłonieniem ambasadorów Akademii Kopernikańskiej i przyznawaniem im wsparcia pieniężnego na realizowane przez nich zadania, przygotowywaniem konferencji, sympozjów i seminariów oraz współpracą międzynarodową.
W skład akademii będą wchodziły następujące izby: astronomii i nauk matematyczno-przyrodniczych, nauk medycznych, nauk ekonomicznych i zarządzania, filozofii i teologii, nauk prawnych oraz laureatów nagrody kopernikańskiej.
Do zdań nowej instytucji będzie należała także organizacja Światowego Kongresu Kopernikańskiego; pierwszy odbędzie się w Toruniu w 550. rocznicę urodzin Mikołaja Kopernika – w lutym 2023 r. (w okresie od 72 godzin przed rozpoczęciem kongresu do 48 godzin po jego zakończeniu na terenie miasta zabronione będzie uczestniczenie w zgromadzeniach spontanicznych). Celem spotkania będzie wymiana informacji, doświadczeń i wyników najnowszych innowacyjnych badań naukowych z ostatnich kilku lat z astronomii, ekonomii i medycyny. Kongres będzie odbywał się raz na pięć lat, w miejscu związanym z życiem lub działalnością Mikołaja Kopernika.
Zadaniem akademii będzie też wspieranie Szkoły Głównej Mikołaja Kopernika. Będzie w niej działało sześć kolegiów: astronomii i nauk przyrodniczych w Toruniu, nauk medycznych w Olsztynie, nauk ekonomicznych i zarządzania w Warszawie, filozofii i teologii w Krakowie, nauk prawnych w Lublinie. Pierwszego rektora powoła minister, a jego kadencja skończy się 31 sierpnia 2024 r. Szkoła niezależnie od przyznanych kategorii naukowych będzie mogła pochwalić się statusem uczelni akademickiej, a także uprawnieniami przysługującymi placówkom, które mają co najmniej kategorię B+, nie dłużej jednak niż do 31 sierpnia 2027 r.
Przeciwko powstaniu Akademii Kopernikańskiej opowiedziały się m.in. Konferencja Rektorów Akademickich Szkół Polskich, Rada Główna Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Polska Akademia Nauk. – Sposób tworzenia, funkcjonowania i finansowania, a także celowość powołania Akademii Kopernikańskiej są dla większości środowiska niezrozumiałe. Niejasne są przyczyny włączenia do jej struktury zaledwie części obszarów badawczych, z pominięciem innych niezwykle ważnych dla nauki i gospodarki naszego kraju – wskazywali w liście do Prezydenta RP, który zaproponował tę ustawę. ©℗
Etap legislacyjny
Weszła w życie 1 września 2022 r.