4 kwietnia mija trzyletni okres przejściowy, w którym podmioty prowadzące działalność gospodarczą polegającą na sprawowaniu opieki nad dziećmi mają czas na osiągnięcie standardów, jakie powinna spełniać tego typu placówka.

W tym celu muszą uzyskać pozytywne opinie sanepidu i straży pożarnej dla zajmowanego lokalu, zatrudnić personel z odpowiednimi kwalifikacjami oraz złożyć dokumenty potrzebne do zarejestrowania się jako żłobek lub klub dziecięcy. Jeśli prowadzący takie placówki nie dopełnią tego obowiązku, to za kilka tygodni będą musieli je zamknąć. Za dalsze funkcjonowanie po zakończeniu okresu przejściowego w dotychczasowej formule będzie im grozić kara grzywny lub ograniczenia wolności.

Warunki lokalowe

Co do zasady prowadzenie żłobka lub klubu dziecięcego jest działalnością regulowaną w rozumieniu przepisów dotyczących swobody działalności gospodarczej. To powoduje, że taka placówka może działać, o ile spełni warunki wynikające z ustawy żłobkowej i uzyska wpis do rejestru. Ten wymóg został nałożony na wszystkie żłobki oraz kluby dziecięce, które powstały po 4 kwietnia 2011 r., czyli od momentu kiedy zaczęła ona obowiązywać. Natomiast te różnego typu prywatne formy opieki, które powstały przed tą datą, otrzymały trzy lata na dostosowanie się do nowych przepisów. Ich właściciele mogą więc przekształcić się w żłobek lub klub dziecięcy.
Jednym z najważniejszych wymogów, który musi spełnić prywatne miejsce opieki, aby stać się żłobkiem lub klubem, jest posiadanie lokalu zapewniającego bezpieczne i higieniczne warunki pobytu dzieci. Są one szczegółowo określone w rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej z 25 marca 2011 r. w sprawie wymagań lokalowych i sanitarnych dotyczących żłobków i klubów dziecięcych (Dz.U. nr 69, poz. 367). To te przepisy wskazują m.in. na minimalną powierzchnię pomieszczeń, która powinna przypadać w nich na jedno dziecko, ich wysokość, elementy wyposażenia, takie jak urządzenia sanitarno-higieniczne oraz zabawki. Rozporządzenie określa też, że lokal musi znajdować się w budynku lub jego części, który zapewnia wymogi ochrony przeciwpożarowej dla kategorii zagrożenia ludzi ZL II, a tylko w przypadku spełnienia dodatkowych warunków można otworzyć żłobek lub klub dziecięcy w budynku, który należy do innej kategorii.
Uzyskanie tych standardów właściciel miejsca opieki musi potwierdzić, uzyskując pozytywne opinie wystawione przez straż pożarną oraz sanepid. Od połowy ubiegłego roku, dzięki nowelizacji ustawy żłobkowej, otwierających placówki obowiązują korzystne przepisy, bo przedstawiciele wspomnianych instytucji, wydając opinię, nie mogą odwoływać się do wymogów innych niż te wynikające z rozporządzenia ministra pracy i polityki społecznej.

Wniosek i dokumenty

Właściciel placówki starającej się o przekształcenie w żłobek lub klub dziecięcy powinien wpisać go do rejestru prowadzonego przez wójta, burmistrza lub prezydenta miasta właściwego ze względu na miejsce prowadzenia placówki. W tym celu podmiot powinien w odpowiednim wydziale urzędu miasta lub gminy złożyć wniosek. Przepisy nie określają jego wzoru, wiele samorządów opracowało jednak taki druk, który można pobrać ze strony internetowej lub w siedzibie urzędu. Wniosek zawiera:
● lub indeks identyfikujący podmiot we właściwym rejestrze publicznym – jeżeli właściciel placówki jest osobą prawną lub jednostką organizacyjną nieposiadającą osobowości prawnej,
● numer NIP i REGON,
● numer PESEL oraz oświadczenie o niekaralności za przestępstwo popełnione umyślnie – w przypadku osoby fizycznej,
● oświadczenie o spełnianiu warunków lokalowych,
● oświadczenie o posiadaniu tytułu prawnego do lokalu, w którym ma być prowadzony żłobek lub klub dziecięcy.
Dodatkowo, w związku z tym, że uzyskanie wpisu do rejestru podlega opłacie, której wysokość określa uchwała radnych (nie wyższej niż połowa najniższego wynagrodzenia), trzeba do wniosku dołączyć oświadczenie potwierdzające, że wskazana kwota została wpłacona na konto gminy.
Na tej podstawie samorząd wyda właścicielowi placówki zaświadczenie o uzyskaniu wpisu do rejestru. Znajdą się na nim informacje o formie organizacyjnej opieki, jej nazwie, miejscu prowadzenia, nazwie lub nazwisku właściciela oraz dacie i numerze wpisu. Ponadto ze względu na to, że rejestr żłobków i klubów dziecięcych jest jawny i umieszczany w biuletynie informacji publicznej, zostaną w nim podane podstawowe dane dotyczące zarejestrowanej placówki.

Kadra i statut

Aby opieka nad dziećmi była w placówce sprawowana prawidłowo, przekształcenie jej w żłobek lub klub dziecięcy wymaga zatrudnienia odpowiedniego personelu i to zarówno pod względem jego kwalifikacji, jak i liczebności. Stan kadry powinien być dostosowany do liczby uczęszczających do danej jednostki maluchów. Zgodnie z przepisami jeden opiekun w żłobku może zajmować się maksymalnie 8 dzieci, a gdy w grupie znajduje się małoletni niepełnosprawny, niemający jeszcze roku lub wymagający szczególnej opieki, nie może ona liczyć więcej niż 5 osób. Podobna zasada dotyczy też klubu dziecięcego. Z kolei w żłobku, w którym przebywa więcej niż 20 maluchów, niezbędne jest zatrudnienie przynajmniej jednej pielęgniarki lub położnej.
Osoba, która może pracować jako opiekun, musi też mieć określone przygotowanie. Może nim być posiadanie kwalifikacji jako nauczyciel wychowania przedszkolnego lub edukacji wczesnoszkolnej, pedagog opiekuńczo-wychowawczy, pielęgniarka, położna, opiekunka dziecięca. Prowadzący placówkę może zatrudnić osoby, które mają inne wykształcenie, ale pod warunkiem że wcześniej odbędą szkolenie. Wynosi ono minimum 280 godzin, z których 80 ma formę zajęć praktycznych. Opiekunem może również zostać osoba, która ma co najmniej wykształcenie średnie i dwuletnie doświadczenie w pracy z dziećmi.
Właściciel rejestrującej się placówki powinien pamiętać, że szkolenie, które będzie kończył pracownik, musi być zgodne z programem wskazanym w rozporządzeniu ministra pracy i polityki społecznej oraz przeprowadzone przez firmę, która uzyskała jego zgodę do prowadzenia takiego kursu.
Określone kwalifikacje dotyczą też osoby, której powierzona będzie funkcja dyrektora żłobka lub kierującego klubem dziecięcym. W przypadku tego pierwszego konieczne jest, aby miał wyższe wykształcenie i 3 lata doświadczenia w pracy z maluchami lub wykształcenie średnie i 5 lat takiego doświadczenia. Z kolei osoba kierująca klubem dziecięcym musi mieć kwalifikacje w zawodach, które uprawniają do zostania opiekunem.
Kolejnym ważnym zadaniem, które musi zrealizować podmiot prowadzący żłobek lub klub dziecięcy, jest opracowanie statutu, na podstawie którego będzie on działać. W szczególności należy w nim wskazać nazwę i miejsce jego prowadzenia, cele i zadania z uwzględnieniem sposobu ich realizacji, warunki przyjmowania dzieci oraz ustalania opłaty za pobyt i wyżywienie w przypadku nieobecności malucha. Drugim niezbędnym dokumentem jest regulamin organizacyjny, który będzie zawierał np. godziny otwarcia placówki.

Forma działalności

Podmiot prowadzący miejsce opieki, które jest objęte okresem przejściowym, może przekształcić się w żłobek lub klub dziecięcy. Podstawowe wymogi, które muszą spełniać te dwie jednostki, są takie same, a różnice dotyczą głównie czasu pracy, wieku przyjmowania dzieci i kwestii związanych z wyżywieniem

Żłobek

● Zapewnia opiekę nad dzieckiem przez 10 godzin dziennie

● Za dodatkową opłatę godzinowy wymiar pobytu może być wydłużony

● Przyjmuje dzieci od 20. tygodnia życia do końca roku szkolnego, w którym kończą 3 lata (wyjątkowo 4)

● Lokal posiada co najmniej dwa pomieszczenia, w tym jedno przystosowane do wypoczynku dzieci

● Zapewnia przebywającym w nim maluchom posiłki

● Jego pracami kieruje dyrektor

Klub dziecięcy

● Zapewnia opiekę dziecku przez 5 godzin dziennie

● Czas pobytu nie może być wydłużony

● Przyjmuje dzieci, które mają skończony rok życia, do końca roku szkolnego, w którym kończą 3 lata, wyjątkowo 4)

● Lokal może mieć jedno pomieszczenie, ale z wydzielonym miejscem do odpoczynku

● Wyżywienie dzieci jest nieobowiązkowe

● Osobą prowadzącą jest kierownik

PRZYKŁADY

1. Czy gmina będzie kontrolować działalność żłobka

Czytelniczka i jej wspólniczka prowadzą od 2010 roku klubik dla maluchów. W ubiegłym tygodniu otrzymały pozytywne opinie straży pożarnej i sanepidu, dzięki czemu mogą już złożyć wniosek o zarejestrowanie placówki, która ma być żłobkiem dla 20 dzieci. Czy, gdy uzyskają wpis i potwierdzające ten fakt zaświadczenie, funkcjonowanie ich placówki będzie podlegać nadzorowi gminnych urzędników?

Przepisy zobowiązują gminy do sprawowania kontroli w zakresie warunków i jakości opieki świadczonej przez działające na jej terenie placówki. Taki nadzór jest sprawowany na podstawie planu, który każdy samorząd ustala odrębnie i przyjmuje go w formie uchwały radnych. W jego ramach urzędnicy będą więc mogli wykonywać czynności nadzorcze i np. wizytować lokal, sprawdzać dokumentację oraz żądać od właściciela dodatkowych wyjaśnień i informacji. W przypadku stwierdzenia jakichś nieprawidłowości prowadzący żłobek lub klub dziecięcy będzie musiał je usunąć. Niezastosowanie się do zaleceń kontrolnych może grozić wykreśleniem z rejestru i niemożnością dalszego sprawowania opieki nad maluchami.

2. Czy zarejestrowana placówka uzyska dotację

Firma, która jest właścicielem dwóch miejsc opieki dla dzieci niemających 3 lat, uzyskała właśnie wpis do rejestru żłobków i klubów dziecięcych. Czy będzie mogła teraz otrzymywać na przebywające w nich maluchy dotację z gminy?

Gmina może, ale nie musi zdecydować się na wspieranie zarejestrowanych żłobków i klubów dziecięcych, przyznając im dotacje celowe na każdego malucha. W związku z tym, że jest to działanie dobrowolne, samorząd w uchwale określa wysokość dofinansowania, zasady jego uzyskania oraz rozliczania. Uzyskanie dotacji będzie wymagało złożenia dodatkowych dokumentów, w tym głównie wniosku o jej udzielenie. Samorząd może też ogłosić konkurs, w którym wybierze te prywatne placówki, którym będzie płacić za opiekę nad dziećmi.

Podstawa prawna

Art. 75 ust. 2 i 3 ustawy z 4 lutego 2011 r. o opiece nad dziećmi w wieku do lat 3 (t.j. Dz.U. z 2013 r. poz. 1457).