Aby lepiej zrozumieć materię planowania i finansowania czasu pracy pedagoga, należy przede wszystkim sięgnąć do przepisów regulujących ten obszar, a jest nim art. 42 ustawy z 26 stycznia 1982 r. – Karta nauczyciela (tj. Dz.U. z 2019 r. poz. 2215; ost.zm. Dz.U. z 2021 r. poz. 4). Dla samorządów jest to o tyle istotne, że to na nich – jako organach prowadzących publiczne szkoły – ciąży obowiązek określenia w uchwale zasad rozliczania tygodniowego wymiaru godzin zajęć nauczycieli oraz godzin ponadwymiarowych. Błędy w uchwałach oraz niewłaściwe zrozumienie istoty czasu pracy nauczyciela bywają przyczyną sporów i nieporozumień z kadrą oświatową.
Czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godz. na tydzień. Nie jest to jednak wymiar etatu pracownika, lecz norma. Przypomnieć jednak trzeba, że czym innym są godziny nadliczbowe, które stanowią pracę ponadnormatywną, a czym innym godziny ponadwymiarowe będące pracą ponad wymiar etatu, ale mieszczące się w tygodniowej normie.
W ramach 40-godz. normy czasu pracy nauczyciel realizuje:
- zajęcia dydaktyczne, wychowawcze i opiekuńcze prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz – mówimy tu o zajęciach realizowanych w ramach tzw. tygodniowego wymiaru godzin zajęć, czyli pensum;
- inne zajęcia i czynności wynikające z zadań statutowych szkoły, w tym zajęcia opiekuńcze i wychowawcze uwzględniające potrzeby i zainteresowania uczniów, np. kółka zainteresowań;
- zajęcia i czynności związane z przygotowaniem się do zajęć nauczyciela, a także samokształceniem i doskonaleniem zawodowym.
We wskazanym tygodniowym czasie nauczyciel świadczy więc pracę „z kredą przy tablicy” oraz realizuje inne zadania, których nie potwierdza się w dzienniku lekcyjnym czy dzienniku zajęć. Przy czym te pozostałe czynności nie zawsze są sprawdzalne, gdyż nie ma obowiązku ich potwierdzania. Ponadto wcale nie muszą zaistnieć. Nauczyciel otrzymuje bowiem wynagrodzenie tylko za godziny wynikające z pensum, to zaś, ile wynosi jego tygodniowy wymiar godzin pensum, zależy od stanowiska i typu szkoły. [tabela 1]
TABELA 1. Kto ile pracuje
| Lp. | Stanowisko | Tygodniowa liczba godzin obowiązkowego wymiaru zajęć dydaktycznych, wychowawczych, opiekuńczych |
| 1. | Nauczyciele przedszkoli, z wyjątkiem nauczycieli pracujących z grupami dzieci 6-letnich | 25 |
| 2. | Nauczyciele przedszkoli i innych placówek przedszkolnych pracujących z grupami dzieci 6-letnich (zerówki) | 22 |
| 3. | Nauczyciele: przedszkoli specjalnych, szkół podstawowych, szkół specjalnych, liceów ogólnokształcących, przedmiotów z zakresu kształcenia ogólnego i teoretycznych przedmiotów zawodowych w szkołach prowadzących kształcenie zawodowe, w tym w szkołach specjalnych i szkolenia rzemieślniczego w schroniskach dla nieletnich oraz zakładach poprawczych, przedmiotów teoretycznych na kwalifikacyjnych kursach zawodowych, przedmiotów artystycznych i ogólnokształcących w szkołach artystycznych | 18 |
| 4. | Wychowawcy świetlic szkolnych i półinternatów (z wyjątkiem wychowawców świetlic szkół specjalnych), świetlic i klubów środowiskowych, w tym: profilaktyczno-wychowawczych i terapeutycznych, wychowawcy młodzieżowych ośrodków socjoterapii | 26 |
| 5. | Wychowawcy internatów, burs, ogrodów jordanowskich, świetlic dworcowych, stałych szkolnych schronisk młodzieżowych | 30 |
| 6. | Wychowawcy: | |
| a) w zakładach opiekuńczo-leczniczych dla dzieci, | 26 | |
| b) w domach wczasów dziecięcych | 26 | |
| – w tym na zajęcia dydaktyczne, | 10 | |
| c) w specjalnych ośrodkach szkolno-wychowawczych, zakładach poprawczych, schroniskach dla nieletnich, świetlicach szkół specjalnych, młodzieżowych ośrodkach wychowawczych, zespołach pozalekcyjnych zajęć wychowawczych zorganizowanych w podmiotach leczniczych | 24 | |
| 7. | Nauczyciele pałaców młodzieży, młodzieżowych domów kultury, ognisk pracy pozaszkolnej, pozaszkolnych placówek specjalistycznych, międzyszkolnych ośrodków sportowych | 18 |
| 8. | Nauczyciele – bibliotekarze bibliotek szkolnych | 30 |
| 9. | Nauczyciele poradni psychologiczno-pedagogicznych | 20 |
| 10. | Nauczyciele posiadający kwalifikacje z zakresu pedagogiki specjalnej zatrudniani dodatkowo w celu współorganizowania kształcenia integracyjnego oraz współorganizowania kształcenia uczniów niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie oraz zagrożonych niedostosowaniem społecznym | 20 |
PRZYKŁAD 1
Nauczycielka klas I–III w szkole podstawowej świadczy pracę w wymiarze 18 godz. tygodniowo. Prowadzi też koło plastyczne dla uczniów oraz przygotowuje dzieci do konkursu przez udzielanie im konsultacji po lekcjach. Ponadto bierze udział w licznych kursach podwyższających kwalifikacje i kompetencje w zawodzie. Jej koleżanka zatrudniona na takim samym stanowisku i mająca to samo pensum poza zajęciami lekcyjnymi nie przejawia żadnej aktywności. Mimo to obie mają prawo do takiego samego wynagrodzenia za pracę.
→ Czy nauczycieli obowiązują jakieś dobowe limity czasu pracy?
Karta nauczyciela nie wskazuje dobowego limitu godzin pracy pedagoga. Czas pracy nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć nie może przekraczać 40 godz. na tydzień, co daje średnio 8 godz. w pięciodniowym tygodniu pracy. Ponieważ nie określono dobowej normy czasu pracy, a jedynie tygodniową, nauczyciel może pracować w danym dniu powyżej ośmiu godzin, ale tylko pod warunkiem, że zostanie zachowana ogólna tygodniowa norma czasu pracy.
PRZYKŁAD 2
Nauczyciel liceum poza godzinami pensum ma obowiązek przeprowadzenia konsultacji z rodzicami i uczestniczy w posiedzeniach rady pedagogicznej, co odbywa się poza godzinami pensum – w ramach pozostałych zadań wykonywanych podczas 40-godz. tygodnia pracy. Zdarza się, że w jednym dniu prowadzi 6 godz. lekcyjnych, następnie ma konsultacje, a w godzinach wieczornych uczestniczy w posiedzeniu rady pedagogicznej, co przekracza 8 godz. Jeśli w tygodniu, w którym występuje ta sytuacja, czas pracy nauczyciela zrównoważy się w ten sposób, że nie przekroczy on 40 godz., wtedy nie dochodzi do przekroczenia dopuszczalnej normy czasu pracy.
Tydzień pracy
Nauczyciela zatrudnionego w pełnym wymiarze zajęć obowiązuje pięciodniowy tydzień pracy, z zastrzeżeniem że dyrektor szkoły może ustalić czterodniowy tydzień pracy osobom: dokształcającym się, odbywającym szkolenie branżowe, wykonującym inne ważne społecznie zadania lub jeżeli czterodniowy tydzień wynika z organizacji pracy w szkole.
PRZYKŁAD 3
Nauczyciel przedmiotu zatrudniony w szkole podstawowej bierze udział w kursie kwalifikacyjnym. W planie zajęć ustalono mu godziny pracy przypadające od poniedziałku do czwartku (np. sześć w poniedziałek i po cztery we wtorek w środę i czwartek).
Ponadto w jednostkach oświatowych, w których praca odbywa się we wszystkie dni tygodnia, np. w ośrodkach szkolno-wychowawczych, nauczyciel korzysta co najmniej raz na dwa tygodnie z dwóch kolejnych dni wolnych od pracy, z których jeden musi przypadać w niedzielę. Zasada ta nie dotyczy jednak nauczyciela pracującego w systemie kształcenia zaocznego.
Udzielanie wolnego za pracę w dniu wolnym
Za zajęcia dydaktyczne, wychowawcze lub opiekuńcze wykonywane w dniu wolnym od pracy nauczyciel otrzymuje inny dzień wolny. W szczególnie uzasadnionych przypadkach zamiast takiego dnia może dostać odrębne wynagrodzenie za każdą godzinę pracy. Natomiast za pracę w święto przypadającą poza dwoma dniami w tygodniu wolnymi od pracy otrzymuje co do zasady inny dzień wolny od pracy, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach zamiast dnia wolnego stawkę godzinową wraz ze 100-proc. dodatkiem.
→ Jak obliczyć stawkę za godzinę pracy pedagoga?
Od 1 września 2021 r. nie zmieniła się tabela będąca załącznikiem do rozporządzenia płacowego nauczycieli. [tabela 2]:
TABELA 2. Minimalne stawki wynagrodzenia zasadniczego (w złotych)
| Poziom wykształcenia | Stopnie awansu zawodowego nauczyciela | ||||
| nauczyciel stażysta | nauczyciel kontraktowy | nauczyciel mianowany | nauczyciel dyplomowany | ||
| 1 | Tytuł zawodowy magistra z przygotowaniem pedagogicznym | 2949 | 3034 | 3445 | 4046 |
| 2 | Tytuł zawodowy magistra bez przygotowania pedagogicznego, tytuł zawodowy licencjata (inżyniera) z przygotowaniem pedagogicznym | 2818 | 2823 | 3002 | 3523 |
| 3 | Tytuł zawodowy licencjata (inżyniera) bez przygotowania pedagogicznego, dyplom ukończenia kolegium nauczycielskiego lub nauczycielskiego kolegium języków obcych, pozostałe wykształcenie | 2800 | 2818 | 2841 | 3079 |
Wysokość stawki wynagrodzenia zasadniczego za jedną godzinę przeliczeniową dla nauczycieli oblicza się, dzieląc odpowiednią minimalną stawkę wynagrodzenia zasadniczego nauczyciela wynikającą z tabeli 2 przez miesięczną liczbę godzin będącą wynikiem pomnożenia tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin wynikającego z tabeli 1 przez 4,16 – z zaokrągleniem do pełnych godzin, w ten sposób, że czas zajęć do pół godziny pomija się, a co najmniej pół godziny liczy się za pełną godzinę.
PRZYKŁAD 4
Szkoła zatrudnia cztery grupy nauczycieli. Są to nauczyciele przedmiotów, nauczyciele „zerówek”, wychowawcy w świetlicy i bibliotekarze. W każdej obowiązuje inny wymiar pensum, co oznacza, że nawet wtedy, jeśli pedagodzy mają ten sam poziom wykształcenia oraz stopień awansu zawodowego, stawka za godzinę pracy (a tym także za godzinę ponadwymiarową) przybiera inną wartość. Przyjmując, że pedagodzy mają tytuł magistra i są nauczycielami mianowanymi (a więc wynagrodzenie zasadnicze wynosi dla nich 3445 zł), wartość godziny oblicza się następująco:
1) nauczyciele przedmiotów:
18 godz. pensum × 4,16 = 74,88 ≈ 75 godz. tygodniowo,
3445 zł ÷ 75 godz. = 45,93 zł;
2) nauczycieli „zerówek”:
22 godz. pensum × 4,16 = 91,52 ≈ 92 godz. tygodniowo,
3445 zł ÷ 92 godz. = 37,45 zł;
3) wychowawcy świetlicy:
26 godz. pensum × 4,16 = 108,16 ≈ 108 godz. tygodniowo,
3445 zł ÷ 108 godz. = 31,90 zł;
4) bibliotekarze:
30 godz. pensum × 4,16 = 124,80 ≈ 125 godz. tygodniowo,
3445 zł ÷ 125 godz. = 27,56 zł
PRZYKŁAD 5
Wychowawca zatrudniony w internacie świadczył pracę w święto przypadające poza weekendem, który był dla niego grafikowo dniem wolnym od pracy. Jednostka nie udzieliła mu za to dnia wolnego, wobec czego jest zobowiązana do wypłaty wynagrodzenia wraz ze 100 proc. dodatkiem. Jest on nauczycielem dyplomowanym z tytułem magistra, więc jego stawka zasadnicza wynosi 4046 zł, a praca w święto wyniosła 6 godz. Dla wychowawców internatu tygodniowy wymiar godzin wynosi 30 godz. Za dodatkową pracę nauczyciel otrzyma:
30 godz. pensum × 4,16 = 124,80 ≈ 125 godz. tygodniowo,
4046 zł ÷ 125 godz.= 32,37 zł,
(32,37 zł + 100 proc.) × 6 godz. = 388,44 zł
→ Czy można obniżyć obowiązkowy, tygodniowy wymiaru pracy?
Tak, organ prowadzący szkołę lub placówkę może określić przypadki, w jakich nauczycielowi zatrudnionemu w pełnym wymiarze zajęć można obniżyć tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć oraz warunki i tryb tego obniżenia. Obligatoryjnie obniża się wymiar nauczycielowi niepełnosprawnemu zaliczonemu do znacznego lub umiarkowanego stopnia niepełnosprawności, dla którego maksymalny tygodniowy wymiar czasu pracy jest ustalany zgodnie z art. 15 ust. 2 ustawy z 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (t.j. Dz.U. z 2021 r. poz. 573) i wynosi 35 godzin. W takim przypadku obniża się tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć proporcjonalnie do obniżenia maksymalnego tygodniowego wymiaru czasu pracy, z zaokrągleniem do pełnych godzin w ten sposób, że czas zajęć do pół godziny pomija się, a powyżej pół godziny liczy się za pełną godzinę.
PRZYKŁAD 6
Nauczyciel zatrudniony w 18-godz. pensum legitymuje się umiarkowanym stopniem niepełnosprawności. Szkoła jest zobowiązana obniżyć mu tygodniowy wymiar zajęć. Dokona tego w następujący sposób:
35 godz. ÷ 40 godz. = 0,875
18 godz. pensum × 0,875 = 15,75 godz. ≈ 16 godz. tygodniowo.
Nauczyciel będzie w dalszym ciągu wynagradzany jak za pełny wymiar godzin.
Należy też pamiętać, że obniżenie tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć nie może spowodować zmniejszenia wynagrodzenia oraz ograniczenia innych uprawnień nauczyciela. Nauczycielowi korzystającemu z obniżonego tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć nie przydziela się godzin ponadwymiarowych.
Godzina godzinie nierówna
Liczba godzin pensum nie zawsze oznacza taką samą liczbę godzin zegarowych, co wynika z par. 10 rozporządzenia ministra edukacji narodowej z 28 lutego 2019 r. w sprawie szczegółowej organizacji publicznych szkół i publicznych przedszkoli (Dz.U. z 2019 r. poz. 502). Godzina lekcyjna trwa co do zasady 45 min, ale w uzasadnionych przypadkach dopuszcza się prowadzenie zajęć edukacyjnych w czasie nie krótszym niż 30 min i nie dłuższym niż 60 min, zachowując ogólny tygodniowy czas trwania zajęć edukacyjnych ustalony w tygodniowym rozkładzie zajęć. Ponadto:
- czas trwania poszczególnych zajęć edukacyjnych w klasach I–III szkoły podstawowej ustala nauczyciel prowadzący te zajęcia, zachowując ogólny tygodniowy czas trwania zajęć edukacyjnych ustalony w tygodniowym rozkładzie zajęć;
- godzina zajęć rewalidacyjnych dla uczniów niepełnosprawnych trwa 60 min, ale w uzasadnionych przypadkach dopuszcza się prowadzenie zajęć w czasie krótszym, zachowując ustalony dla ucznia łączny czas tych zajęć w okresie tygodniowym.
!W związku z tym, że czas trwania poszczególnych zajęć edukacyjnych w przypadku nauczania zdalnego nie został określony w przepisach, w takiej formule dopuszcza się prowadzenie zajęć edukacyjnych w czasie nie krótszym niż 30 min i nie dłuższym niż 60 min, zachowując ogólny tygodniowy czas trwania zajęć edukacyjnych ustalony w tygodniowym rozkładzie zajęć.
Kompetencje organu prowadzącego
Organ prowadzący szkołę lub placówkę ma obowiązek w drodze uchwały określić:
1. zasady rozliczania tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć nauczycieli, dla których ustalony plan zajęć jest różny w poszczególnych okresach roku szkolnego, co ma miejsce m.in. w ostatnich klasach liceum;
2. zasady udzielania i rozmiar obniżek oraz przyznania zwolnienia od obowiązku realizacji zajęć dyrektorowi i wicedyrektorowi szkoły oraz nauczycielowi pełniącemu inne stanowisko kierownicze w szkole, a także nauczycielowi pełniącemu obowiązki kierownicze w zastępstwie nauczyciela, któremu powierzono stanowisko kierownicze (tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć obniża się w zależności od wielkości i typu szkoły oraz warunków pracy lub zwalnia się ich od obowiązku realizacji zajęć);
3. tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć:
a. nauczycieli szkół niewymienionych w tabeli 1 oraz
- nauczycieli zatrudnionych w szkołach polskich przy przedstawicielstwie dyplomatycznym, urzędzie konsularnym lub przedstawicielstwie wojskowym Rzeczypospolitej Polskiej
- nauczycieli prowadzących kształcenie w formie zaocznej
- nauczycieli kolegiów pracowników służb społecznych
- nauczycieli kształcenia na odległość
- bibliotekarzy bibliotek pedagogicznych;
– oraz zasady zaliczania do wymiaru godzin poszczególnych zajęć w formie zaocznej i w kształceniu na odległość:
b. pedagogów, psychologów, logopedów, terapeutów pedagogicznych, doradców zawodowych, z wyjątkiem nauczycieli zatrudnionych w poradniach psychologiczno-pedagogicznych, z tym że wymiar ten nie może przekraczać 22 godz.,
c. nauczycieli przedszkoli i innych placówek przedszkolnych pracujących z grupami obejmującymi dzieci 6-letnie i dzieci młodsze, z tym że wymiar ten nie może przekraczać 25 godz.,
d. nauczycieli praktycznej nauki zawodu we wszystkich typach szkół i na kwalifikacyjnych kursach zawodowych, z tym że wymiar ten nie może przekraczać 20 godz.
Ponad wymiar
Praca ponadwymiarowa dla większości placówek oświatowych jest powszechnym rozwiązaniem z uwagi na niemożność zapełnienia wszystkich wakatów oraz innych okoliczności podyktowanych organizacją pracy w szkole. Z tego rozwiązania należy jednak korzystać w szczególnych wypadkach, podyktowanych wyłącznie koniecznością realizacji programu nauczania, w wymiarze nieprzekraczającym jednej czwartej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć. Przydzielenie nauczycielowi większej liczby godzin ponadwymiarowych może nastąpić wyłącznie za jego zgodą, jednak w wymiarze nieprzekraczającym jednej drugiej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć.. Jednak i tu są wyjątki [ramka].
PRZYKŁAD 7
Nauczycielka języka angielskiego zatrudniona w 18-godz. pensum może świadczyć pracę ponadwymiarową bez obowiązku wyrażania zgody w maksymalnym wymiarze 4,5 godz. tygodniowo. Jeśli wyrazi zgodę, dyrektor może jej przydzielić nie więcej niż 9 godz.
Jeśli chodzi o wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe, to wypłaca się je według stawki osobistego zaszeregowania nauczyciela z uwzględnieniem dodatku za warunki pracy. Organ prowadzący nie ma kompetencji, aby wprowadzać mniej korzystne niż wynikające z Karty nauczyciela postanowienia do uchwały. [ramka]
Bez godzin ponadwymiarowych
Godzin ponad wymiar czasu pracy nie można przydzielać:
• nauczycielom legitymującym się orzeczeniem o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności (chyba że lekarz wyda zaświadczenie, że dodatkowa praca nie stanowi dla pedagoga zagrożenia dla życia i zdrowia);
• dyrektorom i wicedyrektorom oraz pozostałym nauczycielom pełniącym funkcje kierownicze w jednostce (chyba że zaistnieją realne potrzeby wynikające z organizacji pracy szkoły);
• kobietom w ciąży, osobom wychowującym dziecko do lat 4 (chyba że wyrazi zgodę);
• nauczycielom w trakcie odbywania stażu (chyba że wyrazi zgodę);
• nauczycielom nieposiadającym adekwatnych kwalifikacji (zasada ta nie dotyczy jednak godzin doraźnych zastępstw);
• nauczycielom zatrudnionym w niepełnym wymiarze pensum.
Uwaga! O tym, komu przyznać godziny ponadwymiarowe, dyrektor decyduje zazwyczaj pod koniec każdego roku szkolnego, gdy sporządza projekt arkusza organizacyjnego zawierającego potrzeby kadr i określa w nim liczbę wakatów. Arkusz ten zatwierdzany jest z końcem maja na kolejny rok szkolny, a ewentualne zmiany – podyktowane choćby potrzebami związanymi z zastępstwami za nieobecnych pedagogów – asygnowane są w tym dokumencie drogą aneksu.
Zatrudnienie łączone
Wraz z rozwojem szkolnictwa oraz rozszerzaniem oferty edukacyjnej nauczyciele coraz częściej są zatrudniani w sposób niejednolity, tzn. w ramach pełnego wymiaru etatu przydzielane są im godziny, które mają realizować w grupach, gdzie obowiązuje różny rodzaj pensum. I tak np. nauczyciel polonista posiadający kwalifikacje do pracy w bibliotece może być zatrudniony w wymiarze 16 godz. jako nauczyciel przedmiotu oraz 8 godz. w szkolnej bibliotece, natomiast nauczyciel klas I–III może świadczyć pracę także w świetlicy. W takich sytuacjach rodzi się jednak pytanie, w której z grup realizuje on godziny ponadwymiarowe i ile faktycznie godzin pracuje w ramach podstawowego pensum. W takich przypadkach stosuje się zasadę wyrażoną w art. 42 ust. 5c Karty nauczyciela, która wskazuje, że nauczycielom realizującym w ramach stosunku pracy obowiązki określone dla stanowisk o różnym tygodniowym obowiązkowym wymiarze godzin zajęć tygodniowy obowiązkowy wymiar godzin zajęć ustala się jako iloraz łącznej liczby realizowanych godzin i sumy części etatów realizowanych w ramach poszczególnych tygodniowych wymiarów godzin zajęć, przy czym wynik zaokrągla się do pełnych godzin w ten sposób, że czas zajęć do pół godziny pomija się, a powyżej pół godziny liczy się za pełną godzinę. Godziny wyliczone ponad ten wymiar stanowią godziny ponadwymiarowe.
!Wynagrodzenie za godziny ponadwymiarowe przysługuje co do zasady za godziny faktycznie zrealizowane. Jeśli z jakichś przyczyn pedagog ich nie przepracuje, np. z powodu choroby lub innej nieobecności, wtedy nie otrzymuje za nie wynagrodzenia, mimo że są wykazane w arkuszu organizacyjnym.
PRZYKŁAD 8
Szkoła przydzieliła angliście posiadającemu tytuł magistra i będącemu nauczycielem kontraktowym 16/18 godz. lekcyjnych i 6/30 godz. pracy w bibliotece. Jego pensum wyniesie:
16/18 + 8/30 = 0,8889 + 0,2667 = 1,1556 etatu,
(16 + 8 godz.) ÷ 1,1556 etatu = 20,7684 ≈ 21 godz. tygodniowo.
Tygodniowy wymiar godzin tak zatrudnionego pedagoga wynosi więc 21 godz. i dodatkowo realizuje on 3 godz. ponadwymiarowe (24 – 21 = 3), za które należy zapłacić zgodnie z obliczonym łączonym wymiarem pensum, tj.:
21 × 4,16 = 87,36 ≈ 87 godz.,
3034 zł ÷ 87 godz. = 34,87 zł Dodatek za warunki pracy
Nie ma problemu, gdy dodatek za pracę w trudnych lub uciążliwych warunkach przyznawany jest jako procent do wynagrodzenia zasadniczego. Ma to miejsce np. w szkołach specjalnych, gdzie organ prowadzący bardzo często reguluje uchwałą, że wysokość dodatku dla wszystkich zatrudnionych w nich nauczycieli wynosi przykładowo 20 proc. pensji zasadniczej. Wówczas logiczne jest, że stawka za godzinę ponadwymiarową również zostanie zwiększona o taki procent.
PRZYKŁAD 9
Nauczyciel przedmiotu zatrudniony w szkole specjalnej, otrzymujący wynagrodzenie w kwocie 4046 zł, ma przyznany także dodatek za pracę w trudnych lub uciążliwych warunkach w wysokości 20 proc. pensji zasadniczej. Przydzielono mu 3 godz. ponadwymiarowe. Jego pensum wynosi 18 godz. Stawka za godzinę ponadwymiarową tak zatrudnionego pedagoga wynosi:
18 × 4,16 = 74,88 ≈ 75 godz.,
(4046 zł + 20%) ÷ 75 godz. = 64,74 zł
Jednak ze zgoła inną sytuacją mamy do czynienia, gdy w pracy pedagoga występują pojedyncze godziny, za które przysługuje dodatek. Należy przy okazji zaznaczyć, że dodatek ten jest wypłacany wyłącznie wtedy, gdy nastąpi realna praca w warunkach trudnych lub uciążliwych.
PRZYKŁAD 10
Matematyk w ramach godzin ponadwymiarowych prowadzi zajęcia z uczniem posiadającym orzeczenie o nauczaniu indywidualnym i o potrzebie kształcenia specjalnego. Zgodnie z zapisem uchwały regulującej wynagrodzenia nauczycielskie za każdą godzinę nauczania indywidualnego ma on prawo do dodatku za pracę w warunkach trudnych w wysokości 30 proc. stawki zasadniczej. Matematyk świadczy pracę w 18-godzin. pensum i wynagradzany jest miesięczną stawką 3034 zł. Za godzinę nauczania indywidualnego powinien otrzymać:
18 × 4,16 = 74,88 ≈ 75 godz.,
3034 zł ÷ 75 godz. = 40,45 zł,
40,45 zł + 30% = 52,59 zł.
→ Czy za dni, które co do zasady są dniami pracy, ale nie jest możliwa realizacja godzin ponadwymiarowych z przyczyn organizacyjnych, wypłaca się wynagrodzenie za przydzielone pedagogowi godziny ponadwymiarowe?
W tej sprawie wypowiedział się sekretarz stanu w Ministerstwie Edukacji Narodowej – z upoważnienia ministra – na interpelację nr 9686 w sprawie rozliczania i organizacji pracy nauczyciela w godzinach nadliczbowych. Otóż wskazano w niej, że przydzielone godziny ponadwymiarowe powinny zostać wynagrodzone pedagogowi za:
- Dzień Edukacji Narodowej,
- dni zwolnienia z zajęć szkolnych w celu odbycia rekolekcji wielkopostnych,
- dni rozpoczęcia i zakończenia roku szkolnego,
- dni, podczas których uczestniczy w sprawdzianach ósmoklasisty czy egzaminie maturalnym.
Podobnie wygląda kwestia wycieczek szkolnych, które są realizacją zadań statutowych szkoły i obowiązkiem nauczyciela. Wycieczki rzadko trwają krócej niż przypadająca w danym dniu liczba godzin pracy nauczyciela, często natomiast trwają o wiele dłużej. Nie ma więc żadnych przesłanek, by nauczyciela opiekującego się dziećmi na wycieczce, a tym samym realizującego zadania opiekuńczo-wychowawcze, pozbawiać wynagrodzenia za przydzielone mu godziny ponadwymiarowe. Powinno być ono naliczone w ten sam sposób, jakby nauczyciel pracował na terenie szkoły.
Czas doraźnych zastępstw
Inną grupą godzin, za które należy wypłacić nauczycielowi wynagrodzenie, są doraźne zastępstwa. Przez godzinę doraźnego zastępstwa rozumie się przydzieloną nauczycielowi godzinę zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych powyżej tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych, której realizacja następuje w zastępstwie nieobecnego nauczyciela.
→ Czy godziny doraźnych zastępstw nie mieszczą się w limicie godzin ponadwymiarowych?
Tak, a to oznacza, że można przydzielić je pedagogowi także wtedy, gdy wyczerpał się dopuszczalny tygodniowy limit godzin dydaktycznych. W każdym jednak przypadku należy zwrócić uwagę na tygodniową normę czasu pracy, która pozostaje bez zmian i wynosi nie więcej niż 40 godz.
PRZYKŁAD 11
Nauczycielowi świadczącemu pracę w 20-godz. pensum przyznano 10 godz. ponadwymiarowych. W związku z nieobecnością koleżanki zaistniała konieczność przeprowadzenia zastępstwa i nauczyciel pracował za nią dodatkowo 5 godz.
Co ważne, wynagrodzenie za godziny doraźnych zastępstw wypłaca się podobnie jak za godziny ponadwymiarowe – według stawki osobistego zaszeregowania nauczyciela z uwzględnieniem dodatku za warunki pracy.
Przepisy Karty nauczyciela wprost nie rozstrzygają sposobu obliczania wynagrodzenia za godziny doraźnych zastępstw, zaś kompetencje w tym zakresie ustawodawca przypisał organowi prowadzącemu. Organ ten określa regulamin wynagradzania nauczycieli, w którym doprecyzowuje m.in. warunki obliczania i wypłacania wynagrodzenia za godziny ponadwymiarowe i godziny doraźnych zastępstw. Ustalenie to powinno dotyczyć nauczycieli zatrudnionych w ramach jednego pensum, specjalistów oraz nauczycieli realizujących pensum łączone.
Należy jeszcze raz przypomnieć, że stawki wynagrodzenia zasadniczego za jedną godzinę przeliczeniową są różne u nauczycieli posiadających ten sam stopień awansu zawodowego, ale zajmujących różne stanowiska, np. dla nauczyciela „zerówki” wymiar godzin wynosi 22 godz., a dla nauczyciela wychowania przedszkolnego 25 godz. Organ prowadzący ma więc tu kompetencje, aby ustalić stawkę za zastępstwo zgodnie ze stawką wynikającą z osobistego zaszeregowania pedagoga. Może też zdecydować, że za taką pracę nauczyciel otrzyma pensję według obowiązującego pensum.
PRZYKŁAD 12
Z zapisów uchwały obowiązującej w przedszkolu wynika, że „wynagrodzenie za jedną godzinę doraźnego zastępstwa oblicza się, dzieląc przyznaną nauczycielowi stawkę wynagrodzenia zasadniczego (łącznie z dodatkiem za warunki pracy, jeżeli praca w godzinach doraźnego zastępstwa odbywa się w warunkach trudnych lub uciążliwych) przez miesięczną liczbę godzin tygodniowego obowiązkowego wymiaru zajęć ustalonego dla rodzaju zajęć dydaktycznych, wychowawczych lub opiekuńczych realizowanych w ramach godzin ponadwymiarowych lub doraźnego zastępstwa nauczyciela”. Oznacza to, że nauczyciel, który zatrudniony jest w „zerówce” z pensum 22 godz. i świadczy zastępstwo w oddziale przedszkolnym z młodszymi dziećmi, otrzyma wynagrodzenie w ramach innego niż 22 godz. pensum, tj. 25-godz., w ramach którego jest realizowane zastępstwo.
Godziny unijne
Ostatnią grupą godzin, o których warto wspomnieć, są te przyznawane za zgodą nauczyciela w ramach programów finansowanych ze środków pochodzących z budżetu Unii Europejskiej. Są to zajęcia prowadzone bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz i za każdą godzinę prowadzenia tych zajęć przysługuje wynagrodzenie w wysokości ustalonej tak jak za godzinę ponadwymiarową. Zajęć tych nie wlicza się do tygodniowego obowiązkowego wymiaru godzin zajęć dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych prowadzonych bezpośrednio z uczniami lub wychowankami albo na ich rzecz, co oznacza, że podobnie jak godziny doraźnych zastępstw nie są wliczane do dopuszczalnego limitu godzin, choć w dalszym ciągu szkołę obowiązuje respektowanie 40-godz. normy czasu pracy.
